Skírnir - 01.10.2009, Side 137

SKÍRNIR
FRÁ KVENNAMÁLI TIL EILÍFÐARMÁLS
391
árum.29 Fyrri tilhneigingar gætti þó áfram, t.d. þegar Jón Viðar
Jónsson skrifaði um Brúbuheimili í tilefni af sýningu leikritsins í
Stokkhólmi. Að hans mati er það annars vegar „Nóra, sem hefur
hugrekki til að brjóta af sér viðjar eiginkonuhlutverksins og hasla
sér völl sem sjálfstæður einstaklingur“.30 Hins vegar er Jón Viðar,
líkt og Halldór Halldórsson og Gunnar G. Schram á undan hon-
um, tregur til að viðurkenna að slíkt hugrekki hafi eitthvað með
„innlegg [Ibsens] í kvenréttindabaráttu" að gera. Hann gagnrýnir
þá „hæpnu forsendu að leikritið hljóti að fjalla um kvenréttindi“
og hvetur fólk til að lesa leikritið „sæmilega fordómalaust upp á
nýtt.“
Gagnrýni bandarískra femínista
Sama ár og grein Halldórs Halldórssonar birtist voru femínistar
vestanhafs byrjaðir að veita sambærilegum andfemínískum túlk-
unartilhneigingum athygli. Eftirfarandi gagnrýni Katharine M.
Rogers á landa sína mætti hæglega yfirfæra á grein Halldórs:
Þeim sem finnst þeir knúnir til að taka Nóru og Brúðuheimili alvarlega
reyna að sætta annars vegar aðdáun sína á leikritinu og hins vegar tregðu
sína til þess að hugsa um kvenréttindi með því að fullyrða að það fjalli um
almenn mannréttindi. Slík túlkun fríar gagnrýnandann undan því að end-
urskoða hefðbundnar hugmyndir sínar og horfast í augu við afstöðu sína
og samfélagsins til kvenna. [...] femínismi, þótt hann sé vitaskuld ekki
meginviðfangsefni Ibsens, er afar mikilvægt stef í hugsun hans og skrif-
um. Það hve margir gagnrýnendur kappkosta að skýra burt þetta stef er
til marks um útbreidda hleypidóma í hefðbundinni bókmenntarýni.
Ófáir gagnrýnendur eru tregir til að horfast í augu við einlæga kvenrétt-
indaumhyggju eftirlætishöfundar síns. Þar sem opinskátt spott í garð
29 Leikhópurinn Þíbilja sýndi þó leikritið íTjarnarbíói árið 1993.
30 Jón Viðar Jónsson, „Athyglisvert Brúðuheimili", Morgunblaðið 27. jan. 1981,
s. 34. Hann notar tækifærið og gagnrýnir um leið uppfærslu Bríetar
Héðinsdóttur: „í misheppnaðri sýningu Þjóðleikhússins á Brúðuheimili fyrir
nokkrum árum var þannig augljóslega lögð rík áhersla á uppreisn Nóru gegn
manni sínum og það góða fordæmi, sem hún gæfi þar með kúguðum
húsmæðrum nútímans."