Bændablaðið - 23.03.2017, Síða 41

41Bændablaðið | Fimmtudagur 23. mars 2017
Moa, Dinornis, og náði að minnsta
kosti 3,6 metrum á hæð.
Strútar eru langfættir og fótsterkir
og með tvær klær á hvorum fæti sem
líkjast klaufum. Þeir geta hlaupið á
allt að 70 kílómetra hraða á klukku-
stund og haldið þeim hraða í allt að
30 mínútur og taka þrjá til fimm
metra í hverju skrefi.
Og nei, strútar stinga ekki hausn-
um í sandinn til að fela sig en þeir
eiga það til að leggjast á jörðina og
leynast þannig verði þeir varir við
rándýr. Sé strútum ógnað geta þeir
sparkað hraustlega frá sér og hæg-
lega drepið hýenu eða ljón, sem á þá
ráðast, með einu sparki.
Strútar hafa litla vængi sem þeir
nota sem eins konar segl til að lyfta
sér og beygja þegar þeir hlaupa og
til að tjá sig með í mökunarferlinu.
Vængina nota þeir einnig sem sól-
hlífar til að skýla ungum í mikilli sól.
Fjaðrir strúta eru mjúkar, loft-
kenndar og einangrandi en ekki flatar
og sléttar eins og hjá flestum fuglum.
Strútar eru aðallega grasætur en
borða einnig hnetur, skordýr og litlar
eðlur. Þeir þola vel þurrka og geta
lifað talsvert lengi án vatns en þeim
þykir gott að baða sig sé aðgangur að
vatni nægur. Strútar hafa þrjá maga
sem sjá um að melta fæðuna og ólíkt
öðrum fuglum losa þeir sig aðskilið
við saur og þvag.
Hausinn er lítill en augun stór
og þeir sjá og heyra vel. Strútar
eru tannlausir og gleypa steina sem
hjálpa til við meltingu fæðunnar. Í
maga strúta hafa fundist allt að kíló
af meltingarsteinum.
Yfirleitt lifa strútar í hópum,
fimm til fimmtíu saman, sem eitt
karldýr og eitt kvendýr fara fyrir.
Mökun og uppeldi unga
Um mökunartímann verða læri og
háls strútshana rauð að lit vegna
aukins blóðflæðis. Hanarnir velja
sér yfirráðasvæði og verja fyrir
öðrum hönum á meðan hópar
hænsna vappa milli væntanlegra
hreiðurstæða og velja sér karldýr
til mökunar. Til að ná athygli hænu
dansar haninn og mjakar sér hægt í
áttina að henni. Beri daður hanans
tilætlaðan árangur leggst hænan á
jörðina og hleypir hananum upp á
sig. Ólíkt öðrum fuglum hafa hanar
strúta eins konar getnaðarlim sem
verður um 20 sentímetra langur fyrir
mök. Bæði hanar og hænur strúta
makast með mörgum einstaklingum
yfir fengitímann.
Eftir mökun býr haninn til grunna
hreiðurholu, um 50 sentímetra að
þvermáli, á yfirráðasvæðinu sínu
sem margar hænur verpa í og sjá
forustufuglarnir í hópnum um að
klekja út eggjunum. Hænan sér um
eggin á daginn en haninn á nóttunni.
Þrátt fyrri að egg strúta séu
stærstu egg sem nokkur fugl verpir
og geti verið 15 sentímetrar að lengd
og 13 að breidd eru þau hlutfallslega
minnstu egg sem nokkur fugl verpir
miðað við líkamsstærð. Meðalþyngd
strútseggja er 1,4 kíló.
Haninn sér um uppeldi ung-
anna eftir að þeir klekjast úr eggi
um 40 dögum eftir varp. Ungarnir
vaxa hratt á fyrsta ári og um allt að
25 sentímetra á mánuði og algeng
þyngd ársgamals strúts er 45 kíló.
Ungarnir verða kynþroska á öðru
til þriðja ári.
Utan fengitímans ferðast strútar
milli beitilanda eins og hjarðdýr.
Strútaeldi og nytjar
Strútar hafa verið veiddir til matar
frá ómunatíð en upphaf stútaeldis
eins og við þekkjum það er rakið til
Suður-Afríku þar sem það hófst fyrir
rúmum 150 árum. Suður-Afríka ein-
okaði nánast allt strútaeldið í heim-
inum til 1980. Um miðjan níunda
áratug síðustu aldar voru eldisstrútar
fluttir til Bandaríkjanna frá Suður-
Afríku og í dag eru strútar í eldi þar
hátt í ein milljón.
