Hugur og hönd - 2019, Blaðsíða 44

44 HUGUR OG HÖND 2019
notaðar við saum á leðurskóm, meðalstórar til að bæta
þá og stærstu til að verpa skóna. Lagið á nálunum var
líkt og spjótsfjöður með hrygg eftir miðju og þynntist
út til eggjanna (Guðmundur Þorsteinsson, 1990, bls.
35-37). Algengt er að þess háttar nálar séu í nála-
prillunum í Byggðasafninu í Skógum (mynd 4) Þar
er að finna í hið minnsta sautján nálaprillur af þeirri
tegund sem fjallað er um hér. Um aldur þeirra allra
er ekki vitað með vissu en þær konur sem gerðu þær
eru flestar fæddar í kringum 1850-1880. Prillurnar
eru því líklegast frá um 1865-1920. Þær eru mismun-
andi að stærð og útliti en flestar þeirra eru svartar
að lit með nokkrum undantekningum. Lokið, sem
er stundum úr annars konar efni, er oft skreytt með
einföldum útsaumi. Oft er útsaumurinn blóm, tígull,
hjarta eða jafnvel bókstafur sem er þá upphafsstafur
eigandans. Sumar eru óskreyttar líkt og R-3577 (mynd
2 og 3). Lokið er fest með tölu eða hnappi en sumar
nálaprillur eru lokaðar með bandi sem er stungið í
gegnum veskið og síðan snúið utan um það (sjá mynd
7). Ekki eru þær allar með eltiskinni utan um fjöður-
stafina eins og lýsing Jónasar í Íslenzkum þjóðháttum
segir til um. Fjaðurstafirnir, sem eru frá þremur upp
í sex, geyma síðan nálarnar. Stærð nálaprillanna er í
kringum 7-11 cm á hæð og um 4-6 cm að breidd.
Fyrir utan svartar nálaprillur voru þær í öðrum
litum eins og t.d. í gulum (mynd 6) og bláum lit (mynd
1 og 5).
Heimildir
Þjóðháttadeild Þjóðminjasafns Íslands:
Svörin eru á sarpur.is
Spurningaskrá 12, Skinnaverkun og skógerð:
ÞÞ 1719/1964-2 karl f. 1893
ÞÞ 2041/1964-2 kona f. 1903
ÞÞ 929/1964-2 karl f. 1893
Spurningaskrá 74 Fatnaður og saumur:
9889/1990-3 kona f. 1925
9908/1990-3 kona f. 1898
9820/1990-3 kona f. 1908
Spurningaskrá 24 Heyannir II:
2822/1971-3 karl f. 1888
Ritaðar heimildir:
Guðmundur Þorsteinsson (1990). Horfnir starfshættir og leiftur frá liðnum
öldum. Reykjavík: Örn og Örlygur.
Halldóra Rafnar, „Að horfa hátt og hugsa hátt“. Í Jónas Jónasson frá Hrafna-
gili, Íslenzkir þjóðhættir (4. útgáfa). Reykjavík: Opna, 2010. I-XIII.
Jónas Jónasson frá Hrafnagili (1961). Íslenzkir þjóðhættir (3.útgáfa).
Reykjavík: Ísafoldaprentsmiðja h.f.
Páll Jónsson Vídalín (1897). Vísnakver. Jón Þorkelsson sá um prentun.
Kaupmannahöfn: S.L. Möller á kostnað Sigurðar Kristjánssonar. Ljósritað
eintak á: https://archive.org/details/vsnakverplslgma00unkngoog/page/
n264
M y n d 5 : H é r s é s t ve l h ve r n i g e l t i s k i n n e r s a u m a ð f y r s t u t a n u m f j ö ð u r s t a f i n a o g s í ð a n k l æ t t m e ð t a u i ( R- 2 34 9 ) . M y n d 6 : G u l
f l a u e l s n á l a p r i l l a m e ð ró s ó t t u l o k i o g b a n d f e s t i n g u ( R- 2 01 ) . M y n d 7: Ná l a p r i l l a m e ð b a n d i t i l f e s t i n ga r ( R- 19 0 8 ) .
M y n d 5
M y n d 6
M y n d 7