Fréttablaðið - 29.08.2015, Blaðsíða 22

Kristján Þór Júlíusson, bæjarstjóri á Akur-eyri, bauð tuttugu og fjóra flóttamenn frá Júgóslavíu vel-komna til bæjarins. Fólkið átti að baki
langt og strangt ferðalag. Í hópnum
eru þrettán fullorðnir og ellefu börn.
Fólkið, sem er serbneskt að uppruna,
var hrakið burt frá Krajina-héraði í
Króatíu árið 1996 ásamt hundruðum
þúsunda manna og hefur dvalið í
flóttamannabúðum síðan.“ Þannig
hófst frétt Fréttablaðsins þann 28.
mars árið 2003 um komu flótta-
manna til Akureyrar þremur dögum
áður. Í þessum hóp voru meðal ann-
ars Sava og Nedeljka Ostojic, ásamt
12 ára syni sínum, Sasa. Sasa hafði þá
lifað meirihluta ævi sinnar á hrak-
hólum í flóttamannabúðum.
Á einu ári söfnuðu hjónin fyrir
útborgun í íbúð á Akureyri. Sava
vann hjá BM Vallá þar til honum var
sagt upp árið 2010 í efnahagsþreng-
ingunum. Nú starfa þau hlið við hlið
í þvottahúsi öldrunarheimilisins
Hlíðar. Gleðin skín af þeim þegar
blaðamaður og ljósmyndari hitta
þau í vinnunni. Þau lýsa lífi sínu sem
gjörbreyttu frá því sem þau þekktu
áður. „Það vantar bara sumar hérna á
Íslandi, það er búið að vera svo kalt,“
segir Nedeljka og blaðamaður tekur
heils hugar undir.
Man vel eftir fyrsta deginum
„Það var rosalega erfiður tími, þessi ár
áður en við komum til Íslands, segir
Nedeljka og rödd hennar breytist
örlítið þegar hún rifjar upp þennan
tíma. „Það var stríð og við vorum glöð
að komast í burtu. Við vorum á þess-
um tíma án lands. Erum í bakgrunn-
inn sem bæði Króatar og Serbar,
einhvers konar blanda af þessu öllu
saman.“
Allt frá falli Sovétríkjanna hefur
Balkanskagi logað í illdeilum. Þjóð-
ernishreinsanir, glæpir gegn mann-
kyninu og frelsisbarátta þjóðarbrota
með tilheyrandi átökum og borgar-
stríðum voru daglegt brauð. Ekki er
langt síðan kosið var í Kósóvó í fyrstu
þjóðaratkvæðagreiðslu ríkisins sem
sjálfstæðs ríkis. Hún gekk þó ekki
áfallalaust fyrir sig og átök brutust út
svo að þurfti að endurtaka atkvæða-
greiðsluna í nokkrum héruðum
Kósóvó.
Í kjölfar þess að Akureyrarbær
ákvað að taka á móti flóttafólki var
farið í sendiför til Belgrad til að kanna
ástandið. Þetta var gert að frumkvæði
fyrrverandi félagsmálaráðherra, Páls
Péturssonar, og nú hefur flokkssystir
hans, Eygló Harðardóttir, ákveðið að
endurtaka leikinn.
Eygló Harðardóttir, félags- og húsnæðismálaráðherra, lýsti yfir vilja íslenskra stjórnvalda
til að taka á móti um 50 flótta-
mönnum á næsta ári. Ísland yrði
þannig þátttakandi í samvinnu
Evrópu þjóða um móttöku svokall-
aðs „kvótaflóttafólks“. Akureyrarbær
var fyrsta sveitarfélagið til að lýsa því
yfir að það væri reiðubúið að taka við
flóttafólki til sín. „Ástæðan fyrir því
er í raun einföld,“ segir Eiríkur Björn
Björgvinsson, bæjarstjóri á Akureyri.
„Við teljum að okkur renni blóðið til
skyldunnar til að hjálpa þessu fólki.
Þetta upphófst þannig að bæjar-
fulltrúar fóru að ræða saman sín á
milli hvort það væri ekki eitthvað
sem við Akureyringar gætum gert. Í
framhaldinu fór þetta eðlilegar leiðir
í kerfinu. Við viljum sýna að okkur er
alvara með því að vera til staðar við
komu flóttamanna til Íslands. Við
höfum vissulega ágæta reynslu af
einmitt því að bjóða fólk velkomið á
þennan hátt því við tókum við 24 ein-
staklingum, fimm fjölskyldum, árið
2003 frá gömlu Júgóslavíu.“
Reynslan er góð
Árið 2003 komu til Akureyrar 24
flóttamenn frá Serbíu eftir erfið
átök. Voru þetta fimm fjölskyldur
sem höfðu átt í miklum erfiðleikum
og þurft að hverfa frá heimkynnum
sínum. Að mati Eiríks er reynsla
Akureyringa góð af þessu og þær
upplýsingar og gögn sem bæjar-
félagið á um móttökuna og ferlið allt
er öllum sveitarfélögum landsins
opin. „Við sem þekkjum þetta vitum
að þessi reynsla frá 2003 er mjög góð.
Miðað við þá umræðu sem er í gangi
nú er ákveðin siðferðisleg skylda
okkar að bjóða fram krafta okkar á
nýjan leik,“ segir Eiríkur og bendir á
að nú tólf árum síðar eru allir þessir
einstaklingar búsettir enn á Akur-
eyri. „Þetta hefur gengið mjög vel.
Þessir einstaklingar eru bara eins og
ég og þú, hluti af samfélaginu sem
gengur til vinnu á daginn og sinnir
sínu,“ og bætir við að bæjarstjóri
og blaðamaður séu báðir aðkomu-
menn í þessari sveit þótt ekki séu
þeir flóttamenn.
