Fréttablaðið - 12.04.2017, Blaðsíða 56

Ávarpaði ritstjórn New York Times
Lars Christensen
alþjóðahagfræðingur
Skotsilfur
Hin hliðin
Ljósmyndarinn Daniel Berehulak ávarpaði samstarfsfélaga sína á The New York Times á mánudag eftir að hann vann Pulitzer-verðlaun fyrir mynd-
ir sínar. Sýndu þær ofbeldið sem hefur fylgt öfgafullri baráttu stjórnvalda á Filippseyjum gegn eiturlyfjasölu þar í landi. FRÉTTABLAÐIÐ/EPA  
Það eru sennilega 20 ár síðan ég
gerði fyrstu gengisspána mína og ég
er enn að. Ég hef hins vegar aldrei
farið leynt með það að ég held ekki
að maður geti kerfisbundið „snúið
á markaðinn“ – og sérstaklega ekki
gjaldeyrismarkaðinn.
Ég hallast að því að gjaldeyris-
markaðir séu það sem hagfræðingar
kalla „skilvirkir“ að því leyti að allar
opinberar upplýsingar endurspegl-
ist í markaðsverðinu, sem gerir það
ómögulegt að snúa kerfisbundið á
markaðinn nema maður hafi inn-
herjaupplýsingar.
Og síðan ég byrjaði að spá fyrir
um gengisþróun hef ég þekkt til
fræðilegra skrifa um gengið, og
aftur og aftur hefur það sýnt sig
að gengisþróunin – sérstaklega til
skamms tíma – er það sem hag-
fræðingar kalla „slembigöngu“. Að
giska á hvort gjaldmiðill fer upp eða
niður (miðað við markaðsvænting-
ar) er eins og að kasta upp peningi.
Einmitt vegna þess að gjaldeyris-
markaðir endurspegla yfirleitt nú
þegar allar tiltækar opinberar upp-
lýsingar.
Af hverju að hafa fyrir því?
Að gefnum þeim efasemdum sem ég
hef um getuna til að snúa á markað-
inn vaknar auðvitað sú spurning af
hverju ég sé að reyna það. Einfalda
svarið er: „Ég fæ borgað fyrir það.“
Réttara svar er: „Ég verð að gera
það,“ í þeim skilningi að lífið snýst
um að taka ákvarðanir. Allt sem
við gerum snýst að einhverju leyti
um spádóma. Þegar við förum yfir
götu metum við hvort bíll muni
keyra á okkur eða ekki. Við metum
áhættuna.
Öll fyrirtæki sem hafa útgjöld og
tekjur í mismunandi gjaldmiðlum
verða að hafa skoðun á því hvernig
gjaldmiðlarnir muni þróast og verða
að ákveða hvort þau baktryggi sig
fyrir áhættunni eða ekki, á nákvæm-
lega sama hátt og þau ákveða hvort
þau kaupi brunatryggingu.
Forðist að tapa
fyrir markaðnum
Skoðanir mínar á gjaldeyrismark-
aðnum hafa þróast mikið á síðustu
20 árum þrátt fyrir að ég sé sömu
skoðunar í dag og fyrir 20 árum.
Fyrir 20 árum – eins og í dag – taldi
ég að maður gæti ekki kerfisbundið
snúið á gjaldeyrismarkaðinn. En
núna einbeiti ég mér ekki lengur
að því að snúa á markaðinn heldur
að því að reyna að láta markaðinn
ekki snúa á mig. Og ég held að ég
geti það.
Þess vegna held ég að ég geti
almennt komið fram með gengis-
spár sem eru eins góðar og spár
markaðarins. Með spám markað-
arins á ég við það sem svokallaðir
framvirkir markaðir segja okkur
um framtíðargengið. Ég hef einnig
komist að þeirri staðföstu niður-
stöðu að maður geti gert þetta með
því að vera kerfisbundinn og ein-
beita sér að þeim 4-5 þáttum sem
hagfræðibækurnar segja manni að
knýi gengisþróunina – hlutfallslegri
verðbólgu og hlutfallslegri peninga-
málastefnu, framleiðni, viðskipta-
kjörum og ytra ójafnvægi (við-
skiptahalla) og ef maður gerir það á
maður býsna góða möguleika á að
standa sig eins vel og markaðurinn
og jafnvel snúa á markaðinn annað
slagið. Og það sem ég tel að skipti
kannski mestu máli er að maður
græðir mikið á að hunsa „póli tískan
hávaða“ þegar maður spáir fyrir um
gengið þar sem „pólitískur hávaði“
er oft einmitt það – hávaði.
Ómöguleiki gengisspádóma
Fyrir 20 árum – eins
og í dag – taldi ég að
maður gæti ekki kerfis-
bundið snúið á gjaldeyris-
markaðinn.
Það kann að vera að heilagleiki
dymbilvikunnar sé hvatinn að skrif-
um mínum í dag eða mögulega er ég
einfaldlega langþreytt á tregðu okkar
mannfólksins við að þróast til betri
vegar – þrátt fyrir að vita betur og
hafa allar forsendur til að lifa saman
í sátt og með sóma. Það er sama hvert
er litið í fréttamiðlum samtímans, þá
virðist rót vanda okkar enn grund-
vallast á syndum, sem forfeður okkar
hafa hvatt okkur í árþúsundir til að
vera vakandi fyrir og forðast. En við í
blindni, í firringu eða í leti gleymum
verðmætunum sem eru fólgin í
dyggðum eins og hógværð, þolin-
mæði, kærleik, árvekni og hófsemi.
