Heimsmynd - 01.03.1991, Blaðsíða 12

STJORNMAL^^^^^^
ÓHJÁKVÆMILEGT STRÍÐ?
eftir því sem úrslitastundin nálgast
verður sá kór yfirleitt háværari
sem krefst þess að „hjáróma
raddir“ verði kveðnar niður, þaggað
verði niður í kveifunum, sérvitringunum,
sundrungaröflunum eða, hreint út, svik-
urunum við málstað réttlætis og rétt-
mætra hefndaraðgerða. Það verður að
segja það vestrænum lýðræðisríkjum til
hróss að óvenju lítið kvað að stríðs-
ofstækismönnum af þessu tagi dagana
fyrir 15. janúar. Flestir telja sjálfsagt, að
allir fái óhindrað að setja fram skoðanir
sínar, eins þótt þær séu óvinsælar, í
minnihluta eða byggist fremur á tilfinn-
ingum en rökum. En þegar til stríðs
kemur reyna stjórnvöld að
herða tök sín á fjölmiðlum og
beita þeim fyrir vagn sinn.
Gorbatsjev er orðinn hund-
leiður á glasnost, kennir fjöl-
miðlunum um ástandið í sam-
bandsríki sínu, og telur tíma til
að draga vígtennurnar úr þeim
og fréttamönnum þeirra,
hengja boðbera hinna illu tíð-
inda, svo að tíðindin sjálf megi
halda áfram að gerast óáreitt.
Hann hefur þegar viðrað hug-
myndir í Æðsta ráðinu um að
innleiða ritskoðun á ný (við
litlar undirtektir enn sem kom-
ið er), útvarpsráðuneytið hefur
náð að ryðja tveimur vinsæl-
ustu fréttaþáttunum út af
skjánum, alþjóðlegu fréttastof-
unni Interfax var sagt upp hús-
næðinu en tókst að flýja í skjól
hjá Boris Jeltsín.
Sameinuðu herirnir við
Persaflóa hafa þegar lýst yfir
strangri ritskoðun á fréttir og
fréttamenn verða að undirrita
heit um að halda sig innan
ákveðinna takmarka í fréttum
sínum. Herforingjarnir ætla að
reyna að forðast þau mistök
Víetnam-stríðsins, að það
verði meira eða minna háð inni
í stofum aðstandenda þeirra sem eru á
vígvellinum. Miklar efasemdir risu víða
um heim þegar bandaríska sjónvarps-
stöðin CNN ákvað að senda í loftið ír-
askt myndband, þar sem Saddam Hus-
sein, „barnavinurinn" sást klappa börn-
um gísla sinna á kollinn.
Meira að segja hér á íslandi skjóta
slíkar hugmyndir upp kollinum. Það þarf
ekki annað en að fara í lesendadálka
DV, þar sem farið er háðulegum orðum
um „hjáróma raddir“, sem séu Islending-
um til skammar eftir að Sameinuðu
þjóðirnar hafi ályktað einróma um við-
brögð við töku Kúvæt. Raunar heyrast
slíkar raddir hér oft og af ýmsum tilefn-
um: Slæmt ástand á einhverju sviði er
ekki það versta, heldur að það skuli sagt
frá því. Það dregur kjark úr fólki og ger-
ir það óánægt með sinn hlut. Fjölmiðl-
arnir sundra þjóðinni í stað þess að leið-
beina henni á jákvæðan hátt til sameigin-
legra átaka.
Hingað til hafa ritskoðunarkröfurnar
verið kveðnar niður. En öll saga styrjald-
arfréttamennsku hingað til bendir til
þess að ritskoðun sé ekki svo nauðsynleg
hér eftir, fréttamennirnir muni sjá um að
ritskoða sig sjálfir, því að „menn verða
að beygja sig undir hagsmuni þeirrar
þjóðar sem þeir eru hluti af,“ eins og
Max Hastings orðar það; fyrrverandi
stríðsfréttaritari í Falklandseyjastríðinu
og nú ritstjóri breska stórblaðsins Daily
and Sunday Telegraph. Og því má ekki
gleyma að í írak hefur ritskoðunin verið
alger. íbúar þess hafa ekki fengið að
heyra annað og sjá en valdhöfunum hef-
ur verið þóknanlegt hverju sinni. Al-
menningsálit heimsins nær ekki þangað
inn.
Hins vegar verður tæpast sagt að fram-
ganga fjölmiðla á Vesturlöndum frá inn-
rásinni í Kúvæt 2. ágúst og til 15. janúar
hafi einkennst af stríðsæsingum eða
einhliða áróðri, sem beint hafi stjórn-
völdum og almenningi inn á braut stríðs-
ins, svo að ekki yrði aftur snúið.
Nálega hvert skref sem stigið hefur
verið hefur hlotið vandaða umfjöllun
blaða og tímarita og í sjónvarpssölum,
þar sem margvísleg sjónarmið hafa verið
leidd saman. Og auðvitað hafa farið
fram miklar umræður á vegum Samein-
uðu þjóðanna í sambandi við þær tólf
samþykktir sem þar hafa verið gerðar.
Pað er út í hött að halda því fram að
Bandaríkin hafi getað dregið önnur að-
ildarríki Sameinuðu þjóðanna meira eða
minna á asnaeyrunum út í stríð, sem
þeim hafi verið ógeðfellt, ýmist með
l^lekkingum, fagurgala eða mútum. Það
kaupslag sem verið hefur á eyr-
inni er allvel þekkt: Egypta-
land og Sýrland hafa fengið
eftirgefnar milljarða skuldir og
opnaður aðgangur að nýjum
vopnakaupum, Sovétríkin hafa
notið aukins velvilja á Vestur-
löndum og beinnar aðstoðar
auk þess sem undirbúningi hef-
ur miðað vel á veg með að
opna fyrir stórfellda efnahags-
aðstoð í formi tækniaðstoðar,
lána og styrkja. Kína er að
reyna að þvo af sér þann svarta
blett sem féll á ásjónu þess við
atburðina á Tienanmen torgi í
hitteðfyrra. Bretar reyndust
eins og venjulega kaþólskari en
páfinn, einkum framan af með-
an Margrét Thatcher hélt enn
um stjórnvölinn. Þjóðverjar
voru afskiptalitlir en Frakkar
reyndu til hins síðasta að halda
nokkurri sérstöðu og beita sér-
stökum tengslum sínum við
ýmis arabaríki til að komast
hjá styrjöld, gengu síðast jafn-
vel svo langt að að þeir voru af
hinum bandamönnunum sak-
aðir um friðkaupastefnu (app-
easement). Sovétmenn lögðu
ekki til her né hergögn, en
beittu áhrifum sínum sem nán-
ir bandamenn íraka til skamms tíma til
að koma því ótvírætt til skila að sam-
staða Sameinuðu þjóðanna mundi halda
gegnum þykkt og þunnt og eins þótt til
styrjaldar kæmi, ef Irak ekki hyrfi út úr
Kúvæt. Að þessu lágmarksskilyrði full-
nægðu buðust Saddam Hussein ýmsir
möguleikar til að hefja samninga, sem
mögulega hefðu getað orðið útleiðar-
smuga fyrir hann, gert honum kleift að
halda stríðsvél sinni og ógnarmætti
ósnertum, hækkað gengi hans meðal
framhald á bls. 88
i aðdraganda Persaflóastyrjaldarinnar var hlustað á allar raddir, einnig
þeirra sem motmæltu á ýmsum forsendum.
Fékk friðurinn öll tækifæri sem til voru í stöðunni?
12 HEIMSMYND