Morgunblaðið - Sunnudagur - 15.09.2019, Síða 13

raunaverkefni með þessum
nemanda og tveimur öðrum þar
sem þeir voru að vinna með við-
eigandi verkefni. Í vor voru um-
sjónarkennarar við Hörðuvalla-
skóla beðnir um að benda á
nemendur sem falli í hóp bráð-
gerra nemenda og komu upp 12
nöfn af miðstiginu. Í kjölfarið
fengu kennarar fræðslu um þenn-
an hóp og mikilvægi þess að þeir
væru ávallt með verkefni við hæfi.
„Við hjá Hörðuvallaskóla vor-
um svo heppin að foreldrar þessa
drengs höfðu samband við stjórn-
endur skólans vegna námsleiða
hans því að við fórum þá að skoða
þessi mál sérstaklega hjá okkur
og leita að leiðum til að koma til
móts við þennan hóp. Í kjölfarið
fórum við að velta fyrir okkur
Nemendur sem vinna sjald-an eða aldrei með verk-efni við hæfi fá oft skóla-
leiða sem jafnvel verður að
skólaforðun eða síðar brottfalli úr
skóla. Það er dýrt fyrir sam-
félagið og skaðlegt þessum ein-
staklingum, segir Anna María
Þorkelsdóttir, kennsluráðgjafi við
Hörðuvallaskóla.
„Ég held að það mikilvægasta
varðandi bráðgera eða snjalla
nemendur sé að þar sem þeir eru
oft fljótir að nema, þurfi þeir ekki
að sýna fram á þá hæfni mörgum
sinnum. Það er leiðigjarnt að vera
alltaf að vinna með eitthvað sem
maður kann.
En ég er alls ekki hlynnt því að
viðbrögð skólans eigi að vera að
færa viðkomandi á milli ára.
Bráðger nemandi er kannski
mjög klár á sumum sviðum, að-
allega þar sem áhugi hans liggur,
en það þýðir ekki að hann sé
framar jafnöldrum á öllum svið-
um. Ég held að til þess að skóla-
kerfið geti komið til móts við alla
sé best að það séu hópar í kring-
um verkefni (nema fyrir tíma eins
og bekkjafundi) sem eru unnin
þvert á aldursstig, eftir hæfni
hvers og eins,“ segir Anna María.
Í fyrra höfðu foreldrar drengs í
fimmta bekk samband við skólann
þar sem hann var ekki jafn
áhugasamur um námið og hann
hafði verið áður. Hann var komin
með bullandi skólaleiða. Í ljós
kom að hann vantaði bara verk-
efni við hæfi. Hún segir að í kjöl-
farið hafi skólinn farið í til-
þessum nemendum á unglinga-
stigi sem við upplifum að séu með
námsleiða og veltum fyrir okkur
hvort í þeim hóp séu einhverjir
nemendur sem hefðu grætt á því
að svona úrræði hefðu verið í boði
fyrir þá. Það eru ýmsar birtingar-
myndir námsleiða og við þekkjum
að hegðunarvandamál geta líka
bent til þess að námsefnið sé of
létt eða jafnvel of þungt. Stundum
verður lítill tími til annars í skól-
um en að slökkva elda og úrræði
til að vinna dýpra með uppá-
komur fá ekki nægt svigrúm.
Spurð frekar út í drenginn í
fimmta bekk segir Anna María að
hún hafi byrjað á að kenna honum
á tvíundarkerfið sem hann greip
strax. Næst tóku þau fyrir gríska
snillinga, þar á meðal Pýþagóras.
Til þess að hún gæti aðstoðað
hann þurfti hún að rifja upp
Pýþagórasarregluna sem gildir
um tengsl hliða í rétthyrndum
þríhyrningi. „Dæmin sem ég bjó
til fyrir hann leysti hann um leið
þannig að ég sá að ekki liði á
löngu þangað til ég yrði uppi-
skroppa með verkefni fyrir hann.
Þessi nemandi sem kom fyrst til
mín er mikill fræðimaður og
hugsuður. Hann ákvað í gegnum
þetta verkefni okkar að gera You-
Tube-myndbönd til að kenna öðr-
um og auka áhuga á efnafræði.
Við létum hann fá kennslubók
sem er notuð á unglingastigi og
honum fannst eins og við hefðum
gefið honum jólagjöf. Hann las
bókina spjaldanna á milli og var
eftir það kominn miklu lengra en
við sem vorum að vinna mest með
honum,“ segir hún en tveir aðrir
klárir nemendur á miðstigi voru
til viðbótar í þessu tilraunaverk-
efni.
