Morgunblaðið - 20.12.2019, Blaðsíða 16

16 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. DESEMBER 2019
G
U
N
N
A
R
JÚ
L
A
R
T
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
Þ
að á við um sjávarútveginn eins og
allar greinar atvinnulífsins að allt
of sjaldan gefst tækifæri til að
reyna að spá fyrir um framtíðina og
virkja heilasellurnar til að finna
sniðugar nýjar lausnir. Daglegur rekstur er
alveg nógu krefjandi og svo er það líka þann-
ig að hugsunarháttur fólks á það til að festast
innan ákveðins ramma og þarf oft einhvern
utanaðkomandi til að rýna í áskoranirnar og
tækifærin frá alveg nýju sjónarhorni til að
kveikja almennilega á perunum. Glöggt er
gests augað, segir máltækið.
Ný stétt hefur komið fram á sjónarsviðið
til að bregðast við þessari þörf. Framtíðar-
fræðingar (e. futurists) eru kallaðir að borð-
inu þegar stofnanir og fyrirtæki vilja leggjast
í ítarlega naflaskoðun. Helga Jósepsdóttir er
sjálfstætt starfandi framtíðarfræðingur með
aðsetur í Madríd á Spáni þar sem hún er
jafnframt aðjúnkt við IE Business School,
óravegu frá æskuslóðunum á Eskifirði.
Helga ritar áhugaverða hugleiðingu í nýút-
komnu riti Sjávarklasans, Bak við yztu sjón-
arrönd, þar sem hún hvetur greinina til dáða
og segir íslenska sjávarútvegsgeirann geta
haft afgerandi og jákvæð áhrif á heiminn.
Henni þætti gaman ef sjávarútvegsfyrirtæk
og hagsmunasamtök þeirra gerðu meira að
því að nýta krafta framtíðarfræðinga enda
næsta víst að þannig komi verðmæt þekking,
innsæi og hugmyndir upp á yfirborðið.
Leita innblásturs víða
Framtíðarfræðingar nálgast verkefni sín með
ólíkum hætti en Helga segir ekki óalgengt að
fyrst af öllu þurfi að ráðast í ítarlega rann-
sóknarvinnu. „Í mínu tilviki fara oftar en ekki
um þrjár vikur í að skoða viðkomandi grein
mjög vandlega, hvaða hugmyndir eru þegar á
sveimi og verkefni í pípunum. Hér kemur sér
vel að þekkja þróunina sem víðast í atvinnu-
lífinu innanlands og erlendis og mögulega
koma auga á leiðir til að yfirfæra þekkingu
og lausnir frá einu sviði yfir á annað. Út-
gangspunktur í minni ráðgjöf er ætíð að virð-
ing og nýting séu höfð að leiðarljósi: að fyrir-
tæki og stofnanir umgangist starfsfólk sitt,
viðskiptavini og umhverfi af virðingu og leit-
að sé lausna til að láta sem minnst fara til
spillis, bæði af tíma, orku, erfiði og hráefn-
um.“
Afrakstur þessa fyrsta skrefs í starfi fram-
tíðarfræðingsins er yfirleitt í formi ítarlegrar
skýrslu og kynningar, þar sem bæði er gefið
gott yfirlit yfir sviðið, helstu straumar í ný-
sköpun eru skilgreindir og kastljósinu beint
að áhugaverðustu tækifærunum til umbreyt-
ingar fyrir fyrirtækið eða stofnunina sem í
hlut á. „Oftast er framtíðarfræðingurinn í
mestu sambandi við framkvæmdastjóra eða
aðra háttsetta stjórnendur innan fyrirtækja,
s.s. markaðsstjóra, yfirmenn nýsköp-
unardeilda o.þ.h. og eftir grunnrannsóknina
vinnur hann samhliða þeim að því að leggja
drög að nýrri vöru eða þjónustu og finna leið-
ir til að koma enn betur til móts við við-
skiptavinina og þeirra þarfir,“ segir Helga en
viðfangsefni framtíðarfræðinga spanna allt
frá stuttum og afmörkuðum verkefnum yfir í
að þeir séu reglulegir gestir hjá fyrirtækjum
um árabil og liðsauki þeirra í stefnumótun og
hugmyndavinnu.
Tækifæri blasa við
Þegar hún horfir yfir sviðið í sjávarútvegin-
um segir Helga að það fyrsta sem blasi við
séu tækifæri sem snúa að bættri nýtingu.
„Talað er um að af þeim skepnum sem mann-
fólkið nýtir sér til matar fari um 40-50% af
hverju dýri til spillis. Í sjávarútvegi fer strax
mikið af slógi beint út í sjóinn áður en komið
er með aflann í land og víða í vinnsluferlinu
sjáum við úrgang verða til sem hægt væri að
breyta í verðmæti með réttum aðferðum og
hugviti. Það er mjög margt gert tengt sjávar-
útveginum á Íslandi á þessu sviði, en alltaf
má gera betur, og ég myndi ekki vilja sjá að
nein framleiðslulína í heiminum bjóði upp á
það að hluti hráefnisins sem fer í inn í hana,
geti farið út úr henni án þess að gegna fyr-
irfram ákveðnu hlutverki,“ segir Helga. „Þá
hefur greinin ekki mikið sinnt þjón-
ustuhönnun, þ.e. að gaumgæfa þarfir og óskir
viðskiptavina, og sjómanna, og finna nýjar og
sniðugar leiðir til að bæta upplifun þeirra af
að kaupa, veiða, vinna og neyta sjávarafurða.
Gott dæmi um árangurinn sem næst þegar
þessu er vel sinnt er hvernig Niceland leyfir
kaupendum að rekja slóð fisksins sem þeir
kaupa allt frá miðum til verslunar eða veit-
ingastaðar. Margt fleira er í deiglunni, eins
og bálkakeðja og gagnagnótt, og þarf oft ekki
annað en að kunna að spyrja réttu spurning-
anna til að koma auga á hvernig nýjar stefn-
ur og straumar í tækni og neysluvenjum geta
nýst sjávarútveginum.“
Sjávarútvegurinn
með augum fram-
tíðarfræðings
Gagnlegt væri fyrir greinina að fá utanaðkomandi sérfræðinga
til að rýna í tækifæri og áskoranir og leita ferskra lausna.
Helga Jósepsdóttir segir framtíðarfræðinga fyrst af öllu leggjast í ítarlega rannsóknarvinnu og
starfa náið með æðstu stjórnendum til að koma auga á sniðugar lausnir og mögulegar hættur.