„Við eigum mikið af upplýsingum
um hvernig okkur gekk árið 2003.
Það sveitarfélag sem verður fyrir
valinu nú getur fengið þessar góðu
upplýsingar frá okkur. Eins er mikil-
vægt að við látum einnig vita hvað
gekk ekki upp eða hvað við hefðum
mátt gera betur við komu flótta-
mannanna árið 2003. Þær upp-
Okkur rennur blóðið til skyldunnar
Bæjarstjórinn á Akureyri kveðst spenntur fyrir því að taka á móti flóttamönnum í bæinn.
Við vorum án lands
Sava og Nedeljka höfðu verið fjarri heimkynnum í flóttamannabúðum í sjö ár þegar
þau komu til Íslands. Þau eru ánægð með hlutskipti sitt, en segjast sakna sumarsins.
Nedelkja og Sava Ostojics segi líf þeirra hafa gjörbreyst við komuna til Íslands. Mynd/Völundur Jónsson
Ég hugSaði með mÉr
hvort Ég ætlaði
virkilega að búa
hÉrNa leNgi. þetta var
auðvitað allt öðruvíSi
eN heima.
Nedelkja Ostojics
þetta var roSalega
erfiður tími, þeSSi ár
áður eN við komum til
íSlaNdS.
Nedeljka segir það hafa verið nokk-
ur viðbrigði að koma norður á Akur-
eyri fyrst. Áður en hópurinn kom
norður höfðu þau eytt einum degi í
höfuðborginni og fengið kynningar-
ferð um svæðið. Þó að það séu nú rúm
tólf ár síðan þau komu til Íslands man
Nedeljka eftir fyrsta deginum á Akur-
eyri alveg eins og hann hafi verið í
gær. „Veðrið var ekki með besta móti
þennan dag. Rigning og blautt og kalt
og ég hugsaði með mér hvort ég ætl-
aði virkilega að búa hérna lengi. Þetta
var auðvitað allt öðruvísi en heima.
Við fórum svo í Rauða krossinn
þar sem okkur voru afhentir lyklar
að íbúðunum okkar. Enginn sagði
orð, það var allt rosalega hljótt. Við
höfðum túlk lengi á eftir sem hjálpaði
okkur en það er minnisstætt hversu
lítið var talað. Það þögðu bara allir.“
Börnin voru fljót að ná íslenskunni
„Það er erfitt að læra og eins og þú
heyrir þá tala ég ekkert rosa mikið,“
segir Nedeljka og afsakar íslenskuna
sína. Hún þarf þess heldur betur ekki
enda skilst allt upp á punkt og prik
sem hún segir. Á meðan við ræðum
saman stendur Sava og brýtur saman
fatnað og handklæði og fyllir upp í
eyðurnar ef einhverjar eru. „En börnin
voru fljót að ná þessu og sonur okkar
talar hundrað prósent íslensku. Hann
hlær að því að ég sé að tala við blaða-
mann núna,“ segir hún. „Það var rosa
gott að sjá hvað börnin voru fljót að
ná þessu og nú er sonur okkar á leið
í háskóla og allt gengur rosalega vel.“
Gekk vel að finna störf fyrir karla
Í skýrslu sem Akureyrarbær gaf út ári
eftir að flóttafólkið kom til landsins
segir að vonum framar hafi gengið
að koma þessum einstaklingum í
vinnu. Samkvæmt kostnaðaráætlun
sem gerð var í upphafi fékk full-
orðna fólkið fulla framfærslu fyrstu
sex mánuðina, tvo þriðju næstu
þrjá mánuðina og þriðjung síðustu
þrjá. Hins vegar var það svo að allar
fyrirvinnur voru komnar í störf eftir
þriggja mánaða veru á landinu.
Teymið sem vann með flótta-
fólkinu skoðaði menntun og reynslu
þeirra sem komu og eftir þá skoðun
var rætt við faggreinar sem pössuðu
hverjum og einum. Þetta átti einkum
við karlana í hópnum en mun erfið-
ara var að finna vinnu við hæfi fyrir
kvenfólkið. Það sem í boði var voru
aðallega hlutastörf sem hentuðu fólki
illa. Innan árs voru þó allir komnir í
fulla vinnu.
Heim annað hvert ár
Nedeljka segir fjölskylduna reyna að
fara annað hvert ár heim til Serbíu til
að hitta frændfólk sitt. Þó hefur það
verið erfiðara og erfiðara síðustu ár.
„Hrunið 2008 skiptir okkur miklu
máli því krónan er miklu lægri núna
en hún var þannig að það er dýrara að
fara til Serbíu,“ segir Nedeljka. Hún
eigi frændur og frænkur nærri Belgrad
og reyni að vera í góðum samskiptum
við fólkið sitt. Foreldrar hennar séu
þó fallnir frá og bræður hennar látnir.
Halda vel hópinn
Þessi 24 manna hópur býr enn allur á
Akureyri. Aðspurð segir hún hópinn
hittast reglulega. „Já við hittumst og
spjöllum og borðum stundum saman
á laugardögum. Það skiptir okkur
máli að geta rætt við fólk með sama
bakgrunn. Þessi hópur er ágætlega
samrýmdur, þannig lagað séð, þótt
auðvitað hafi menn farið sitt á hvað
hér á Íslandi.“
Sveinn
Arnarsson
sveinn@frettabladid.is
↣
2 9 . á g ú s t 2 0 1 5 L A U g A R D A g U R22 H e L g i n ∙ F R É t t A B L A ð i ð