Skessuhorn - 20.03.2019, Blaðsíða 24

MIÐVIKUDAGUR 20. MARS 201924
Í ár eru 100 ár liðin frá stofnun Fé-
lags íslenskra hjúkrunarfræðinga.
Af því tilefni stendur stjórn deildar
hjúkrunarfræðinga á Akranesi og
nágrenni fyrir því á afmælisárinu
að birta greinar eftir hjúkrunar-
fræðinga í Skessuhorni. Greinarn-
ar hafa að undanförnu verðið birt-
ar jafnt og þétt í blaðinu en í þeim
geta lesendum fengið smávegis
innsýn í þau fjölbreyttu störf og
áskoranir sem hjúkrunarfræðingar
fást við. Að þessu sinni kynnir sig
til leiks Gunnar Bergmann Stein-
grímsson hjúkrunarfræðingur:
Ég heiti Gunnar Bergmann
Steingrímsson og á mínar rætur að
rekja til norðurs. Fæddist á Akur-
eyri 1973 og ólst upp að mestu á
Húsavík en flutti aftur til Akur-
eyrar þegar kom að framhalds-
skólagöngu. Árið 2000 flutti ég til
Akraness eftir að hafa kynnst einni
af mikilvægustu manneskjum lífs
míns, eiginkonu minni Láru Elínu
Guðbrandsdóttur. Saman eigum
við nú fimm börn, hund og kött.
Sú elsta er 24 ára og er nú búsett í
London. Hún fylgdi með í pakkan-
um ef svo má segja, en ég lít engu
síður á hana sem mína eigin. Við
eigum son sem er fæddur á alda-
mótunum 2001 og var þá fyrsta
barn ársins. Þá kemur miðjubarn-
ið sem í dag er 16 ára sunddrottn-
ing. Yngstu börnin eru 5 ára og 3ja
ára stuðboltar. Við búum semsagt
á Akranesi og líkar það bara vel.
Helst af öllu finnst okkur skemmti-
legt að búa til svolítil ævintýri fyr-
ir börnin eins og að búa til heitan
pott úti á svölum og fara í heim-
sókn í sveitina að kíkja á lömbin og
kindurnar. Ég hef sjálfur óbilandi
áhuga á tækni og vísindum. Hef
alveg einstaklega gaman að því að
tengja saman tæki eða gera við þau.
Vísindaskáldsögur eru í sérstöku
uppáhaldi hjá mér og ég hef gam-
an af því að skoða hvernig þær geta
haft bein eða óbein áhrif á þróun
nútímans. Til að mynda skrifaði
Aldous Huxley merkilega bók árið
1932 sem hafði þá einstaklega ná-
kvæma framtíðarsýn. Hann kynnti
til sögunnar glasafrjóvgun, klónun,
geðprýðislyf, stefnumótaþjónustu
og þyrluflug sem samgönguviðbót
til almennra nota. Þetta hefur allt
ræst að miklu leyti. Þannig get-
ur maður velt fyrir sér hvort það
séu einhverjir vísindamenn í dag
að reyna sitt besta til að finna upp
geislasverð og geimskip sem getur
ferðast á ljóshraða.
„Besta gjöf sem foreldrar geta
gefið börnum sínum er heil lífstíð
af ævintýrum.“ [Lewis Carrol]
Við reynum að veita börnun-
um okkar valkosti fremur en að
móta þau eftir forskrift samfélags-
ins. Litlu stelpurnar okkar leika
sér með ógurlegar risaeðlur jafnt
sem dúkkur og uppáhaldsdýrið hjá
þeirri yngstu eru köngulær. Þær
eru líka Batman, eins og við öll.
Konan mín hefur gaman af því að
baka kökur og brauð, en ég hef svo
sem alveg ágætis ánægju af því að
vaska upp eftir hana. Hún er ein-
staklega fær í að færa rök fyrir máli
sínu. Vei þeim sem reynir að sann-
færa hana um annað.
Valdi sjúkraliðabraut
Þegar ég var í 9. bekk á Húsavík,
sem nú er þekktur sem 10. bekk-
ur, var lagt fyrir okkur hefti með
mögulegum námsleiðum í fram-
haldsskóla og þá áttum við að
íhuga hvað við vildum gera í fram-
tíðinni eða leggja drög að því og
taka einhverja stefnu. Svo eftir smá
umhugsun var hverjum og einum
boðið að lýsa því fyrir bekknum
hvað hann/hún vildi læra. Það vakti
strax athygli mína að flestir voru að
velja náttúrufræðibraut, viðskipta-
braut, málabraut og íþróttabraut.
