Skírnir - 01.10.2009, Page 167

SKÍRNIR NORRÆNT ÖRYGGIS- OG VARNARSAMSTARF 421
Arið 1997 var einnig komið á fót norrænu samstarfi á sviði friðar-
gæslu sem kallast NORDCAPS (Nordic Coordinated Arrange-
mentfor Military Peace Support) og árið 2008 komu Svíar, Finnar
og Norðmenn á fót sérstöku samstarfsverkefni, NORDSUP
(Nordic Supportive Defence Structures) sem miðar að því að gera
herjum þeirra betur kleift að vinna saman. Danir og Islendingar
gerðust síðar formlegir aðilar að samstarfinu. Varnarmálaráðherrar
Norðurlanda hafa nú lýst því yfir að til standi að láta þessi þrjú
samstarfsverkefni renna saman í eitt með það að markmiði að gera
samvinnuna skilvirkari og samræmdari.4
Umræða um norræn varnarmál hefur því gerbreyst síðustu tvo
áratugi og sú ákvörðun að láta Thorvald Stoltenberg vinna sér-
stakar tillögur um frekara samstarf er framhald þeirrar stefnu en
hefði talist byltingarkennd á kaldastríðstímanum. í ljósi forsög-
unnar er því vert að leggja efnislegt mat á tillögur Stoltenbergs og
hvort líkur séu á að þeim verði hrint í framkvæmd. Norrænu ríkin
reka ólíka öryggis- og varnarstefnu og um það ríkir „hrepparíg-
ur“, þar sem allir þykjast hafa náð lengst á þróunarbrautinni. Fyrir
vikið er ákveðin togstreita herja í milli og þá einkum er varðar
löndin þrjú, Danmörku, Noreg og Svíþjóð. Finnar eru á annarri
braut með stóran her og áherslu á svæðisbundnar varnir og hið
herlausa ísland þarf vart að nefna þegar samanburður á getu herja
er annars vegar. Löndin fimm eru einnig með mismunandi stefnu
hvað varðar aðild að bandalögum, enda standa Norðmenn og
Islendingar utan Evrópusambandsins og Svíar og Finnar utan
NATO. Þessi ólíka staða Norðurlandanna vekur upp ýmsar áleitn-
ar spurningar um mögulegt varnar- og öryggissamstarf. Flver er
helsti drifkrafturinn til frekari samvinnu? Eru hagsmunir ríkjanna
nógu líkir til að almenn samvinna á þessu sviði þjóni einhverjum
tilgangi? Setur sú staðreynd að löndin eru ekki öll aðilar að NATO
og/eða ESB strik í reikninginn?
Hér verður leitast við að svara þessum spurningum og greina
hversu mikill pólitískur vilji fyrir norrænu samstarfi er fyrir hendi.
Sjónum verður beint að þeim tillögum Stoltenbergs sem varða
4 Fœlles pressemeddelelse fra de nordiske forsvarsministre 2009.