Fréttablaðið - 18.05.2019, Qupperneq 34

og taka þátt í þeim. Sumir brota-
þolar hafa þó engan áhuga á því að
vera í sama herbergi og ákærði og í
þeim tilvikum ætti þeim að standa
til boða að fylgjast með réttarhöld-
unum í hljóði og mynd í öðru her-
bergi.“
Sanngjarnt að fá tjónið bætt
Í ljósi þess hversu fá kynferðisbrota-
mál enda með sakfellingu og hversu
sjaldgæft er að brotaþolar stefni ger-
endum í einkamáli er ljóst að aðeins
örlítill hluti brotaþola fær bætur
vegna afleiðinga brots. Hildur Fjóla
leggur til að bæta aðgengi brotaþola
að bótarétti með því að lækka sönn-
unarkröfu bótanefndar og rýmka
gjafsóknarreglur svo brotaþolar
hafi tök á að höfða einkamál gegn
þeim sem of beldinu beitti. „Bætur
eru iðulega það síðasta sem brota-
þolar hugsa um í þessu samhengi
og mörgum finnst óþægilegt að fá
pening sem bætur fyrir kynferðis-
brot. Sumir brotaþolar telja jafn-
vel að það grafi undan framburði
þeirra að krefjast bóta. Þetta er ekki
síst vegna þess að samfélagsmýtur
um að konur kæri kynferðisbrot til
að verða sér úti um pening lifa því
miður enn góðu lífi. Staðreyndin er
aftur á móti sú að afleiðingar kyn-
ferðisof beldis geta verið bæði víð-
tækar og langvinnar og því einungis
sanngjarnt að fá tjónið bætt. Þó svo
að peningar bæti aldrei fyrir kyn-
ferðisbrot.“
Árangur þrotlausrar vinnu
Hildur Fjóla hefur fundað víða um
tillögurnar, bæði á Lagadögum og
á lokuðum fundum.
„Mér hefur fundist að það sé góður
hljómgrunnur fyrir þessum til-
lögum. Það má segja að lögfræð-
ingar séu miklu vanari að horfa á
réttarkerfið út frá sjónarhóli sak-
borninga en mér hefur fundist að
þeir séu í auknum mæli tilbúnir að
horfa einnig á réttarkerfið út frá
sjónarhóli brotaþola. Þessi þrot-
lausa barátta þolenda kynferðis-
brota á síðustu árum og áratugum
hefur verið að skila sér. Ég held að
það sé óhætt að segja að það hefur
orðið viðhorfsbreyting víða innan
réttarkerfisins á undanförnum
árum.“
Þessar tillögur eru ekki einskorð-
aðar við kynferðisbrot. Hildur Fjóla
segir þetta geta átt við alla þá sem
þurfa á réttargæslumanni að halda,
til dæmis þolendur líkamsárása og
aðstandendur fórnarlamba morða
og manndrápa.
Í maí bjóðum við fjölskyldufólk
sérstaklega velkomið og veitum
25% afslátt af hefðbundnum ferðum
Ævintýraleg
fjölskylduferð
Í Raufarhólshelli
Komið og njótið þessa stórkostlega nátturufyrirbæris
í öruggu umhverfi með leiðsögn. Til að nýta sér þetta
tækifæri þarf að bóka á netinu og nota afsláttarkóðann
hér að neðan.
Börn 11 ára og yngri fá frítt inn!
Kóði: Fjolskylda19
Bókanir og nánari upplýsingar
www.thelavatunnel.is
Aðeins 35 mín.
frá Reykjavík
Tillögur Hildar Fjólu
n Að brotaþolar eigi rétt á að ráð-
færa sig við réttargæslumann
á kostnað ríkisins áður en tekin
er ákvörðun um að kæra málið
til lögreglu.
n Að aðgangur brotaþola að
gögnum máls á rannsóknarstigi
sé almennt sá sami og aðgang-
ur hins kærða nema lögregla
telji að það geti skaðað rann-
sókn málsins.
n Að lögreglu sé skylt að upplýsa
brotaþola um gang málsins, þá
sérstaklega um þegar kærði
hefur verið upplýstur um
kæruna og þegar kærði hefur
lokið skýrslutöku hjá lögreglu.
n Að lögreglu sé skylt að upplýsa
brotaþola ef kærði er settur í
gæsluvarðhald og þegar kærði
er látinn laus úr gæsluvarð-
haldi.
n Að brotaþoli hafi rétt til að
gera athugasemdir við lög-
regluskýrslu hins kærða og
önnur gögn sem lögregla aflar
við rannsókn málsins áður en
rannsókn lýkur, nema lögregla
telji það geta skaðað rannsókn
málsins.