Ég velti því fyrir mér hvort það
væri einhver sérstök ástæða fyrir
því að flestir völdu sér þessar leiðir
eða hvort þetta væri bara eitthvað
sem væri tilviljunum háð. Þeg-
ar röðin kom að mér, eftir að vera
búinn að fletta í gegn um náms-
vísinn, hafði ég tekið þá ákvörð-
un að velja eitthvað sem gæti vak-
ið áhuga minn og jafnframt verið
eitthvað nýstárlegt fyrir mér. Ég
valdi sjúkraliðabraut. Fyrstu við-
brögð sem ég fékk frá nánasta um-
hverfi var að ein stelpan aftarlega
í bekknum gargaði: „“OJ! Skeina
gamla fólkið!”
Þá hugsaði ég; nú fyrst að það er
hluti af þessu starfi þá verð ég bara
að taka því og varð enn ákveðn-
ari. Einhverra hluta vegna vissi
ég sáralítið um þessa starfsgrein,
það hafði enginn minnst einu orði
á hana í kynningunni og hvað þá
minnst á að þetta gæti verið hent-
ugt nám fyrir karlmann. Áhuga
mínum var þó einhverra hluta
vegna beint algjörlega að þessum
kosti og ég var ákveðinn í að láta
ekkert stöðva mig.
Þennan sama dag, þegar ég kom
heim úr skólanum, var ég að velta
því fyrir hvernig foreldrar mínir
myndu taka þessu fyrst að öll við-
brögð innan skólans höfðu verið
afar neikvæð. Þegar ég sagði þeim
frá ákvörðun minni reyndu þau að
telja mér í trú um að þetta væri
ekki hentugt fyrir mig, lág laun og
svoleiðis, en mér varð ekki hagg-
að. Þannig, eftir ýmsar hindranir,
byrjaði ég í námi í framhaldsskóla
og lauk síðan sjúkraliðaprófi árið
1993 frá VMA og lauk svo stúd-
entsprófi 1994.
Ég sá það alltaf fyrir mér að
sjúkraliðanámið gæti verið stökk-
pallur yfir á eitthvað meira, jafn-
vel hjúkrunarfræði. Það liðu þó
nokkur ár þar til sá draumur minn
varð að veruleika. Um aldamótin
reyndi ég fyrir mér í Háskóla Ís-
lands og settist á skólabekk til að
læra tölvunarfræði. Eftir eitt og
hálft ár varð ég að hverfa frá því
námi vegna fjölskylduaðstæðna
og óhagstæðrar tilhögunar við af-
greiðslu námslána. Ég var að vinna
með náminu á hjúkrunarheimili
og á þeim launum sem þá voru í
boði var erfitt að ná endum sam-
an. Því færðist ég um set og hóf
vinnu hjá einingaverksmiðju sem
framleiddi forsteyptar húsein-
ingar. Þetta var á fyrri góðæris-
tímanum og launin voru töluvert
betri en í heilbrigðisgeiranum, en
þetta var mikil vinna og átti ekk-
ert sérlega vel við mig. Rétt áður
en efnahagshrunið reið yfir hafði
ég sagt því starfi lausu og réð mig
til starfa hjá álverinu á Grunda-
tanga. Þetta var sérlega heppilegt
vegna þess að eitt af því fyrsta sem
hrundi var fasteignamarkaðurinn.
Eftir 5 ára starf sem verkamaður í
álveri var ég orðinn frekar óham-
ingjusamur með starfsvettvanginn
og þráði einna helst að láta draum
minn rætast um að læra hjúkrun-
arfræði. Sá draumur rættist þeg-
ar næst yngsta dóttir okkar kom í
heiminn. Það má segja að hún hafi
hjálpað mér að komast af stað.
Ákveðin köllun að starfa
við hjúkrun
Hjúkrunarfræði er krefjandi og
vandasamt starf. Það snýst um að
hjálpa fólki í erfiðleikum, bjarga líf-
um og bæta lífsgæði. Það er senni-
lega ekki til meira gefandi starf. Sú
ánægja sem hlýst af því að láta gott
af sér leiða fyrir þá sem geta enga
björg sér veitt er mjög dýrmæt.