Það er alltaf hætta með bráð-
ger börn þegar þau hafa eitthvert
sérstakt áhugasvið að þau hafi
ekki neinn til þess að ræða við.
Við vorum aftur á móti svo heppin
að í skólanum starfaði ung kona
sem var að ljúka lífeinda- og sam-
eindalíffræði í háskólanum og
hún var til í að spjalla við þennan
nemanda um verkefnið og að-
stoða hann. Dagurinn sem þau
hittust er besti dagur þessa nem-
anda frá því hann hóf nám í
grunnskóla að hans sögn. Loksins
fékk hann einhvern til að spegla
sig í,“ segir Anna María.
Besti dagur skólans
Anna María Kortsen Þorkelsdóttir, kennsluráðgjafi í Hörðuvallaskóla, segir að
þau hafi verið svo heppin að foreldrar drengsins höfðu samband vegna skóla-
leiða hans. Hann hafi fengið ný tækifæri þar sem hæfileikar hans fá að njóta sín.
Morgunblaðið/Hari
15.9. 2019 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13
Hvergi í íslenska skóla-kerfinu eru jafn mörgbörn sem búa á heim-
ilum þar sem annað tungumál en
íslenska er talað og í Fellaskóla
eða 80-90% af nemendum skól-
ans. Mörg þeirra eru fædd hér á
landi og hafa aldrei búið annars
staðar en annaðhvort báðir eða
annað foreldrið er af erlendu
bergi brotið.
Sigurlaug Hrund Svavars-
dóttir, skólastjóri Fellaskóla,
segir að á hverju ári komi nýir
nemendur í skólann sem eru ný-
komnir til landsins. Í haust eru
þeir 14 talsins. „Þetta er ekkert
nýtt fyrir okkur en alltaf áskor-
un,“ segir hún en rúmlega 330
nemendur eru 1. til 10. bekk í
Fellaskóla.
Síðast þegar Sigurlaug taldi
voru töluð 26 tungumál við skól-
ann en það er mjög breytilegt á
milli ára. Hún segir að mikil fjöl-
breytni sé innan hópsins en öll
kennsla fari fram á íslensku.
„Auðvitað er það áskorun að fá
hóp nýrra nemenda í skólann
sem talar enga íslensku en
starfsfólk skólans er mjög vant
því að taka á móti ólíkum hóp-
um. Nemendum með annað
tungumál á heimili hefur fjölgað
í íslensku skólakerfi og þetta
hefur breyst hratt. Til marks um
það var ég fengin til að flytja er-
indi um sérstöðu Fellaskóla árið
2004 en þá voru 7% nemenda frá
heimilum þar sem annað tungu-
mál var talað,“ segir Sigurlaug.
Að hennar sögn eru flestir
skólar í Reykjavík orðnir þjálf-
aðir í að taka á móti börnum af
erlendum uppruna. Skólarnir eru
eðlilega misvel í stakk búnir til
þess og það sama á við um kenn-
ara og annað fagfólk sem starfar
innan skólanna.
„Í Fellaskóla hefur alltaf verið
fjölbreyttur nemendahópur allt
frá því skólinn var stofnaður árið
1972. Þessi skóli er alltaf í þróun
og við verðum alltaf að bregðast
við raunveruleikanum eins og
hann er. Ég segi stundum að hér
sé unnið kraftaverk á hverjum
einasta degi og oft á dag því fag-
fólkið hér er með góða reynslu af
starfi með fjölbreyttum hóp
barna,“ segir Sigurlaug.
Skóladagurinn lengri
en annars staðar
Fyrsti og annar bekkur í Fella-
skóla eru með lengri skóladag og
samþætt skóla- og frístund-
astarf sem er ólíkt því sem
gengur og gerist í flestum öðr-
um skólum. Verkefnið heitir 1,
2 og Fellaskóli. Þau byrja
klukkan 8:20 alla morgna en
boðið er upp á hafragraut
klukkan átta. Skóla- og frí-
stundastarfi lýkur klukkan
15:40 og eftir þann tíma geta
foreldrar greitt fyrir frístund
barnsins.
