Fréttablaðið - 05.01.2013, Blaðsíða 12

5. janúar 2013 LAUGARDAGURSKOÐUN
Margir höfðu orðið olíuævintýri á vörum í gær, þegar skrifað var undir fyrstu sérleyfin til að leita að olíu á Drekasvæðinu. Bæði íslenzkir ráðamenn og útlendir samstarfsaðilar eru feikibjartsýnir á að olía kunni að
finnast og Ísland verði innan nokkurra ára orðið olíuríki.
Það gæti vissulega orðið niðurstaðan. En útkoman er enn
um sinn mikilli óvissu háð. Það er ekki víst að olía finnist í
vinnanlegu magni. Þótt hún sé til, er ekki þar með sagt að hag-
kvæmt sé að vinna hana. Víða um heiminn er verið að leita að olíu
og aðstæður í Norður-Atlantshafinu eru að mörgu leyti erfiðar.
Stóraukið framboð á jarðgasi, sem unnið er úr leirsteinslögum
og fjallað var um í helgarblaði
Fréttablaðsins fyrir hálfum mán-
uði, getur breytt alþjóðlegum
orkumarkaði og gert vinnsluna
óhagkvæma.
Verði niðurstaðan engu að
síður sú að hagkvæmt sé að
bora eftir olíu á Drekasvæðinu
er ótal spurningum ósvarað.
Íslenzk stjórnvöld hafa enn sem komið er eingöngu mótað stefnu
um skattlagningu olíufyrirtækjanna. Að öðru leyti vantar stefnu-
mótun um það hvernig olíuríkið Ísland ætti að haga sér.
Eitt stórt álitamál snýr að umhverfismálunum. Olíuvinnsla
getur verið áhættusamur bransi, eins og stórslysið í Mexíkó-
flóa fyrir fáeinum árum sýndi vel. Sambærilegt slys hefði enn
alvarlegri áhrif á viðkvæmt lífríki norðurhafa og gæti stórskaðað
útflutningshagsmuni Íslands í sjávarútvegi og annarri matvæla-
vinnslu. Verði olíuvinnsla á annað borð leyfð, verður að gera til
hennar gríðarlega strangar öryggiskröfur.
Við mótun stefnu hljóta að vegast á annars vegar vonir um
hagnað af olíuvinnslu og hins vegar sjónarmið um varðveizlu
ímyndar Íslands sem lands hreinleika – og lands sem vill vera
í forystuhlutverki á sviði þróunar loftslagsvænnar tækni og
nýtingar annarra orkugjafa en jarðefnaeldsneytis.
Það er yfirlýst markmið íslenzkra stjórnvalda að draga stórlega
úr notkun jarðefnaeldsneytis og ákveðin þversögn í því fólgin að
hefja þá vinnslu á því í stórum stíl. Á móti kemur það sjónarmið
að olían mun áfram sjá heimsbyggðinni fyrir hluta orkuþarfar
sinnar um langa framtíð og það væri ekki skynsamlegt að láta
gríðarleg verðmæti á íslenzku yfirráðasvæði liggja ónýtt.
Vítin eru líka til að varast þau hvað varðar áhrif olíuarðsins á
hagkerfið. Olíuauðurinn olli á sínum tíma ofþenslu og sveiflum í
Noregi. Norðmenn tóku hins vegar þá skynsamlegu ákvörðun að
læra af þeirri reynslu og stofna margfrægan olíusjóð sinn. Það
blasir við að hér verði strax farin sama leið, ekki sízt í ljósi þess
að olían er ekki endurnýjanleg auðlind og finna þarf leiðir til að
komandi kynslóðir eignist einnig hlutdeild í arðinum af henni, en
honum verði ekki sólundað jafnóðum.
Það er heldur að mörgu leyti ekki hollt fyrir íslenzkt hagkerfi
að verða enn háðara náttúruauðlindum en það er í dag. Lönd sem
eru rík af auðlindum vanrækja oft mannauð, menntun og þekking-
argreinar sem geta stuðlað að sjálfbærum langtímahagvexti. Við
þurfum að átta okkur fyrirfram á að sú hætta getur enn aukizt og
vinna á móti henni.
