Hugur og hönd - 2019, Blaðsíða 21

2019 HUGUR OG HÖND 21
munstur og stafamunstur finnast í
öllum varðveittu sjónabókahand-
ritunum.
Munstur af þeirri gerð eins
og söðuláklæðið á mynd 7 eru
talin teiknuð upp af Guðrúnu
eldri (1740–1816), dóttur Skúla
Magnússonar landfógeta og
Steinunni Björnsdóttur og er í eigu
Þjóðminjasafns Íslands.11 Af þeim
17 söðuláklæðum sem höfundur
hefur skoðað eru níu þeirra með
álíka munstri og það sem kennt er
við Guðrúnu Skúladóttur. Hin átta
söðuláklæðin sem skoðuð voru eru
með geometrískum símunstrum
(2), áttablaðarós (1) og annars
konar blómamunstrum og jurta-
pottum (5).
Frekar fljótlegt er að vefa
íslenskt glit miðað við aðrar
útvefnaðaraðferðir og það virðist
hafa verið algengasta aðferðin
fyrr á öldum. Söðuláklæðin voru
2x3 álnir12 að stærð og voru 6–9
þr/cm eða um 750–1100 þræðir
hafðir á breidd í uppistöðunni,
þannig að þræða þurfti í höföld og
skeið þann þráðarfjölda. Aðferðin
við að vefa íslenskt glit er þannig
að munstur sem unnið er á rúðu-
strikaðan pappír, er ofið eða glitað
ofan á einlitan einskeftugrunn þar
sem munsturbandið er haft í skil-
hönkum13 en einskeftan er ofin
með skyttu. Byrjað er á því að vefa
góðan kant með einskeftuskamm-
elunum tveimur áður en byrjað er
að glita. Þegar glitskammelið, sem
er gjarnan bundið upp lengst til
hægri, er stigið niður lækka þrír til
fimm samliggjandi þræðir en glit-
þræðirnir ganga upp á milli þeirra.
Hægt er að sjá hvernig glitsporin
liggja og hversu mörg þau eru yfir
þveran vefinn þegar stigið er á
glitskammelið. Gott er að byrja á
því að búa til skilhankir fyrir þá
liti sem eru í munstrinu og fyrir
þær sporasamstæður sem glit-
þráðurinn liggur yfir samkvæmt
því, en munstrið þarf ekki að ná
yfir allan vefflötinn eða að fylla
upp í hann allan. Þá eru skilhankir
settar niður samkvæmt munstr-
inu. Ef skoðað er söðuláklæðið á
mynd 7 þá eru 39 sporasamstæður
í kantmunstri að neðan og hefur
því þurft að byrja með 39 skil-
hankir þegar það var sett niður.
Þegar komið er inn í aðalmunstrið,
jurtapottana, þá fækkar spora-
samstæðunum niður í 12.
Glitsporið er yfirleitt unnið frá
vinstri til hægri, réttsælis, og hér
verður vinnuferlið útskýrt sam-
kvæmt því. Skilhönkin fer niður
vinstra megin við hverja sporasam-
stæðu og munsturbandsendinn er
falinn inni í lækkuðu þráðunum í
glitsporunum. Skilhönkum, sem
eru vinstra megin við ysta glitþráð,
er brugðið yfir hann og svo til
hægri undir jafnmarga glitþræði
og sporin eru mörg, þá upp og yfir
glitþráð til hægri og undir glit-
þræðina til baka (mynd 8). Koma
þannig ætíð tvö munsturfyrirdrög
M y n d 6 : Te i k n i n g i n s ý n i r h ve r n i g h n ý t t e r á ve f s k ö f t i n t vö þ e ga r o f i ð e r í s l e n s k t g l i t
í k l j á s t e i n a ve f s t a ð .
M y n d 8 : T i l ra u n ge r ð t i l a ð ú t s k ý ra
t æ k n i g l i t s i n s m e ð e i n f a l d r i t e i k n i n g u
þ a r s e m s ý n t e r h ve r n i g þ r j ú e ð a f l e i r i
g l i t s p o r e r u o f i n í e i n u m l i t , h ve r n i g
g l i t s p o r m e ð t ve i m l i t u m h l i ð v i ð h l i ð
e r u o f i n o g h ve r n i g e i t t g l i t s p o r e r o f i ð .