Morgunblaðið - 21.12.2019, Side 12

12 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. DESEMBER 2019
Afgreiðslutímar á www.kronan.is
9-22
OPIÐ Í DAG
OPIÐ 9-20 á Hvolsvelli, Reyðarfirði,
Vestmannaeyjum og Þorlákshöfn.
Kristín Heiða Kristinsdóttir
khk@mbl.is
Ég áttaði mig ekki á þvífyrr en ég var að ljúkavið bókina að hún er áeinhvern hátt uppgjör
við tímann sem við lifum á, tíma
sem er í raun rosalegur og öfga-
kenndur. Við stöndum frammi fyrir
mögulegri tortímingu á eigin tilvist
og við þurfum að horfast í augu við
ákveðnar afleið-
ingar þeirra
áherslna sem
hafa einkennt
mannskepnuna
síðustu árhundr-
uð. Við erum í
uppgjöri við eigin
tilveru,“ segir
Melkorka Ólafs-
dóttir, ljóðskáld
og tónlistarkona, sem sendi nýlega
frá sér ljóðabókina, Hérna eru fjöll-
in blá.
„Titill bókarinnar vísar í að það
er ýmislegt sem maður gengur í
gegnum sem maður þarf ákveðna
fjarlægð á til að sjá fegurðina í því.
Þetta undirstrikar þroska og að
setja hlutina í stærra samhengi.
Saga konunnar í bókinni er kannski
ákveðin speglun á þetta stóra sam-
hengi, en hún er um leið mjög per-
sónuleg. Ég skrifaði þessi ljóð á
undanförnum fimm árum og þau
endurspegla minn hugarheim á því
æviskeiði, frá þrítugu til þrjátíu og
fimm ára, þegar ákveðin umbreyt-
ing á sér stað, frá því að vera stelpa
yfir í að verða kona. Bókin er því
líka einhverskonar uppgjör við
sjálfhverfasta tímabil ævi ungrar ís-
lenskrar konu sem býr í feðraveldi,“
segir Melkorka og bætir við að
ákveðinn sársauki búi í sjálfhverf-
unni.
„Því það er kúnst að líta inn á
við án þess að lenda í því að fara að
stara í spegilinn, þaðan kemur líka
þjáningin. Línan er þunn þarna á
milli. Kerfið sem við búum við ýtir
undir sjálfhverfu og við erum í
rauninni að viðhalda ákveðnum ótta
um að við séum aldrei nóg. Kerfið
viðheldur líka hræðslu við eigin við-
kvæmni og sannfæringu um ein-
hvern skort. Við erum búin að
hlaupa allt of langt í öfuga átt, en
ég hef trú á því að ýmis kvenleg
gildi, það sem stendur nær hjartanu
og viðkvæmninni sé líklegra til að
bjarga okkur út úr þessu heldur en
nokkuð annað. Samkenndin skiptir
öllu máli. Það er lýsandi fyrir
ástandið og hvernig allt stendur
fast, að heyra af nýlegri loftslags-
ráðstefnu þar sem ekki var hægt að
komast að lokaniðurstöðu, því það
gekk ekki að finna orðalag. Tungu-
málið er verkfæri til að skilgreina
hlutina og kannski eru stóru lausn-
irnar og stóru skilaboðin handan við
orðin. Ljóðið gefur einmitt færi á
undirliggjandi skilaboðum.“
Engar styttur um konurnar
sem dóu af barnsförum
Sársauki kvenna hefur verið
Melkorku einkar hugleikinn.
„Konur eru með innbyggðan
sársauka, allt frá kynþroskanum
fylgir hann okkur með mánaðar-
legum inngripum og svo kemur
meðganga og fæðing og að lokum
tíðahvörf með kófum. Karlar hafa
ekki þetta innbyggða kerfi svo þeir
búa sér til sársauka með stríði, guð-
um og djöflum og alls konar valda-
brölti, bæði í orði og á borði. Þetta
karllæga samfélag sem við búum
við byggist á þessum tilbúningi á
sársauka og réttlætingu á honum. Á
meðan erum við að drepa jörðina,
hina einu sönnu móður, það er hin
stóra sorg okkar tíma,“ segir Mel-
korka og minnir á hið gríðarmikla
efni sem til er til að staðfesta mikil-
vægi þessa tilbúna karllæga sárs-
auka.