Að ógleymdri gjafmildi.
Rýnum í nokkrar fréttir síðustu
vikna og skoðum hvað þær eiga sam-
eiginlegt. Linnulaust valdabrölt í
stjórnum nokkurra fyrirtækja lands-
ins, þar sem græðgi fárra í völd og fé
varpar skugga á stolt og starfsgleði
þeirra sem í raun skapa verðmætin.
Ný gögn um sölu bankanna varpa
ljósi á botnlausa græðgi fárra, sem í
einfeldni halda að þeir komist upp
með að „eignast“ allt með skipulegri
blekkingu og síðar gleymsku. Sókn
fasteignafélaga í að færa land og eignir
á fárra hendur hækkar markaðsverð,
og stærðarhagkvæmnin þjónar hags-
munum fárra eigenda en er leigu-
tökum til tjóns. Skammtímasjónar-
mið ráða ferðinni í ferðaþjónustunni,
þar sem allir ætla að græða á þessari
„síldarvertíð“, en alltof fáir eru til-
búnir að huga að fjárfestingu í öryggi
og innviðum, sanngjörnum launum
og þjálfun, og því mikilvægasta af öllu,
að standa vörð um auðlindina.
Græðgi er skilgreind sem óhófleg
eða óseðjandi löngun í auð, völd eða
„status“. Græðgi rænir okkur viskunni
til að greina á milli langana okkar og
þarfa. Erich Fromm lýsti græðgi sem
botnlausri hít, sem drepur fólk í linnu-
lausri leit sinni að ánægju, sem aldr-
ei finnst. Græðgi virðist vera rauður
þráður eða grár gaddavír í fréttum
samtímans. Og hef ég þá ekki sótt
heim bramboltið í Hvíta húsinu í
vestri eða frásagnir um ógnarstyrjaldir
sem þjaka þjóðir í austurátt.
Hvernig væri að endurskrifa reglur
leiksins þannig að sá sem gefur mest
vinnur? Sá sem varðveitir mest af
náttúruauðlindum fær bikarinn. Sá
sem skilar okkur peningunum og
setur í uppbyggingu heilbrigðiskerfis
og háskóla fær aftur hluta af ærunni.
Sá sem gefur af tíma sínum og þekk-
ingu til þeirra sem þurfa er hinn raun-
verulegi sigurvegari. Sá lifir best sem
metur verðmæti sín ekki út frá því
„hvað ég á“ – heldur „hvað ég gef“.
Hvað ætlar þú að gefa af þér?
Af græðgi og gjafmildi
Guðrún Högnadóttir,
framkvæmdastjóri
Frank linCovey, og
FKA- félagskona.
Rak og réð
Sigrúnu Rögnu
Það vakti athygli
þegar tilkynnt
var á dögunum
að Sigrún Ragna
Ólafsdóttir, fyrr-
verandi forstjóri
VÍS, hefði tekið
sæti í stjórn Creditinfo
Group. Reynir Grétarsson, forstjóri
og eigandi Creditinfo, sat í stjórn
VÍS þegar ákveðið var að skipta um
forstjóra í ágúst 2016 og ráða Jakob
Sigurðsson, sem þá var stjórnarfor-
maður Creditinfo, í stað Sigrúnar
Rögnu. Vitað er að Reynir var á
meðal þeirra í stjórnarmanna VÍS
sem töluðu hvað helst fyrir því að
ráða þyrfti nýjan forstjóra og lagði
fram þá tillögu að fá Jakob í starfið.
Fækkar í röðum
Kaupþings
Starfsmönnum
Kaupþings hefur
fækkað mjög
að undanförnu
samhliða því að
félagið hefur ver-
ið að selja eignir í
stórum stíl og hraða
þannig útgreiðslum til hluthafa. Á
meðal þeirra sem hafa nýlega látið
af störfum er Marinó Guðmunds-
son sem hafði verið um árabil hjá
Kaupþingi og var í hópi lykilstarfs-
manna í eignastýringu. Starfsmenn
munu fá greiddan bónus, eigi
síðar en í apríl 2018, sem getur að
hámarki verið 1.300 milljónir. Mark-
mið bónuskerfisins, eins og kom
fram í máli Pauls Copley, forstjóra
Kaupþings, var einkum að „umbuna
fólki til að leggja niður starf sitt
hraðar en það annars gerði“. Það
virðist vera að ganga eftir.
Lán og nýtt met
Ríkissjóður mun
lána Vaðlaheiðar-
göngum 4,7
milljarða króna
til viðbótar við
8,7 milljarða
lánið til verkefnisins
sem var samþykkt í
júní 2012. Benedikt Jóhannesson,
fjármála- og efnahagsráðherra, sagði
í mars að hann myndi beita sér fyrir
því að ríkið lánaði meira fé í fram-
kvæmdina. Það var svo samþykkt
í síðustu viku en þá gerðust einnig
önnur undur og stórmerki. Verktakar
í göngunum náðu þá vikuna að bora
alls 96,5 metra og var um nýtt met að
ræða. Mánuðina og jafnvel síðustu
árin á undan taldist það gott þegar
þeir náðu yfir 30 metrum á viku.
1 2 . A P R Í L 2 0 1 7 M I Ð V I K U D A G U R10 MARKAÐURINN