Sigurlaug segir að Reykja-
víkurborg geri þetta til að
styðja við þennan nemendahóp
enda borðleggjandi að þegar
nemendahópurinn er jafn
fjölbreyttur og raun ber vitni í
Fellaskóla þarf hann meiri
stuðning en aðrir. „Barnið er
hér á daginn og í mörgum til-
vikum stærsta hluta vökutímans
og ég tel eðlilegt að önnur kerfi
sem koma að stuðningi við barn-
ið geri það hér. Þessi lengda við-
vera er mikilvægur hluti af lífi
barnanna og gefur færi á að þau
séu lengur í íslensku mál-
umhverfi á degi hverjum og
meira íslenskunám fari fram en
annars væri. Þetta er lykilatriði
og algjörlega frábært að mínu
mínu mati,“ segir Sigurlaug.
Ekkert eitt sem gildir fyrir alla,
segir Sigurlaug en í Fellaskóla
starfar gott og reynslumikið
starfsfólk og nemendahópurinn
er ótrúlega flinkur í að taka á
móti nýjum krökkum og yfirleitt
eru börn viðurkennd hér eins og
þau eru. Sigurlaug segir að skól-
inn og starfsfólk hans vilji skapa
öllum nemendum skólans sömu
tækifæri og öðrum nemendum í
Reykjavík. „Vissulega höfum við
gott bakland en ég held að til
framtíðar þurfum við að gera
betur. Að hugsa þetta aðeins
öðruvísi. Eins og er í dag er ís-
lenskukunnátta lykillinn að öll-
um tækifærum til menntunar á
Íslandi. Ég vildi sjá að við vær-
um að styðja börn alveg niður í
leikskóla að ná tökum á íslensk-
unni. Íslenskan er það tungumál
sem er notað í samfélaginu og
bara lítið brot nemenda sem get-
ur nýtt sér framboð á námi í
framhaldsskóla á ensku. Við
verðum að vanda okkur við það
sem samfélag og skólakerfið
þarf að stíga út úr gamla ramm-
anum með því að breyta starfs-
háttum og kennsluháttum. Ég
held að það sé til góðs fyrir öll
börn,“ segir Sigurlaug.
Tala 26 tungumál
Sigurlaug Hrund Svavarsdóttir, skólastjóri Fellaskóla, segir að skólakerfið þurfi
að stíga út úr gamla rammanum með því að breyta starfs- og kennsluháttum.
Morgunblaðið/Hari
ekki vinnandi vegur að skrá þetta allt skil-
merkilega fyrir hvern og einn nemanda á sama
tíma og þeir eigi að sinna sínu helsta verkefni –
að kenna.
Að sögn Lilju er verið að skoða þessi mál og
greinilegt að vinna þurfi betur í framkvæmd-
inni. Gerð var könnun á innleiðingu á aðal-
námskrá grunnskóla frá 2011 og 2013 með það
að markmiði að skoða hvernig skólum hefur
gengið að innleiða námskrána og verða niður-
stöður nýttar til að fara í úrbætur, m.a. hvað
varðar bætta innleiðingu og skýrari framsetn-
ingu aðalnámskrár í námsmati. Að því verður
unnið í samstarfi ráðuneytisins og sveitarstjórn-
arstigsins. Eitt af því sem Andreas Schleicher,
yfirmaður menntamála hjá OECD, segir er að
miðstýringin sé of lítil í íslensku menntakerfi og
mikið frjálsræði. Það sé eitt af því sem verði að
skoða við gerð nýrrar menntastefnu.
Lilja segir nauðsynlegt að endurgjöf skóla-
kerfisins verði gerð skýrari og margir hafi
kvartað yfir breytingunni úr tölustöfum í bók-
stafi og að allir, hvort sem það eru skólar eða
heimili, séu á sömu blaðsíðu þar. „Ég er hlynnt
samræmdum könnunarprófum en þau þurfa
ekkert endilega að vera byggð upp eins og þau
eru í dag. Ég tel að þau stuðli að jöfnuði í kerf-
inu og gefi góða mynd af því hvar börnin
standa í námi og eins í samanburði við önnur
börn. Samanburðurinn getur verið erfiður og
ég skil mætavel að það séu ekki allir sáttir við
hann en ég held að hann sé eitt þeirra tækja
sem hægt er að nota til að sjá hvar skórinn
kreppir og bregðast við með snemmtækri
íhlutun í stað þess að missa allt of stóran hóp
út úr framhaldsskólunum,“ segir Lilja.
Eru að verða til tvö kerfi,
almenna kerfið og sérkerfið,
inni í grunnskólanum?
Morgunblaðið/Hari
Ítarlegri viðtöl við viðmælendurna
verða birt á mbl.is næstu daga auk
fleiri viðtala um grunnskólakerfið.