Helsta eldistegundin kallast
African Black og er afrakstur áratuga
kynbóta og ræktunarstarfs í Suður-
Afríku. African Black eru stórvaxnir
fuglar sem gefa af sér mikið kjöt, hátt
í 60 kíló, og leður. Lífaldur þeirra er
allt að 50 ár í eldi en elsti strútur sem
vitað er um lifði í 75 ár.
Strútar eru aðallega aldir vegna
kjötsins, sem er gott í steikur, bjúga
og hamborgara. Kjötið er rautt og
bragðgott og ekki ólíkt nautakjöti
nema hvað í því er lítil sem engin
fita.
Strútsfjaðrir eru vinsælar til
skrauts og í fjaðrakústa til að þurrka
af ryk. Strútsleður er einstaklega
sterkt og endingargott og vel not-
hæft í skófatnað, töskur og húsgögn.
Strútafita er mikið notuð við fram-
leiðslu á snyrtivörum og húskrem-
um.
Fram til þessa hefur lítið verið
um sjúkdóma í strútaeldi þrátt fyrir
að 40.000 strútum hafi verið fargað
á búgarði í Suður-Ameríku árið 2011
vegna fuglaflensu. Hætta er talin á
að fuglaflensa geti sett verulegt strik
í reikninginn við strútaeldi í fram-
tíðinni.
Strútaveðhlaup þar sem knapar
sitja strúta eða fuglarnir draga vagna
eru víða vinsæl dægrastytting. Þar
sem strútar eru notaðir sem reið-
skjótar eru stundum notaðir sérstakir
strútahnakkar og beisli.
Strútar í trúarbrögðum
Myndir af guðum Egypta sýna þá
oft með strútsfjaðrir og strútar eru
nefndir í Biblíunni og í Jobsbók
39.13-18 segir:
„Vængjablak strútshænunnar er
skoplegt, verður vængjum henn-
ar líkt við flugfjaðrir storks og
fálka?
Þegar hún skilur egg sín eftir á
jörðinni svo að þau haldist heit
í sandinum gleymir hún að fótur
getur kramið þau og villidýr troð-
ið þau í sundur.
Hún beitir unga sína hörðu eins
og hún ætti þá ekki. Þótt erfiði
hennar sé til einskis stendur henni
á sama því að Guð synjaði henni
um skynsemi og veitti henni enga
hlutdeild í skilningi.
En þegar hún stekkur upp, baðar
vængjum, hlær hún að hesti og
riddara.“
Íslenskir strútar
Heitið Strútur er til sem hundsnafn
og haft um hunda sem eru með
hvítan háls en dökkir að öðru leyti.
Dæmi er um að orðið hafi fest við
menn sem viðurnefni.
Orðið strútur er líka haft um
hettur eða efsta hluta höfuðfata.
Strútur hefir verið haft um trefil eða
klút sem vafinn er fyrir munn og nef
og í Reykjavíkurpóstinum 1847 segir
að „Arabar binda sér strút um vitin“.
Í örnefnum er heitið Strútur
yfirleitt haft um uppmjótt fjall,
tind, klett eða hól og orðið strýta er
dregið af orðinu strútur. Í Jarðabók
Árna Magnússonar og Páls Vídalíns
yfir Árnessýslu er getið um hjáleig-
una Strút í Skeiðahreppi. Í landi
Stafafells í Lóni er klettur sem heitir
Strútur og hraunhóll í Ölfusi heitir
sama. Örnefni eins og Strútstjörn,
Strútshylur, Strútsgerði, Strútsvatn,
Strútslækur og Strútslækjarhólar eru
einnig þekkt.
Sótt um leyfi til innflutnings
Um miðjan áratug síðustu aldar barst
landbúnaðarráðuneytinu umsögn
þar sem óskað var eftir heimild til
að flytja fimm til tíu strútaegg til
landsins. Eggin átti að flytja inn frá
Svíþjóð og til stóð að klekja þeim út
og ala strútana hér í fjölskyldugarði.