Nokkur ár munu líða þangað til fyrir liggur hvort hægt er að
hefja olíuboranir á Drekasvæðinu. Þann tíma þarf að nýta til að
móta heildstæða stefnu um þessi mál.
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík Sími: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is og Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir, ritstjórnarfulltrúi, sigridur@frettabladid.is
MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is DÆGURMÁL: Kjartan Guðmundsson kjartan@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og
í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Skoða þarf íhlutun forsetans í því ljósi að ýmsir hafa áður talað á sama veg og gefið
svipuð ráð um vandaðri máls-
meðferð á Alþingi. Þá hafa allir
helstu sérfræðingar í stjórnskip-
unarrétti og stjórnmálafræðum við
háskólana sett fram fræðileg sjón-
armið um margvísleg álitaefni sem
ekki hafa verið nægjanlega skoðuð,
jafnframt því að leggja á ráðin um
agaðri og málefnalegri vinnubrögð.
Í lýðræðisþjóðfélagi er ekki unnt
að skella skollaeyrum við slíkum
athugasemdum. Forsetinn bland-
aði sér ekki í málið fyrr en full-
reynt var að forsætisráðherra ætl-
aði ekki að hlusta. Sjálfur reifaði
forsetinn ýmis álitaefni varðandi
stjórnarskrána við þingsetningu
haustið 2011. Viðvörunarljósin hafa
því logað lengi. Aftur á móti hefur
forsætisráðherra ekki svarað einni
einustu athugasemd efnislega.
Talsmenn hans hafa hins vegar
ekki sparað háskólasamfélaginu
háðsglósurnar.
Forsetinn gerði grein fyrir
íhlutun sinni á fundi ríkisráðs
daginn fyrir nýársávarpið. Hún
var því formbundin stjórnskipu-
leg athöfn en ekki orðagjálfur í
ræðu. Ríkisráðið er réttur vett-
vangur fyrir forsetann til athafna
sem þessara. Það lýsir stjórn-
skipulegu mikilvægi málsins að
leita þarf í skjalasöfnum að for-
dæmi fyrir því að forseti hafi
gripið til þessa ráðs í ríkisráðinu.
Forsetinn taldi sig hafa hvort
tveggja gild rök og pólitískt afl til
að taka stærsta mál ríkisstjórn-
arinnar fyrir á þessum vettvangi
í því augnamiði að breyta fram-
gangi þess og hvetja til breiðari
samstöðu um efni þess. Það er stórt
skref og markar stjórnskipulega
nokkur tímamót.
Rétt er að gera þá kröfu til for-
sætisráðherra að hann bregðist við
íhlutun forsetans með málefna-
legum sjónarmiðum í ríkisráðinu.
Síðan ber honum að gera Alþingi og
þjóðinni grein fyrir þeim. Furðu
sætir að ekki skuli þegar hafa
verið boðað til nýs ríkisráðsfund-
ar í þeim tilgangi.
Tímamót í ríkisráðinu
Forsetinn greindi þau álita-efni sem þarfnast frekari skoðunar nokkuð ítarlega.
Það eru ekki síst atriði sem lúta
að stjórnskipulaginu sjálfu og
þeim leikreglum sem gilda eiga
í óhjákvæmilegu samspili lög-
gjafarvaldsins og framkvæmda-
valdsins.
Hver einstök grein í stjórnar-
skrá kallar á jafn mikla rannsókn
og jafn ítarlegar umræður eins og
heill lagabálkur í almennri lög-
gjöf. Forsetinn hefur einfaldlega
bent á að þessi vinna er að stórum
hluta eftir.
Athugasemdir forsetans við
þá hugmynd að leggja ríkisráð-
ið niður er athyglisverð í ljósi
þess að hann hafði engan annan
stjórnskipulegan vettvang til að
grípa inn í þetta mál. Þó að slíkar
athafnir forseta eigi að takmark-
ast við yfirvofandi stjórnskipu-
leg stórslys má af þessu ráða að
hyggilegt getur verið að viðhalda
þessari stofnun æðstu handhafa
framkvæmdavaldsins.