Að vissu leyti má segja að það sé
ákveðin köllun að starfa við hjúkr-
un. Þegar litið er til þess að hægt
er að fá mun betri laun við önnur
störf má ætla að hjúkrunarfræðing-
ar séu að velja sinn starfsvettvang út
frá hjartanu. Ég vil fyrir mitt leyti
frekar vera í starfi sem gerir mig
hamingjusaman en ríkan. Auðvitað
mætti þó meta störf hjúkrunarfræð-
inga að verðleikum og bæta kjörin
til samræmis við það hversu gríðar-
lega verðmætir hjúkrunarfræðingar
eru fyrir þjóðfélagið í heild sinni.
Um 2% hjúkrunar-
fræðinga eru karlmenn
Það má teljast nokkuð sérstakt að
vera karlmaður sem starfar við
hjúkrun. Það ætti ekki að vera sér-
stakt, en er það engu að síður. Það
eru einungis 2% hjúkrunarfræð-
inga á Íslandi karlmenn og við
vitum svo sem ekki nákvæmlega
hversu margir af þeim starfa á sínu
kjörsviði. Þessar aðstæður gera það
að verkum að maður er mjög áber-
andi í starfi eða námi. Í mínum út-
skriftarhópi voru u.þ.b. 50 ein-
staklingar, þar af vorum við tveir
hvítu hrafnarnir í þeim hópi. Það
hefur bæði kosti og ókosti að skera
sig úr með slíkum hætti. Kostirnir
eru t.d. að allir þekkja mann með
nafni en ókostirnir til að mynda
að verða oftar fyrir valinu til að
stíga fram sem tilraunadýr. Nám-
ið er mjög kvenlægt eins og gef-
ur að skilja, áherslurnar eru mjög
oft miðaðar við að það sé kven-
kyns nemandi að tileinka sér þær.
Stundum mætti segja að námið
dragi úr sjálfstrausti nemendanna.
Það er ætlast til þess að maður ef-
ist um eigið hæfi og sé ávallt tilbú-
inn til þess að leggja verk sín undir
ákvarðanavald annarra. Við þess-
ar aðstæður vill gleymast að það
eru í raun og veru skjólstæðing-
arnir sem eiga að ráða ferðinni og
öll vinna á náttúrulega að miða að
því að uppfylla þarfir þeirra innan
skynsamlegra marka.
Málsvari
skjólstæðinga sinna
Orðalag og verkhættir inni á
sjúkrahúsum gera það að verkum
að sjúklingar eiga á hættu að missa
völd sín og eru oft hræddir við að
láta sitt álit í ljós. Þetta má t.d. sjá
við aðstæður eins og stofugang,
sem er að mínu mati arfavitlaus
leið til að ná markmiðum við lækn-
ingar og hjúkrun. Hjúkrunarfræð-
ingar eru málsvarar skjólstæðinga
sinna og bera skyldu til að halda
þeirra sjónarmiðum á lofti. Þetta
er hlutverk sem ég tek mjög alvar-
lega. Við mína vinnu reyni ég eft-
ir fremsta megni að valdefla skjól-
stæðinga mína og líka starfsfólk-
ið. Það er nauðsynlegt að viðhalda
reisn þeirra sem eru í undirsettum
aðstæðum þannig að upplifunin
verði ekki óþægileg. Sem karlmað-
ur í hjúkrun er sérstaklega mikil-
vægt að vera meðvitaður um þetta.
Þegar skjólstæðingur þarfnast að-
stoðar við viðkvæma hluti eins og
við athafnir sínar á salerninu þarf
að biðja um leyfi til að fara inn fyr-
ir persónuleg mörk hvort sem um
karl eða konu er að ræða.
Valdi að starfa á dvalar-
og hjúkrunarheimili
Starfssvið hjúkrunarfræðinga eru
jafn ólík og þau eru mörg. Það er
hægt að velja úr mörgum valkost-
um. Sjálfur hef ég valið að starfa
inni á dvalar- og hjúkrunarheimili.
Það hentar mér vel, þar sem ég get
verið mjög sjálfstæður í starfi og hef
kost á því að skipuleggja áherslur
eftir mínum eigin hugmyndum.
