Læknablaðið - dec 2018, Qupperneq 9

LÆKNAblaðið 2018/104 541
R I T S T J Ó R N A R G R E I N
Verið velkomin í verslun okkar
Opið virka daga kl. 8:30–17:00
Síðumúli 16 I 108 Reykjavík I Sími 580 3900 I fastus.is
fastus.is
ACCUVEIN ÆÐASJÁIN
HJÁLPAR ÞÉR
AÐ FINNA GÓÐAN
STUNGUSTAÐ
• Getur dregið úr sársauka
við stungur
• Eykur stungunákvæmni
• Auðvelt í notkun
• Tækið er handhægt, nett og létt
• Standur fylgir fyrir
handfrjálsa notkun
Þórhildur
Kristinsdóttir
sérfræðingur
í lyflækningum, öldrunar-
og líknarlækningum
á Landspítala
thorhikr@landspitali.is
Landspítali er stærsta heilbrigðisstofnun landsins og
í því samhengi ætla ég að leyfa mér hér að kalla hann
hjarta íslenska heilbrigðiskerfisins. Spítalinn er góð-
ur vinnustaður og þar vinnur fagfólk á heimsmæli-
kvarða. Ég heyri oft þakkláta sjúklinga og aðstand-
endur hrósa starfsfólki fyrir frábæra þjónustu sem
veitt er þó að upp á vanti með húsakost og vinnuað-
stöðu. Þrátt fyrir sterkan slagkraft á Landspítali ber-
sýnilega í vaxandi erfiðleikum. Það gengur erfiðlega
að halda markmið um lágmarksbiðtíma eftir aðgerð-
um og daglega, á undanförnum mánuðum, dvelja frá
15 til 25 sjúklingar á bráðamóttöku sem bíða eftir að
komast í rúm á legudeild. Sú bið getur tekið upp í þrjá
sólarhringa.1 Vegna þessa álags á bráðamóttöku hef-
ur spítalinn starfað eftir viðbragðsstigi 2 sem þýðir
að framkvæmdastjóri ákveður að innlagnir umfram
legurými verði í hámarki á hverri deild. Lyflækn-
ingasvið spítalans hefur brugðist við þessu ástandi
með því að manna sérstakt hreyfiteymi lækna sem
vinnur við tilbúnar vinnuaðstæður á bráðamóttöku
og sinnir uppvinnslu og meðferð þessara sjúklinga.
Bráðahjúkrunarfræðingar hlaupa hratt og sinna
bráðveikum milli þess sem þeir sinna innlögðum
sjúklingum sem ekki komast á legudeild.
Álagið á bráðamóttöku spítalans hefur verið við-
varandi hátt og er sívaxandi. Ein af orsökum vand-
ans hefur verið skilgreind og nefnd fráflæði-vandi.
Á síðasta ári biðu á vegum Landspítala að jafnaði um
90-100 einstaklingar, með samþykkt færni- og heilsu-
mat, eftir varanlegri búsetu á hjúkrunarheimili. Frá
því í september hefur þeim einstaklingum fjölgað í
um 130.1 Embætti landlæknis lýsti nýlega yfir þung-
um áhyggjum af þessu ástandi. 362 einstaklingar
biðu eftir hjúkrunarrými í byrjun árs 2018 og er það
60% fjölgun frá því í ársbyrjun 2014.
Mig langar að staldra aðeins við orðið fráflæði-
vandi. Orðið vísar til þess að erfiðlega gengur að
útskrifa aldraða einstaklinga sem lokið hafa bráða-
meðferð. Þessum einstaklingum er þannig sinnt á
röngu þjónustustigi og það skapar tregðu þar sem
rúm á legudeildum losna ekki með eðlilegum hætti
fyrir nýja sjúklinga. Orðið fráflæði-vandi finnst
mér vera vont orð þar sem það elur á aldursfordóm-
um. Auðvitað eru það ekki færniskertir aldraðir
einstaklingar sem eiga sökina á vanda Landspítala
með því að hindra fráflæði. Þetta ástand er einung-
is birtingarmynd kerfisvanda í heilbrigðiskerfinu.
