Skírnir - 01.10.2009, Side 173

SKÍRNIR NORRÆNT ÖRYGGIS- OG VARNARSAMSTARF 427
í framhaldinu ákváðu íslensk stjórnvöld að taka yfir ratsjár-
kerfið sem Bandaríkjaher hélt úti. Samsteypustjórn Sjálfstæðis-
flokks og Samfylkingar kom á laggirnar sérstakri varnarmála-
stofnun sem átti að halda utan um ratsjáreftirlitið (sem þó hafði
verið sýnt fram á að hægt væri að gera með ódýrari hætti innan
borgaralegra stofnana) og önnur tilfallandi verkefni. Þá var útbú-
in séríslensk lausn um loftrýmisgæslu sem felur í sér að herir ann-
arra NATO-ríkja eiga að sinna henni 2-3 vikur í senn, fjórum
sinnum á ári.23 Sú viðvera hefur nú verið minnkuð eftir banka-
hrunið, framtíð loftrýmisgæslunnar er óráðin og utanríkisráð-
herra hefur lýst því yfir að Varnarmálastofnun verði lögð niður í
núverandi mynd.24 Islenskum stjórnvöldum hefur því ekki tekist
sérlega vel til við að koma varnarmálum í viðunandi farveg og hafa
ekki enn myndað skýra stefnu eftir brottför Bandaríkjahers.
Samstarf við NATO-ríki, þar með talið við Norðmenn og Dani,
þjónar fyrst og fremst táknrænum tilgangi.
I ljósi sérstöðu Islands sem herlauss ríkis verður aðkoma að
norrænu varnarsamstarfi á annan hátt en hinna ríkjanna, ekki síst
vegna þess lykilhlutverks sem fjárhagsleg samlegðaráhrif gegna í
þessu samhengi. íslendingar hafa hingað til varið litlu fé til eigin
varna og geta þar af leiðandi ekki búist við því að norrænt samstarf
leiði til sparnaðar í ríkisfjármálum, öfugt við hin Norðurlöndin.
Pólitískur stuðningur við hvers kyns hernaðartengt samstarf er
mjög takmarkaður á Islandi og þá ekki síst eftir bankahrunið
þegar horft er í hverja krónu ríkisins. Vissulega má láta reyna á
hljómgrunn fyrir hinni samnorrænu hugmyndafræði á hinum
Norðurlöndunum um mikilvægi þess að öll ríkin taki þátt en hún
dugar skammt. Espen Barth Eide, aðstoðarvarnarmálaráðherra
Noregs orðar það svo:
23 Halla Gunnarsdóttir 2009. Þó að þessi útfærsla hafi alfarið komið frá íslensk-
um stjórnvöldum var ítrekað reynt að halda því fram, bæði af embættismönn-
um utanríkisráðuneytisins og utanríkisráðherra, að hermálanefnd NATO
hefði lagt tillögurnar fram. Þannig vildu stjórnvöld fela sig á bak við hernaðar-
bandalagið til að réttlæta fyrirkomulagið.
24 Varnarmálastofnun lögð niður í núverandi mynd 2009.