„Ógnarfjöldi bóka og kvik-
mynda er til um stríð og valdabrölt,
styttur til minningar um óþekkta
hermanninn eru í annarri hverri
borg en engar styttur til minningar
um allar konurnar sem dóu af
barnsförum. Sársauki kvenna er
ekki svona margstaðfestur eða rétt-
lættur, kannski einmitt af því að
hann er náttúrulegur. Hann er
kannski líka persónulegri og við-
kvæmari.“
Gamaldags rómantík
Melkorka fæddi sitt fyrsta
barn fyrir suttu og á milli sárs-
aukafullra hríða segir hún að hellst
hafi yfir hana hugsunin: Af hverju
dýrkum við ekki konur fyrir það
eitt að standa í þessu?
„Án þess að vera talskona þess
að við séum að bera fæðingarsögur
endalaust á torg eða aðrar hetju-
dáðir kvenna, þá held ég að sem
samfélag eða mannkyn, þá væri
gott fyrir alla að jafna þetta betur
út, tala um og viðurkenna. Því sárs-
auki sem ekki er unnið úr hann
drepur. Við ættum að gera meira af
því að hampa næminu, óttast sárs-
aukann minna, hætta að bæla hann.
Ég er ein þeirra kvenna sem hafa
misst fóstur og lent í ströggli með
að uppfylla draum um að eignast af-
kvæmi, en sá sársauki er næstum
aldrei ræddur. Þegar ég sagði ein-
hverjum frá fósturmissinum þá
voru margir sem höfðu gengið í
gegnum það sama eða einhver ná-
lægt þeim. Við berum öll þessar
sorgir í hljóði sem hafa gígantísk
áhrif á okkur, líka á karlana sem
elska sín ófæddu börn og deila
draumum með konum sínum. Fjöldi
fólks er að takast á við slíkar við-
kvæmar sorgir og vinna persónu-
legar hetjudáðir sem teljast ekki
með, því þær hafa ekki vægi í sam-
félagsmyndinni. Þessi element sem
við tengjum oft við kvenleika eru
flæðið í ljóðabókinni minni,“ segir
Melkorka sem hefur ævinlega verið
í mjög sterkum tengslum við nátt-
úruna.
„Ég hef alltaf verið náttúru-
unnandi og geng mikið á fjöll og
fyrir vikið er óvenjumikil náttúru-
tenging í ljóðunum miðað við mína
kynslóð. Sumum jafnöldrum mínum
finnst hún kannski gamaldags þessi
rómantík, en mér finnst við nútíma-
fólk vera orðin svolítið firrt, við
þurfum að vera í meiri snertingu
við náttúruna.“
Samkenndin mun bjarga okkur
„Ég hef trú á því að ýmis kvenleg gildi, það sem stend-
ur nær hjartanu og viðkvæmninni sé líklegra til að
bjarga okkur út úr þessu heldur en nokkuð annað,“
segir Melkorka Ólafsdóttir, ljóðskáld og tónlistar-
kona, um þá staðreynd að við mannfólkið stöndum
frammi fyrir mögulegri tortímingu á eigin tilvist.
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Ljóðskáld Melkorka segir að við eigum að gera meira af því að hampa næminu og óttast sársaukann minna.
Á hálffullu tungli
milli eggloss og blæðinga
ríðum við af stað
með storminn í hárinu
eins og við höfum gert
um aldir og alltaf
við leitum þess sama og þeir
en þó ekki
vonarspírurnar
flækjast um fætur okkar
nú reynir á
að píra augun
klemma lærin
en umfram allt
vefja sjalinu blíðlega
þéttar að
Komdu
vinkona
LJÓÐ ÚR BÓKINNI