Í umfjöllun í Morgunblaðinu
frá í september 1996 segir að
Atvinnuþróunarsjóður Suðurlands
hafi undanfarið eitt og hálft ár
unnið í umboði fyrir ónefnda
bændur og aðra einstaklinga að
athugun á strúta innflutningi. Gert
er ráð fyrir að flytja inn 10 til 20
strúta í upphafi. Strútarnir yrðu
keyptir í Svíþjóð fyrir milligöngu
Strútaræktunarsambandsins þar
í landi. Einnig segir að fleiri hafi
spurst fyrir um innflutning á strútum
hjá landbúnaðarráðuneytinu, meðal
annars einstaklingar af Norðurlandi
og Vestfjörðum.
Engin alvarleg
heilbrigðisvandamál
Búnaðarsamband Suðurlands mun
um sviðað leyti í samstarfi við
Atvinnuþróunarsjóð Suðurlands
kannað hvaða heilbrigðiskröfur
væru gerðar vegna hugsanlegs
innflutnings á strútum til landsins.
Frumathugun dýralæknis benti
til að engin alvarleg heilbrigðis-
vandamál fylgdu strútum. Sagt er
að þeir þoli vel kulda en í roki og
rigningu sé vandamál að koma þeim
í skjól. Ólíkt dýrum af norðlægum
slóðum hópast strútar ekki saman
og veita hver öðrum skjól. Því þarf
að sækja hvert einstakt dýr og færa
það í hús ef veður verður vont því
ekki er hægt að smala þeim saman
í hóp.
Náttúruverndarráð skilaði áliti
vegna innflutningsins og taldi að
strútar yrðu ekki til skaða fyrir
íslenskt lífríki vegna þess að ólík-
legt væri að þeir þrifust villtir á
landinu. Náttúruverndarráð taldi
engu að síður að kanna yrði aðstæð-
ur hér á landi vel vegna þess hversu
frábrugðnar þær séu náttúrulegum
heimkynnum strúta í sunnanverðri
Afríku.
Umhverfisstofnun lagðist ekki
gegn innflutningi strútseggja að
því tilskildu að þau bæru ekki með
sér sjúkdóma og taldi að strútarnir
myndu ekki hafa skaðleg áhrif á
íslenska náttúru.
Hófst sem grín
Í fyrrnefndri umfjöllun í
Morgunblaðinu var haft eftir
Matthíasi Eggertssyni, þáverandi
ritstjóra búnaðarblaðsins Freys, að
hugmyndir um strútaeldi á Íslandi
hafi upphaflega komið upp sem grín
innan Bændasamtakanna. Matthías
taldi jafnframt litlar líkur á að strúta-
eldi mundi ganga hér á landi vegna
veðurfarsins.
Innflutningi hafnað
Landbúnaðarráðherra hafnaði inn-
flutningnum á strútum til landsins
á þeim forsendum að neikvæðar
umsagnir hafi legið fyrir frá embætti
yfirdýralæknis, dýrasjúkdómanefnd,
sérfræðinefnd um framandi lífverur
og fleiri eftirlitsaðilum.
Í rökstuðningi ráðherra sagði
meðal annars að veðurfar hér
á landi henti illa fyrir strúta,
bæði vegna vinda og vætu og að
Norðmenn og Svíar hafi slæma
reynslu af strútaeldi. Þar hafi
komið upp vandamál vegna húð-
og öndunarfærasjúkdóma, strútarnir
þoli ekki rok og rigningu þar sem
þeir hafi enga fitu í fjöðrunum.
Haus strúta er lítill en augun stór og þeir sjá og heyra vel. Strútar eru tannlausir og gleypa steina sem hjálpa til
við meltingu fæðunnar.
Eftir mökun grafa strútshanar grunna hreiðurholu, um 50 sentímetra að
þvermáli, sem hænurnar verpa í.
Strúts- og kjúklingaegg. Meðalþyngd
strútseggs er 1,4 kíló.
Breski náttúrufræðingurinn Ric-
hard Oven við beinagrind af fugli
af tegundinni moa sem er stærsti
fugl sem vitað er til að lifað ha á
jörðinni.
Strútar geta hlaupið á allt að 70 kílómetra hraða á klukkustund og haldið
þeim hraða í allt að 30 mínútur.
Kjöt strúta er rautt og bragðgott og
ekki ólíkt nautakjöti nema hvað í því
er lítil sem engin ta.