Morgunblaðið - 17.10.2019, Blaðsíða 41

UMRÆÐAN 41
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. OKTÓBER 2019
Töfrar eldamennskunnar
byrja með Eirvík
Eldhúsið er ekki bara
herbergi, heldur upplifun
Við hjá Eirvík trúum því að eldhúsið sé hjarta heimilisins.
Innanhússarkítektar og sérfræðingar í heimilistækjum
keppast við að hanna hágæða eldhús sem standast
tímans tönn, með virkni, gæði og sveigjanleika að
leiðarljósi. Eldhúsið er fjárfesting til framtíðar
– tryggðu þér raunveruleg gæði á hagstæðu verði.
Eirvík Suðurlandsbraut 20, Reykjavík, sími 588 0200, eirvik.is.
Opnunartími mánudaga - föstudaga 10-18, laugardaga 11-15
Kæru fullorðnu Ís-
lendingar.
Árið er 1760, iðn-
byltingin er að hefjast
í London. Fólk byrjar
að nota vélar í staðinn
fyrir handafl. Vélar
eru knúnar af kolum
og öðrum mengandi
efnum. En enginn
vissi afleiðingarnar.
Förum þá fram til
nútímans, hver er
staðan í dag, árið 2019?
Staðan er ekki góð. En það versta
er að mörgum hinna fullorðnu er
eiginlega bara alveg sama! Við
sáum það síðast í fréttum nýlega að
orkumálaráðherra Bandaríkjanna
vill fara að grafa eftir jarðgasi á
norðurslóðum. Þótt áframhaldandi
nýting jarðefnaeldsneytis myndi
auka losun gróðurhúsalofttegunda
helling, á sama tíma og vís-
indamenn segja að eina von okkar
felist í að draga úr losun og stefna
að kolefnishlutleysi. Þegar maður
horfir á fréttir og hlustar á
stjórnmálamenn og eigendur stór-
fyrirtækja, þá spyr maður: Lærum
við aldrei neitt?
Þú gætir kannski hugsað núna:
En við gerum helling, til dæmis eru
markmiðin með Parísarsamkomu-
laginu góð. En. Við erum hvergi ná-
lægt því að uppfylla þau að
óbreyttu. Sú þjóð sem mengar
einna mest, Bandaríkin, hætti við
og sagði sig frá Parísarsamkomu-
laginu (takk Trump). Kína og Ind-
land eru eins og „villta austrið“ í
losun mengandi efna og þegar við
skoðum okkar eigið land, Ísland, er-
um við að mörgu leyti
algjörir umhverf-
issóðar í alþjóðlegum
samanburði. Til dæmis
hvað við urðum mikið
af sorpi.
Engan tíma
má missa
Vísindamenn segja
að við höfum aðeins 13
ár til að bregðast rót-
tækt við, annars gröf-
um við okkar eigin
gröf. Viljum við það?
Hamfarahlýnun er
yfirvofandi, sá ferill er reyndar
lengra kominn nú þegar en
afneitunarsinnar viðurkenna og af
því að sumir hafa hagsmuni af
óbreyttu ástandi getur verið ansi
erfitt að átta sig á réttu og röngu í
umhverfismálum. Viljum við mann-
kynið taka sénsinn á að vísindin hafi
rangt fyrir sér og enda í okkar eigin
gröf? Ég segi mannkynið, því jörðin
mun lifa mennina af og hrista af sér
mengunaróværuna með tíð og tíma
– en við, börn þeirra kynslóða sem
menguðu og menguðu, við sitjum
uppi með ógreiddan reikning og
mjög brothætta framtíð.
Þetta reddast ekki neitt!
Ég heiti Starkaður, ég er 11 ára
gamall og bý í brothættum heimi.
Ég vil að mín kynslóð fái eitthvað
annað en ógreidda umhverfisreikn-
inga beint framan í trýnið á okkur.
Ég vil að við aukum umhverfis-
verndarkröfur í átt að sjálfbærni,
ég vil hvetja krakka sem og full-
orðna til að minnka plast- og
bensín/dísilnotkun til dæmis. End-
urnýta meira og nota hlutina okkar
betur. Mér finnst að allt einnota
plast ætti að vera algjörlega bannað
(nema undir mjög sérstökum kring-
umstæðum). Við viljum nota vélar
áfram til að létta okkur lífið eins og í
upphafi iðnbyltingarinnar en það
sem þarf að breytast er að orka vél-
anna verði umhverfisvæn í stað þess
að stúta okkur öllum um síðir. Höfin
eru að súrna, lífríkið hopar á hverj-
um degi, jöklarnir bráðna, lönd
munu sökkva, veðrabreytingar
verða æ hömlulausari og valda meiri
og meiri skaða en á sama tíma
standa fullorðnir og segja: Þetta er
ekki mitt mál, þetta reddast!