Kerfið hefur ekki undirbúið sig á heildstæðan hátt
fyrir öldrun þjóðarinnar. Ekki hefur orðið fjölgun á
hjúkrunarrýmum í takt við aukinn fjölda aldraðra
og heildstæða stefnu um heilbrigðis- og félagsþjón-
ustu aldraðra hefur vantað.
Önnur mikilvæg áskorun sem sjúkrahúsið glím-
ir við er mönnunarvandi hjá flestum fagstéttum og
þá sérstaklega skortur á hjúkrunarfræðingum og
sjúkraliðum. Mér telst til að sjúkrahúsið hafi á þessu
ári lokað samtals 32 legurýmum á lyf- og skurðlækn-
ingadeildum vegna manneklu.1 Það vantar hjúkr-
unarfræðinga til að fullmanna vaktir á Hjartagátt og
nú stendur til að færa þá starfsemi yfir á bráðamót-
tökuna í Fossvogi.
Þar sem ég í upphafi þessa pistils leyfði mér að
kalla Landspítala hjarta heilbrigðiskerfisins ætla ég
hér einnig að leyfa mér að halda því fram að heil-
brigðiskerfið glími við hjartabilun. Til að ná tökum
á ástandinu fyrir alvöru verðum við að forgangsraða
og ráðast á rætur vandans. Uppbygging hjúkrunar-
rýma er nauðsynleg en verður langt í frá eina lausn-
in á vaxandi fjölda aldraðra á Íslandi. Við verðum að
hugsa eftir nýjum leiðum og getum lært af árangurs-
ríkum verkefnum annarra þjóða.
Í júní 2017 kom til Íslands Mark Britnell stjórn-
arformaður KPMG Global Health Care, en hópur
á vegum fyrirtækisins gerði úttekt á íslenska heil-
brigðiskerfinu. Britnell er reyndur stjórnandi úr
breska heilbrigðiskerfinu og starfar sem ráðgjafi
fyrir stjórnendur heilbrigðiskerfa. Í erindi sem hann
hélt tjáði hann sig um íslenska heilbrigðiskerfið.2
Hann talaði um að „íslenska kerfið stæði sig ágæt-
lega í alþjóðlegum samanburði. Þrátt fyrir að heil-
brigðisútgjöld væru í lægri kantinum, eða um 8,7%
af landsframleiðslu, værum við að fá mikið virði
fyrir peninginn.“ Honum þótti þó íslenska kerfið
illa samhæft. „Íslenska kerfið fengi gullverðlaun
fyrir það hversu einangraðar heilbrigðisstofnanirn-
ar eru”. „Afleiðingarnar af illa samhæfðu kerfi sem
nýtur lítils trausts er að fólk bíður á sjúkrahúsum af
röngum ástæðum, fólk bíður of lengi eftir aðgerðum
og það kostar kerfið meiri tíma, peninga og álag.“
Aðspurður um hans fyrstu verk ef hann gegndi
stöðu heilbrigðisráðherra á Íslandi taldi hann upp
þrjú atriði: „Ég myndi búa til framsæknasta heil-
brigðiskerfi í heimi þar sem sjúklingar væru mikil-
vægari en stofnanir. Í fyrsta lagi myndi ég kortleggja
heilbrigði almennings, í öðru lagi endurskipuleggja
umönnun aldraðra og í þriðja lagi brjóta niður veggi
milli heilbrigðisstofnana.“
Mér þykja orð Britnells vera skynsamleg. Við
verðum að forgangsraða rétt og hlúa vel að þeim
sterka mannauði sem við eigum í heilbrigðiskerfinu.
Kannski tekst okkur þá að skapa á Íslandi fram-
sæknasta heilbrigðiskerfi í heimi.
Heimildir
1. Upplýsingar frá flæðisdeild Landspítala.
2. „Segir heilbrigðisyfirvöld á rangri braut“. 21. júní 2017. mbl.is
Sagan á bak við salernis-innlagnir
á Landspítala
Weaknesses of the
icelandic health care
system
Thorhildur Kristinsdottir, MD
at Landspitali University Hospital
Speciality: Internal medicine,
Geriatric medicine and
Palliative care

doi.org/10.17992/lbl.2018.12.206