Heimsmynd - 01.11.1988, Blaðsíða 19

hefur það gersamlega mistekist. Við höfum sullað í 25 til 30
prósent verðbólgu að meðaltali og þetta bara gengur ekki. Út-
flutningsframleiðslan er dæmd til að tapa þegar slík efnahags-
ósköp ríkja. Ríkisfjármálin hafa verið úti um víðan völl og rík-
issjóður rekinn með bullandi tapi. Hingað hefur verið stöðugt
innstreymi af erlendum lánum. Hvorki ríkisstjórn Steingríms
Hermannssonar (1983 til 1987) né ríkisstjórn Þorsteins Páls-
sonar (1987 til 1988) hefur tekið á þessum vanda. Menn í at-
vinnulífinu hafa varað stjórnvöld við því árum saman að þetta
hlyti að enda með skelfingu. Okkur hefur verið svarað út í
hött og útgerðarmenn kallaðir grátkór og aulabárðar, sem
geta ekki staðið sig í rekstri. Hér hefur allt verið gefið frjálst
nema gengið sem orsakar óbærilega stöðu fyrir útflutningsveg-
ina.“
Um niðurstöðu nefndarinnar, niðurfærsluna, segir Einar
Oddur: „Mörgum kann að þykja niðurfærslan harðneskjuleg
en hún er það ekki ef aðrir kostir eru skoðaðir gaumgæfilega.
Pað skiptir útflutningsframleiðsluna í landinu öllu máli að
koma í veg fyrir verðbólguna. Sé verðbólgunni náð niður fara
vextirnir niður. Þetta eru
einnig hagsmunir launþega,
kjaraskerðing hefði orðið
Iangminnst með þessari leið
þar sem nafnvextir hefðu dott-
ið niður í 8 til 10 prósent. Því
miður eru alltof margir þeirrar
skoðunar að að það sé allt í
lagi að erlend skuldasöfnun sé
7 til 10 milljarðar á ári. Við er-
um að stela lífskjörunum af
næstu kynslóð. Auk þess sem
það er borðleggjandi að hag-
vöxtur á íslandi hefur verið
skaðaður um ókomna framtíð.
Þetta er líka byggðavandi því
mjög stór hluti framleiðslunn-
ar á sér stað úti á landi á með-
an þjónustugeirinn blómstrar í
Reykjavík. Og meðan verð-
bólgan veður svona áfram
kemst aldrei á jafnvægi í
byggð.“
Einar Oddur segir það stór
mistök að niðurfærsluleiðin
var ekki farin. „Menn töldu
þessar tillögur óframkvæman-
legar og ný ríkisstjórn Stein-
gríms Hermannssonar mun
halda áfram að taka erlend lán
til að fleyta atvinnurekstrinum áfram. Þetta er stórkostleg
blekking. Enda löngu orðið ljóst að stjórnvöld standa ekki
undir nafni, því þeir sem ekki geta stjórnað sjálfum sér geta
ekki stjórnað öðrum. Okkur í útflutningsgeiranum er skammt-
að verð fyrir gjaldeyrinn burtséð frá því hvað það kostar að
framleiða hvern dollara innanlands. A meðan verðhækkanir
eru á bilinu 20 til 30 prósent er genginu haldið föstu. Okkur er
sagt að hagræða og spara. En það er ekki hægt að spara um 20
prósent á ári. Þeir ættu að reyna það sjálfir. Það er bara bull
að tala um fastgengi á meðan allt annað þýtur upp til að halda
uppi fölskum lífskjörum þjóðarinnar."
Þetta eru rökin fyrir niðurfærsluleiðinni. „I ráðgjafanefnd-
inni snerum við dæminu við. Ákveðið var að halda genginu
föstu og lækka tilkostnaðinn innanlands. Nefndarálitið sneri
að flestum þáttum efnahagslífsins. Stærsta málið að áliti
nefndarinnar voru ríkisfjármálin sjálf en það fékk enga um-
ræðu þar sem einblínt var á tillögurnar um kauplækkun."