Umhverfismál
eru réttlætismál
Allir eiga rétt á góðri og heil-
næmri framtíð. Við viljum ekki
framtíðina sem fullorðið fólk hefur
að óbreyttu upp á að bjóða. Ég held
að ég tali fyrir alla jafnaldra mína
þegar ég óska eftir réttlæti okkur til
handa.
Þetta reddast nefnilega ekki af
sjálfu sér. Ekki nema með róttæk-
um breytingum. Þær byrja innra
með okkur og við krakkarnir þurf-
um rödd til að orð okkar heyrist.
Heimurinn okkar er að brotna
Eftir Starkað
Björnsson
Starkaður
Björnsson
» Þegar maður horfir
á fréttir og hlustar
á stjórnmálamenn og
eigendur stórfyrirtækja
spyr maður: Lærum
við aldrei neitt?
Höfundur er 11 ára nemandi við
Brekkuskóla á Akureyri.
bjornsson007@gmail.com
an; hvinnskan, hefur verið lengi iðk-
uð?
Ítarleg er „fræðimennska“ um að
betra sé að brjóta á allri þjóðinni, en
á einum manni, þ.e. að það gæti ver-
ið þolandi að erlent vald níddist á ís-
lenska ríkinu; og þá landsmönnum
öllum, en ekki á mér eða þér, sem
þetta lest!
Hér tel ég mig þekkja affluttar,
fagrar hugsjónir mestu andans
manna genginna kynslóða, sem
koma vildu í veg fyrir að ríkisvald
bryti mannréttindi. Í einræð-
isríkjum er fólki vörn í stjórnarskrá,
sem bannar fangelsun í meira en sól-
arhring, án dóms, svo dæmi sé tekið.
Lýðveldisstjórnarskráin er að
stofni til, til okkar komin árið 1874.
Uppruna hennar er að leita til
átjándu aldar í stjórnarskrá Banda-
ríkjanna og til frönsku stjórnarbylt-
ingarinnar. Að baki er frelsisbarátta
sem kostaði blóð, svita og tár.
Fer vald þjóðríkja þverrandi,
vegna auðssöfnunar og valds ör-
fárra? Sé svo er ástæða til að taka
þjóðríkið í gjörgæslu.
Í basli Skúla við að komast
framhjá stjórnarskránni, þvælist
Björg Thorarensen lagaprófessor
fyrir. Björg hefur skrifað fræði-
greinar þar sem hún bendir á að
„stjórnskipulegar forsendur fyrir
samþykkt EES-samningsins árið
1992 [séu] brostnar.“ (Skúli s. 30)
Hindrunina fjarlægir Skúli, svo:
„Að mínu mati er slík niðurstaða um
stöðu íslenska ríkisins gagnvart
EES-samningnum fjarstæðu-
kennd.“ (S. 31)
Þá er komið að beiðni stjórnar-
ráðsins til Skúla, um samanburð á
framsali á stjórn orkumála og fram-
sali á fjármálaeftirliti. Niðurstaða
hans vekur undrun. Sá sem hér
skrifar hefur vissulega hvorki skoð-
að þau lög og reglur, sem giltu á Ís-
landi og í Evrópu í orkumálum, né í
fjármálaeftirliti.
Hér er um eðlisólík mál að ræða
og ekki flókið að mynda sér vitræna
skoðun. Annars vegar er framsal á
ráðstöfunarrétti á auðlind og hins
vegar framsal á fjármálaeftirliti til
evrópskrar stofnunar.
Fjármálaeftirlit snýst um að
skikka fólk til að fara að lögum. Ís-
lenskt ríkisvald og ESB hafa þar
sömu hagsmuni. Regluverk um fjár-
mál á Íslandi og í ESB hefur senni-
lega lengi verið svipað. Vegna milli-
landaviðskipta er nauðsyn að eftirlit
sé yfir landamæri. Til að hindra
glæpi eins og eiturlyfjasölu og pen-
ingaþvætti þarf eftirlit.
Því fer fjarri að Íslendingar, með
gnægð endurnýjanlegra orkulinda,
eigi sameiginlega hagsmuni með
orkusnauðri Evrópu. Aldrei verður
nógsamlega hamrað á að sá sem hef-
ur ráðstöfunarrétt er í raun eigandi.
Nærtækt er að leiða hugann að veð-
setningu Íslandsmiða.
Úrskurður Skúla Magnússonar
dómara, um að framsal á ráðstöf-
unarrétti raforku sé sambærilegt við
framsal á fjármálaeftirliti, er víta-
verður.
ur lagasnáps
» Framsal á stjórn
orkumála og þá
orkulinda Íslands er
metið ámóta eða minna
fullveldisafsal en fram-
sal á fjármálaeftirliti.
Höfundur er félagi í Vinstri grænum.
linekra@simnet.is