Þetta er langt frá því að vera eins
og sumir sjá það fyrir sér og kom
m.a. fram í viðhorfum sem lýst er í
fyrri hluta greinarinnar. Það hugn-
ast ekki öllum hjúkrunarfræðing-
um að starfa með öldruðum, en að
sama skapi hugnast ekki öllum að
starfa á skurðstofu, slysadeild eða
á legudeildum sjúkrahúsanna. Það
er hægt að ímynda sér hvernig líf-
inu væri háttað ef maður yrði fyrir
stórkostlegum skakkaföllum. Það
þarf ekki mikið til. Öllum ætti að
vera ljóst að þeir myndu þarfnast
sérstakrar nærgætni og alúðar við
persónulegar athafnir sínar eftir
áfall sem dregur verulega úr, eða
takmarkar algjörlega, sjálfsbjarg-
argetu. Þetta á oft við um aldraða.
Vitsmunaleg og líkamleg hrörnun
getur leitt til þess að þeir verða á
mörgum sviðum ósjálfbjarga. Þá er
mikilvægt að til staðar séu einstak-
lingar sem eru tilbúnir til að leggja
þeim lið á þann hátt að þau geti
haldið virðingu sinni.
Eitt af því sem er sérstaklega
vandasamt í starfi hjúkrunarfræð-
ings á hjúkrunarheimili er ná-
lægðin við dauðann. Það er algjör-
lega einstaklingsbundið hvernig
fólk bregst við í þessum aðstæð-
um. Þetta á við um alla sem að því
koma. Sorgin knýr að dyrum á mis-
munandi hátt fyrir alla. Stundum
koma tímar þar sem margir kveðja
okkur og það getur verið eins og
það sé jafnvel árstíðarbundið.
Samt sem áður verður það aldrei
hversdagslegt. Við sem störfum á
heimilinu verðum líka sorgmædd
þegar kemur að kveðjustund. Það
gerir okkur sennilega samt sterkari
og gerir okkur betur kleift að skilja
aðstandendur sem eru að kveðja
ástvini sína.
Þjónusta vélar eða sjá
um mannlega þætti
Í framtíðinni mun fólk velja á milli
tveggja leiða í lífinu. Áherslurn-
ar munu fylgja þeirri þróun sem
er fólgin í fjórðu iðnbyltingunni.
Þannig stendur valið á milli þess
að starfa við tæknilega hluti sem
fela í sér þjónustu við vélarnar sem
munu taka við af fólki í hversdags-
legum störfum. Við sjáum þetta
nú þegar í þróun. Afgreiðslukass-
ar í verslunum eru að verða úrelt-
ir og í stað afgreiðslufólks eru að
koma vélar sem aðstoða fólk við að
afgreiða sjálft sig með því að nýta
gervigreind. Þetta má heimfæra
upp á alla hluti sem hægt er að
leysa með tæknilegri útfærslu og
gervigreind. Það mun hins vegar
aldrei eiga sér stað á flestum svið-
um hjúkrunarfræðinnar. Þar eru
mannlegir eiginleikar til staðar sem
engin vél gæti líkt eftir. Til þess
að ná árangri á því sviði þarf fólk
að tileinka sér þekkingu og færni
í mannlegum samskiptum, rækta
eiginleikann til að skynja tilfinn-
ingar fólks og temja sér heilbrigða
gagnrýna hugsun. Það er mikill
skortur á starfsfólki í dag á þessum
mannlegu sviðum. Með tíð og tíma
mun þetta breytast. Við þurfum að
vera tilbúin til að taka á móti þeim
sem missa störf sín í hendur véla
og hjálpa þeim að aðlagast nýjum
veruleika. Það er erfitt að segja til
um hversu langan tíma þetta mun
taka. Hvort sem það verði ár eða
áratugir getum við, með þessa
framtíðarsýn í huga, gert ráð fyrir
því að það hugnast ekki öllum að
vinna tæknileg störf. Að mínu mati
væri ágætis byrjun að hvetja karl-
menn til að skoða möguleikana til
að starfa við hjúkrun. Það er ekki
einungis vegna þess að jafnvægið
er gríðarlega skakkt. Heldur vegna
þess að karlmenn hafa heilmikið
fram að færa í starfi sem hjúkrun-
arfræðingar. Það má segja að þeir
séu í raun og veru vannýtt auðlind.
Svo er aldrei að vita hvort stjórn-
völd fari að sjá hversu verðmætir
hjúkrunarfræðingar eru í raun og
veru fyrir þjóðfélagið og fari að
greiða samkeppnishæf laun þann-
ig að tölvunarfræði og hjúkrunar-
fræði geti staðið jafnfætis.
Gunnar Bergmann Steingrímsson,
hjúkrunarfræðingur.
Karlmenn eru ónýtt auðlind í hjúkrun
Gunnar Bergmann Steingrímsson hjúkrunarfræðingur.