Nefndarmenn sátu að störfum nær allan ágústmánuð og
hyggjast ekki fara fram á laun fyrir það. Álit nefndarinnar
„koðnaði niður,“ eins og Einar Oddur orðar það. „Ég er
áhorfandi að því sem síðar gerðist eins og aðrir en framvinda
mála finnst mér skelfileg. Ég get ekki betur séð en Þorsteinn
Pálsson og aðrir ráðherrar hafi týnt áttum. Það eina sem mátti
ekki gerast gerðist, það slitnaði upp úr stjórnarsamstarfinu.
Mér líst mjög illa á nýju ríkisstjórnina. Sporin fra 1978 til 1983
hræða. Ég sé engan mun á því að brenna sparifé landsmanna
með neikvæðum vöxtum og eyða eigin fé framleiðslunnar.
Þetta er nákvæmlega sami hluturinn. Það er verið að þjóðnýta
þessi fyrirtæki bakdyramegin. Glæpurinn er sá að það er búið
að eyða öllu eigin fé þessara fyrirtækja sem þýðir að þau eru
farin á hausinn. Ég vona að einhver þeirra eigi eignir, ef ekki
þá er þetta búið spil. Skelfilegustu mistökin hjá stjórnvöldum
eru að leiðrétta ekki rekstrargrunninn sjálfan. Hvorki alþing-
ismenn né ráðherrar eru tilbúnir að horfast í augu við veru-
leikann eins og dæmin sanna. Þenslan í ríkisbákninu hefur
verið um 4 prósent að raungildi á ári og enginn er tilbúinn að
dragá úr henni. Við höfum verið í þessu sulli í áratugi. Ég
vona að almenningur sé ennþá það óbrenglaður að gera sér
grein fyrir því að foringjar fara fyrir liði en ekki á eftir.“
Eins og fleiri menn í at-
vinnulífinu er Einar Oddur
argur út í forystu Sjálfstæðis-
flokksins. „Það er ferlegt að
Sjálfstæðisflokkurinn skyldi
hætta forystu þegar fram-
leiðsluatvinnuvegirnir liggja á
hliðinni. Ég er sannfærður um
það að hægt er að skora mark
á síðustu stundu og tel að Þor-
steinn Pálsson hefði getað gert
meira.“
Nefndarmenn eru sagðir
hafa verið vissir um það að
hafa stuðning Verkamanna-
sambandsins í niðurfærslunni.
Sjálfur segir Einar Oddur:
„Ég sakna þess að fá ekki
stuðning frá yngri þjóðfélags-
hópunum í þessu efni. Unga
kynslóðin á íslandi nú verður
að skilja það að við getum
ekki haft hærra verðbólgustig
hér en í viðskiptalöndum okk-
ar, Bandaríkjunum, Evrópu
og Japan. Þeir sem neita rýrn-
andi lífskjörum núna eru að
arðræna börnin í dag sem
verða að borga þessar skuldir
eftir einhver ár.“
Eins og fleiri er Einar Oddur þeirrar skoðunar að allt sé í
kalda kolum hér og árið 1989 verði mjög svart. „íslendingar
eru kannski búnir að gleyma því að þeir lifa á fiski og það get-
ur ekkert komið í staðinn fyrir fisk. Það eru kjánar sem lifa í
þeirri óskhyggju að það verði breyting á mörkuðum okkar á
næsta ári. Það er fyrirsjáanlegur verulegur samdráttur í veið-
um og það eitt gerir árið 1989 mjög erfitt. Ofan á það bætist sú
staðreynd að framleiðslan í landinu er öll á hliðinni og við það
að stöðvast. Þessi nýja ríkisstjórn reddar einhverju með er-
lendum lánum en það er engin lausn að bjarga sjávarútvegin-
um sem framleiðir fimmtíu prósent af gjaldeyristekjum með
erlendum lánum. Það er rugl. íslendingar lifa á fiski. Það ár-
aði einstaklega vel árin 1986 og 1987. Þá varð 20 prósent kaup-
máttaraukning hjá almenningi. Þegar ytri aðstæður versna í
sjávarútvegi þá versna lífskjör íslendinga hvort sem okkur lík-
ar betur eða verr. Þessi lífskjör eru fjármögnuð með erlendum
lánum. Við eyðum meira en við öflum. Tugir fyrirtækja í land-
inu eru reknir á lyginni einni saman. Hér er hvorki í gangi fé-
lagshyggja né markaðshyggja heldur fljóta menn ofan á
drulluskán og eiga sér ekki hærri hugsjón en það.“ □
HEIMSMYND 19