n Að brotaþola sé boðið að vera
tilkynnt um niðurfellingu máls
í viðtali við fulltrúa embættis
héraðssaksóknara.
n Að brotaþola sé boðið að hitta
saksóknara áður en mál fer
fyrir dóm.
n Að brotaþoli beri vitni fyrir
dómi á undan ákærða og gert
sé ráð fyrir að brotaþoli sitji í
réttarsal í gegnum réttarhöldin
ásamt réttargæslumanni sínum
eða fylgist með réttarhöldun-
um í hljóði og mynd í gegnum
fjarbúnað.
n Að brotaþoli eða réttargæslu-
maður hans hafi rétt til að
leggja fram viðbótarsönnunar-
gögn, spyrja ákærða og vitni
viðbótarspurninga og koma
með athugasemdir á eftir sak-
sóknara og verjanda.
n Að brotaþoli hafi rétt til að
ávarpa dóminn áður en réttar-
höldum lýkur.
n Að brotaþoli hafi rétt til að
áfrýja dómi.
n Að fangelsisyfirvöldum beri
skylda til að upplýsa brota-
þola, ef hann svo kýs, þegar
hinn dæmdi hefur afplánun
refsingar, fær leyfi úr fangelsi,
er fluttur í opið fangelsi, hlé er
gert á afplánun hans, strýkur úr
fangelsi, er færður á áfanga-
heimili, afplánar refsingu
undir rafrænu eftirliti eða lýkur
afplánun. Heimilt sé að veita
brotaþola frekari upplýsingar
um afplánun fanga ef brýnir
hagsmunir hans þykja mæla
með því.
n Að bótanefnd miði við lægri
sönnunarkröfu í stað þess að
miða við sönnunarkröfu í saka-
málum.
n Að brotaþolar hafi rétt á gjaf-
sókn og ríkissjóður ábyrgist
dæmdar bætur í einkamálum
með sambærilegum hætti og
kveðið er á um í lögum um
greiðslu ríkissjóðs á bótum til
þolenda afbrota.
Þinghald í kynferðisbrotamálum
er iðulega lokað og brotaþoli sem
lykilvitni í málinu gefur skýrslu
fyrir dómi á eftir ákærða.
„Eins og þetta er í dag þá er brota-
þola sagt að mæta niður í dóm,
kannski um tíuleytið, þegar réttar-
höldin eru byrjuð. Þér er mögulega
sagt að bíða í hliðarherbergi, síðan
ertu kallaður inn í dómsal þar sem
eina manneskjan sem þú mögulega
þekkir er ákærði fyrir utan réttar-
gæslumanninn þinn. Þetta er eins
og að vera kölluð inn á fund sem er
löngu byrjaður með fólki sem þú
þekkir ekki neitt og þú veist ekkert
hvað er á undan gengið. En þetta er
samt fundur sem snýst um brot gegn
þér og varðar mikilvæga hagsmuni
þína. Þarna átt þú svo að segja frá
kynferðisbrotinu og málsatvikum
í smáatriðum og helst í réttri tíma-
röð án þess að gleyma neinu sem
gæti skipt máli. Þegar þú hefur lokið
máli þínu og svarað spurningum er
þér vísað út þar sem réttarhöldin
eru lokuð og þú ert bara vitni í mál-
inu. Þetta eru í raun súrrealískar
aðstæður sem við setjum fólk í.“
Ein af tillögunum sem Hildur
Fjóla leggur til er að brotaþoli gefi
skýrslu fyrir dómi á undan ákærða
og hafi rétt til að sitja inni í dómsal
í gegnum öll réttarhöldin og réttar-
gæslumaður hafi rétt til að spyrja
spurninga og koma með athuga-
semdir fyrir hönd skjólstæðings
síns. Þannig er málum háttað í Finn-
landi, Svíþjóð og Noregi. „Það getur
skipt suma brotaþola miklu máli að
fá að fylgjast með réttarhöldunum
Hildur Fjóla er doktorsnemi í réttarfélagsfræði við Háskólann í Lundi í Svíþjóð. Hún er með bakgrunn í þróunar-
starfi, mannfræði og kynjafræði. Hún vonast til að skila doktorsritgerðinni í haust. FRÉTTABLAÐIÐ/SIGTRYGGUR ARI
ÞETTA ER EINS OG AÐ VERA
KÖLLUÐ INN Á FUND SEM
ER LÖNGU BYRJAÐUR MEÐ
FÓLKI SEM ÞÚ ÞEKKIR
EKKI NEITT OG ÞÚ VEIST
EKKERT HVAÐ ER Á UNDAN
GENGIÐ. EN ÞETTA ER
SAMT FUNDUR SEM SNÝST
UM BROT GEGN ÞÉR
1 8 . M A Í 2 0 1 9 L A U G A R D A G U R32 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð