Spássían - 2011, Side 53

53
1 Þetta er með öllu óvísindaleg kenning, en byggð á eigin reynslu og
annarra sem ég hef rætt við, m.a. þýðendur fyrir kvikmyndir og sjónvarp.
Einnig má benda á að almennt vitnar fólk í engilsaxneskar kvikmyndir
á frummálinu en ekki í þýðinguna sem skjátextinn hafði að geyma. 2
Whitman-Linsen, Candace, Through the dubbing glass the synchronization
of American motion pictures into German, French, and Spanish, New
York, Peter Lang Publishing, 1992, 55. 3 Sama rit, 119. 4 Sama rit, 17-19.
5 Fengið úr Nadsat orðabókinni. Sótt 3. janúar 2011 af http://courses.nus.
edu.sg/course/ellpatke/en4241/nadsat%20dictionary.htm. 6 Sjá: http://
www.synchronkartei.de/index.php?action=show&type=talker&id=521.
Vefsíðan www.synchronkartei.de er skrá yfir þýskumælandi talsetjara
þar sem notendur bæta við efni, eins og á imdb.com. 7 Nornes, Abe
Mark, Cinema Babel: Translating Global Cinema, Minneapolis, University of
Minnesota Press, 2007, 196. 8 Mühlbauer, Peter, ,,Zensynchronisation,”
Telepolis, 16. júlí 2009, sótt 30. desember 2010 af http://www.heise.de/
tp/r4/artikel/30/30731/1.html. 9 Jasper, Dirk, „Casablanca”, Dirk Jasper
Film Lexikon, sótt 2. janúar 2011 af http://www.djfl.de/entertainment/
djfl/1040/104083.html. 10 Fengið af: http://against-dubbing.com/en/.
Sótt 2. janúar 2011. [Mín þýðing.] 11 Whitman-Linsen, 34. 12 Upplýsingar
fengnar af: http://www.synchronkartei.de. Sóttar 30. desember 2010. 13
Whitman-Linsen, 157. 14 Nornes, 224-225. 15 Sjá: „Í átt að alþjóðlegum
(mis)skilningi. Vandamál við kvikmyndaþýðingar“, Spássían, haust 2011,
44-46.
þegar hreinsað er til í handritum við þýðingar. Í poppmenningu
nútímans er viðkvæðið að Þjóðverjar búi til mikið af
klámmyndum og skírskotanir í þetta má finna í þó nokkrum
kvikmyndum og sjónvarpsþáttum. Í The Big Lebowski (Joel
og Ethan Cohen, 1998) á hópur þýskra níhilista í útistöðum
við Lebowski og í einu atriði myndarinnar sést forsprakki
þeirra leika í klámmynd ásamt eiginkonu Stóra-Lebowskis.
Þar leikur hann bæði illa og talar með einstaklega þýskum
hreim. Í þýsku talsetningunni talar hann þýsku ásamt öðrum
persónum myndarinnar og menningarlegur munur hverfur
með öllu. Í South Park: Bigger, Longer and Uncut (Parker,
1999) sjá strákarnir brot úr grófu myndbandi á netinu þar
sem Þjóðverjar eru aftur tengdir klámi og framleiðslu á því. Í
þýskri talsetningu á myndinni er myndbandið orðið að breskri
framleiðslu. Það er afar skiljanlegt að brandarar á við þessa á
kostnað Þjóðverja skuli vera heimfærðir yfir á aðra menningu
en áhugavert til þess að hugsa að á meðan þetta telst nokkuð
almenn staðalímynd af Þjóðverjum þá er hún nánast með öllu
óþekkt í landinu sjálfu, og því er talsetningu að þakka.
Einnig má benda á þekktustu kvikmyndatilvitnanir allra
tíma, en þær þrjár hér að framan eru aðeins dæmi um
þýskar útgáfur þeirra. Menningarlegan mun á talsmáta er
vandasamt að þýða og þá skiptir ekki máli hvort það er
frumtextinn sem býður upp á hann eða markmálið. Þýðingar
á tilvitnunum einangra landið í samhengi alþjóðlegrar
afþreyingarmenningar frá Hollywood. Það er ekki endilega
slæmt en í Þýskalandi segja kvikmyndaunnendur „Hier ist
Jacky!“ en ekki „Here´s Johnny!“ „Frankly, my dear, I don’t
give a damn.“ verður að „Offen gesagt pfeif ich drauf.“
Og í stað „Go ahead, make my day.“ er sagt „Komm schon,
versüß mir den Tag.“ Í kjölfarið vaknar spurningin hversu mikil
menningarlega einangrandi áhrif talsetningar eru.
Í menningarlegri einsleitni heimsyfirráða Hollywood má velta
því fyrir sér hvort réttlætanlegt sé að talsetja allar kvikmyndir
sem sýndar eru á vissum málsvæðum heimsins. Að vissu leyti
er jákvætt að brjóta upp formið sem einkennir myndirnar og
hræra í menningarlegum tilvísunum og einkennum þeirra og
skapa nýjar. Aftur á móti er formið sem kemur í staðinn alveg
jafn einsleitt og hugsanlega einsleitara þar sem rík hefð og
staðlar segja til um gerð og gæði talsetningar, til dæmis að
alltaf er tekið upp í hljóðveri. Að auki er úr færri leikurum að
velja í talsettum útgáfum og þeir bæta sjaldnast miklu við en
breiða hins vegar yfir frammistöðu leikara frumútgáfunnar.
Talsetningarformið er órjúfanlegur hluti draumalands
kvikmyndanna og áhorfendur á vissum svæðum krefjast
þess. Hins vegar er erfitt fyrir mig, sem alinn er upp í textuðu
samfélagi, að horfa framhjá göllum talsetningarformsins og
njóta blekkingarinnar. Skjátextun er auðvitað líka gallað
form þýðinga, eins og fram kom í fyrri grein minni í hausthefti
Spássíunnar.15 Vandamálin sem þarf að takast á við þar
eru hins vegar færri og einfaldari, frumtextinn á ekki á
hættu að vera ritskoðaður að sama leyti og minni hætta er
á menningarlegri einangrun. Skjátexti er því að mínu mati
skömminni skárri.
Gerist
áskrifendur
spassian.is