Reynslan sýnir líka að í tíð fjög-
urra síðustu ríkisstjórna hafa ráð-
herrar stöku sinnum haft ærnar
ástæður, jafnvel skyldu, til að nota
þennan vettvang til að kippa forset-
anum niður á jörðina. Af einhverj-
um ástæðum hafa þeir þó látið það
vera. En málið er að hvorki forset-
inn né ráðherrarnir mega hanga í
stjórnskipulega lausu lofti við slík-
ar aðstæður telji þeir athafna þörf.
Til hvers ríkisráð?
Það bar ekki við um þessi áramót að forystumenn stjórnmálaflokkanna sendu frá sér boðskap
sem líklegur er til að brjóta upp
lokaða pólitíska stöðu. Vandinn
er ekki skortur á hugmyndum;
fremur hitt að ekki verður séð að
unnt sé að binda þær saman með
breiðri málamiðlun og af nægjan-
legum styrk.
Í nýársávarpinu setti forseti
Íslands á hinn bóginn stórt strik
í reikninginn til að breyta rás
stjórnarskrármálsins og gera
kröfur um ríkari samstöðu. Það
var tilraun til að hefja málið úr
átakafarvegi
eða leiða það
úr blindgötu og
knýja forsætis-
ráðherra t i l
að sýna þessu
mikla viðfangs-
efni málefna-
lega virðingu.
Við venjuleg-
ar aðstæður er það ekki hlutverk
þjóðhöfðingjans að blanda sér
í viðfangsefni Alþingis á þenn-
an veg. Alla jafna væri það til-
efni harðrar gagnrýni. Segja má
að stjórnarskrárendurskoðun sé
helsta málefnið sem réttlætt getur
slíkt inngrip af hans hálfu og þó
því aðeins að í mikið óefni stefni.
Að öllu virtu verður að fallast
á það stöðumat með forsetanum
að rétt hafi verið að taka í taum-
ana í ljósi þess hvernig forsætis-
ráðherra og stjórnskipunar- og
eftirlitsnefnd Alþingis hafa hald-
ið á málinu eftir að stjórnlagaráð
skilaði tillögum sínum fyrir einu
og hálfu ári. Jafnvel má líta svo
á að forsetanum hafi verið þetta
skylt eins og málið er vaxið.
Hirting forsetans var sannar-
lega óvenjuleg og hvöss en um
leið hófsöm og studd málefnaleg-
um athugasemdum.
Hvöss en hófsöm hirting
Berglind, zumba-, aquazumba-, fitpilates- og þolfimikennari
Stundatafla:
Mánudagar 17:30 Baðhúsið
BRENNSLA, (zumba, stöðvar og margt fleira)
Þriðjudagar 18:00 Sundlaug
VATNSLEIKFIMI, (zumba og þolfimi í vatni)
Miðvikudagar 17:30 Baðhúsið
KÓSÝ, (kviður, bak og rass, slökun og teygjur)
Fimmtudagar 18:00 Sundlaug
VATNSLEIKFIMI, (zumba og þolfimi í vatni)
Verðskrá janúar til maí:
2x í viku kr. 32.500 (ATH 5 mánuðir)
3x – 4x í viku kr. 50.000 (ATH 5 mánuðir)
Markmið Rósanna vor 2013
• að setja okkur sjálfar í fyrsta sæti
• að efla sjálfstraustið
• að sættast við okkur eins og við erum
• að æfa skemmtilega líkamsrækt
• að æfa í uppbyggjandi félagsskap
• að taka eitt skref í einu
• að neyta fjölbreyttrar fæðu 4x á dag
• að fá okkur einu sinni á diskinn
• að sleppa narti á milli mála
• að breyta hugarfarinu
• að hugsa jákvætt og rökrétt
Skráðu þig í síma 891-6901 eða á e.berglind@simnet.is
Kærleikskveðja
Berglind
Nú á að nota tímann til að móta ýtarlega stefnu:
Olíuævintýri?
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is