Hugur og hönd - 2019, Síða 22

22 HUGUR OG HÖND 2019
saman í skil og er þeim brugðið
utan um ystu glitþræðina í hverri
sporasamstæðu.14 Ofnar eru tvær
til þrjár einskeftuumferðir á milli
glitumferða. Síðan er aftur stigið á
glitskammel, skilhönkum brugðið
fram og til baka um glitþræðina og
þannig koll af kolli þar til glitsporið
hefur náð réttri stærð. Það er haft
jafn hátt og það er breitt, u.þ.b.
fjórar til sex glitumferðir, en
þannig er brugðið á gömlu áklæð-
unum. Í seinustu umferð í hverju
glitspori fer skilhönkin ekki undir
glitþráðinn vinstra megin heldur
fer hún yfir þráðinn og niður með-
fram honum til að ljúka sporinu.
Misjafnt er hvernig seinasta
umferðin í glitsporinu er unnin,
hvort skilhönkin er færð á nýjan
stað í seinustu umferðinni eða
sporið klárað og skilhönkin látin
detta niður. Höfundi hefur fundist
fallegast að færa þær skilhankir
sem hægt er að færa í seinustu
umferðinni en ef þeim fjölgar í
næsta glitspori þá er fallegast að
setja nýju skilhankirnar niður
eftir að búið er að vefa einskeftu-
umferðirnar á milli glitsporanna.
Þegar spor í tveim litum liggja
saman er munsturbandi beggja
skilhanka brugðið um glitþráðinn
á milli þeirra.15 Fyrst er brugðið
í sporið vinstra megin og síðan
haldið áfram til hægri. Litirnir
grípa hver inn í annan ofan á glit-
þræðinum og hylja hann. Fallegt
þykir að vinna glitsporin ætíð eins,
frá sömu hlið og halda sömu röð-
inni, frá vinstri til hægri.
Það kann að líta út fyrir að
vera seinlegt að vefa íslenskt
glit en eins og fram hefur komið
hér í greininni, þá er það frekar
fljótlegt, þegar vefarinn hefur
náð aðferðinni til hlítar. Óhætt
er að hvetja vefara og nemendur í
vefnaði til að spreyta sig á þessari
fornu aðferð okkar Íslendinga við
að vefa munstur í veggmyndir eða
nytjahluti.
Jurtalitun í söðuláklæðum
Að lokum verður hér gerð til-
raun til að greina þá liti sem eru í
ofangreindum áklæðum, en til að
fá staðfestingu á hvaða plöntur
eða litarefni er um að ræða þarf
að efnagreina áklæðin. Litirnir
hafa eflaust dofnað nokkuð þó að
bláir og rauðir tónar séu ennþá lit-
sterkir. Söðuláklæðin eru yfirleitt
sauðsvört í grunninn en jurtalitað
band í glitinu eða yfirbandinu, eins
og það er kallað. Jurtalitun á sér
langa sögu og fornleifafræðingar
hafa sýnt fram á að menn hafi litað
í yfir 5000 ár, t.d. á Indlandi og í
Kína. Halldóra Bjarnadóttir segir
í grein um jurtalitun að íslensk
alþýða hafi að öllum líkindum
kunnað skil á jurtalitun frá því á
landnámstíð, hafi börkur, rætur,
skófir, blóm og blöð verið notuð til
litunar og beri gamall vefnaður,
útsaumur og knipl vitni um það.16
Í Svarfdælasögu er sagt frá því að
bræður á Bakka hafi verið sendir
út af móður sinni að hausti til
að sækja litgrös.17 Þetta sýnir að
jurtalitun var stunduð hér á landi
strax á landnáms- og þjóðveldisöld,
M y n d 7: G l i t o f i ð e i n d ú k a s ö ð u l á k l æ ð i ( Þ j m s . 114 87 ) s e m s a g t e r a ð K r i s t í n V i g f ú s -
d ó t t i r ( 17 97 - 18 8 2 ) f rá B re i ð a b ó l s t a ð í R a n g á r þ i n g i e y s t ra h a f i o f i ð .