Tímarit Öryrkjabandalags Íslands - 01.09.2005, Page 27

Hugað að skipulagningu starfsins framundan.
ið jafnvel orðið verra. Inni á geð-
deildum er þó alltént annað fólk og
þar er ákveðinn félagsskapur, þótt
maður hafi ekki valið sér hann, og
þar er jafnframt ákveðið öryggi.
Hvað breytist síðan við að flytja inn
á sambýli og búa þar með einhverj-
um tveimur eða þremur einstakling-
um sem maður hefur ekki heldur
valið sér til sambúðar? Að líkindum
kemur einhver og þrífur og annar
frá félagsþjónustunni eða spítalan-
um einu sinni í viku og heldur fund
með íbúum. En þetta er alls ekki
nóg. Með þessu er í raun sagt: Það
er búið að meðhöndla þennan ein-
stakling eins og hægt er og nú fer
hann á sambýli og situr þar. Frum-
þörfum er fullnægt, húsnæði er fyrir
hendi, matur og þrifnaður, en í raun
og veru er búið að afskrifa fólk. Það
er búið að taka vonina frá fólki, von-
ina um að eitthvað breytist, að mað-
ur geti öðlast einhvers konar bata,
geti lifað fullnægjandi lífi og tekið
þátt í lífinu utandyra. Það er þetta
sem ég hef upplifað mikið hér hjá
Vin. Hingað koma einstaklingar sem
hafa fengið það viðmót með beinum
eða óbeinum hætti að þeim muni
aldrei batna og ástandið verði alltaf
svona.
Hugmyndin um að fólk
sitji bara aðgerðarlaust
og bíði eftir að lyfin
virki er mjög
gamaldags sýn.
... sálfélagsleg endurhæfing
verður að fylgja
Þetta er hluti af hugmyndakerfinu
sem að mínu mati er unnið eftir inn-
an geðsviðsins, þessu læknisfræði-
lega og líffræðilega hugmyndakerfi
þar sem grunnhugsunin er sú að
það sé eitthvað að í heilanum og
það verði einungis læknað með lyfj-
um. Þetta er mjög takmarkandi sýn
á manneskjur og möguleika þeirra
og hamlar þeirri mannúð sem ætti
að ríkja inni á stöðum sem geðfatl-
aðir gista. Hugmyndin um að fólk
sitji bara aðgerðarlaust og bíði eftir
að lyfin virki er mjög gamaldags
sýn. Vissulega er hægt að mæta
sumum geðsjúkdómum með lyfja-
gjöfum en þar til hliðar verður að
koma annars konar félagsleg með-
ferð.
Víða í nálægum löndum er síauk-
in áhersla lögð á sálfélagslega end-
urhæfingu og meðferð, þar sem
áhersla er lögð á mögulegan bata
og ekki síður að einstaklingurinn
eigi rétt út frá mannréttindasjónar-
miðum. Rétt til þess að lifa í samfé-
laginu - með þeirri aðstoð sem er
nauðsynleg; rétt til þess að vinna og
lifa af laununum sínum - hvort held-
ur örorkulaunum eða öðrum laun-
um; rétt til að ganga í skóla og rétt til
þess að samfella og öryggi séu
tryggð í meðferðarúrræðum.
Það eru mörg dæmi þess, því
miður, að meðferðarferlið stöðvist
skyndilega, til dæmis vegna þess að
fjármunir hafa einungis verið settir í
spítalakerfið en ekki félagslega
þjónustu og vegna þess að hér á
landi er þetta sitt hvort kerfið, þá
dettur fólk oft niður á milli stóla.
Kannski er einstaklingur kominn
eitthvað áleiðis í meðferð, en þegar
félagslega kerfið á að taka við þá
gerist ekkert, endalaus biðtími hefst
og allt fellur í fyrra far. í nágranna-
löndum okkar er áhersla lögð á fé-
lagslega þáttinn og hann er tekinn
með alveg frá byrjun. Til dæmis er
strax farið að styrkja tengslanet,
þannig að ákveðið öryggisnet sé fyrir
hendi og einstaklingurinn lendi ekki í
því að vera inni á geðdeild og útskrif-
ast síðan í eitthvert öryggisleysi eða
einmanaleika án nokkurra tengsla.
Feðraveldislíkanið var
mjög ráðandi í með-
ferð - pabbi læknir,
mamma hjúkka og
barnið sjúklingurinn.
Breytingar sem ég hef merkt í ná-
grannalöndunum hafa einnig breytt
áherslum í meðferð. ímyndin var
mjög í anda feðraveldisins. Valda-
mestur var hinn almáttugi faðir, það
er læknirinn, síðan kom stóra, stóra
mamma, það er hjúkrunarfræðing-
urinn og loks kom sjúklingurinn - í
hlutverki barnsins. Þetta hefur verið
að breytast, nú er farið að tala um
vald notandans yfir sjálfum sér í
meðferðinni, að hann hafi eitthvað
að segja um meðferðina og eigi að
hafa val um meðferðarúrræði á
sambærilegan máta og þegar aðrir
sjúkdómar herja á.
tímarit öryrkjabandalagsins
27