Bændablaðið - 18.06.2020, Blaðsíða 4

Bændablaðið | Fimmtudagur 18. júní 20204
FRÉTTIR
Vöktun Matvælastofnunar á sýklalyfjaónæmi í dýrum, búfjárafurðum og umhverfi:
Ónæmar bakteríur virðast nokkuð
útbreiddar í umhverfinu
– 60 prósent sýna úr yfirborðsvatni voru jákvæð
Í byrjun júní gaf Matvælastofnun
út skýrslu með niðurstöðum
úr vöktun á sýklalyfjaónæmi
baktería í dýrum fyrir síðasta ár.
Vöktunin skiptist annars vegar
í skimun á sýklalyfjaónæmum
bakteríum í dýrum, búfjár­
afurðum og umhverfi og hins
vegar í prófun á ónæmi í
sjúkdómsvaldandi örverum
í búfé og búfjárafurðum.
Niðurstöðurnar gefa meðal
annars vísbendingu um að
sýklalyfjaónæmar bakteríur séu
nokkuð útbreiddar í umhverfinu
hér á landi.
Í fyrsta sinn var skimað fyrir
sértækum lyfjaónæmum bakteríum
(ESBL/AmpC myndandi E. coli)
í yfirborðsvatni og reyndist 60
prósent sýnanna jákvæð. Er það
mun hærra hlutfall en finnst í dýrum
og dýraafurðum.
Aukning í jákvæðum
botnlangasýnum lamba og svína
Töluverð aukning var í fjölda
jákvæðra botnlangasýna af þessari
sömu bakteríu hjá lömbum og
svínum, miðað við árið 2018.
Hlutfallið var 10,9 prósent hjá
lömbum og 12,7 prósent hjá
svínum. Hins vegar fundust engar
í botnlangasýnum kjúklinga á þessu
ári.
Annað árið í röð fannst ekki
sams konar baktería í svínakjöti
á markaði, en hins vegar voru 2,6
prósent sýna af kjúklingakjöti sem
innihéldu bakteríuna; eitt prósent
innlendra sýna en 14,8 prósent
erlendra sýna.
Rúmlega 1.200 sýni voru
rannsökuð, úr sýnatökum
M a t v æ l a s t o f n u n a r, h e i l ­
brigðiseftirlits sveitarfélaga og
Umhverfisstofnunar. Sýni voru
tekin úr svínum, alifuglum,
lömbum, innlendu og erlendu svína­
, nautgripa­ og alifuglakjöti, bæði
á markaði og í afurðastöðvum. Að
auki var skimað fyrir tilteknum
ónæmum bakteríum í yfirborðsvatni
víðs vegar um landið.
Alþjóða heilbrigðis mála stofn­
unin hefur gefið það út að sýkla ­
lyfjaónæmar bakteríur séu ein
helsta heilsu farsógnin sem steðjar
að mannfólkinu og hafa rannsóknir
á þeim, hér og víðast hvar annars
staðar, aukist samhliða aukinni
útbreiðslu.
Að sögn Vigdísar Tryggvadóttur,
sérgreinadýralæknis hjá Matvæla­
stofnun, sem hefur yfirumsjón með
vöktuninni, voru ónæmisprófanir
á salmonellustofnum frá dýrum
og afurðum dýra í mörg ár gerðar
á sýkla­ og veirufræðideild
Landspítalans, eða fram til
ársins 2013. „En árið 2014 var
næmisprófunum breytt í samræmi
við Evrópuregluverk og fara núna
allar fram á Keldum. Prófað er fyrir
fleiri lyfjum en áður og önnur gildi
eru notuð við mat á næmi, ásamt því
að við erum að skoða ónæmi hjá
fleiri bakteríutegundum og skima
fyrir sértækum sýklalyfjaónæmum
bakteríum. Síðustu ár hefur fjöldi
sýna, dýrategunda og afurða – sem
liggur til grundvallar vöktuninni –
fjölgað jafnt og þétt,“ segir Vigdís.
Vonandi er fjölgunin
undantekning
Vigdís segir að mjög erfitt sé að
meta breytingar á milli ára, hvað
varðar tíðni staðfestra sýna með
slíkum bakteríum. „Við fáum
mjög fáa stofna til næmisprófunar,
til dæmis af salmonellu – sem
er auðvitað gott mál. Við
sáum þó töluverða aukningu
milli ára í botnlangasýnum frá
svínum og lömbum á sértækum
sýklalyfjaónæmum bakteríum, sem
kallast ESBL/AmpC myndandi E.
coli; eða úr um fimm prósentum
í tæp 13 prósent í svínum og úr
fjórum prósentum í tæp 11 prósent
í lömbum. Við höfum engar
haldbærar skýringar á þessari
aukningu og verður áhugavert að
fylgjast með þessu áfram. Vonandi
eru þetta undantekningar og við
sjáum sambærilegar tölur árið
2020 og við sáum 2018. Það er
ekki tímabært að draga víðtækar
ályktanir um tíðnina í mismunandi
dýrategundum og afurðum þar
sem kerfisbundin vöktun er
skammt á veg komin hér á landi.
Gagnaöflun yfir lengri tíma er
nauðsynleg til að meta tíðni og
þróun sýklalyfjaónæmra baktería
í dýrum og dýraafurðum,“ segir
Vigdís.
Fjöldi jákvæðra sýna í
yfirborðsvatni kom á óvart
Hún segir að ekki megi gleyma
umhverfisþættinum en skim að
hafi verið, í samvinnu við
Umhverfisstofnun, fyrir þessum
sömu sértæku sýklalyfjaónæmu
bakteríum í yfirborðsvatnssýnum
í fyrsta skipti í ár. „Þar fengum
við mun hærra hlutfall en finnst
í dýrum og dýraafurðum, eða 15
af 25 sýnum sem voru tekin víðs
vegar um landið reyndust jákvæð
– sem kom okkur á óvart. Við fáum
vonandi tækifæri til að skoða það
frekar á næstu árum.“
„Almennt er staðan á Íslandi
svipuð og í Noregi, Svíþjóð og
Finnlandi,“ segir Vigdís, spurð
um samanburðinn við önnur lönd.
„Samanburður er reyndar mjög
erfiður nema á þeim sýnum sem
eru tekin samkvæmt regluverki
Evrópu; aðallega úr kjúklingum,
svínum og afurðum þeirra. „Við
stöndum hins vegar almennt nokkuð
vel í samanburði við meginland
Evrópu,“ bætir hún við. /smh
Vigdís Tryggvadóttir, sérgreina­
dýralæknir hjá Matvæla stofnun.
Skurðakerfi Íslands orðið aðgengilegt á nýjum vef:
Verkefnið auðveldar Íslendingum að
standa við alþjóðlegar skuldbindingar
Frá hausti 2018 hefur verið unnið
að endurhnitun á skurðakerfi
landsins hjá Landbúnaðarháskóla
Íslands. Nú er afrakstur vinnunnar
aðgengilegur á sérstökum vef,
skurdakortlagning.lbhi.is, þar
sem nýtt skurðakort Íslands er að
finna og útskýringar á verkefninu.
Tilgangurinn með því er að
endurbæta eldra skurðarkort,
sem byggði að mestu á gervi­
hnattamyndum frá árabilinu 2004
til 2008, og hins vegar að leggja
mat á þær breytingar sem orðið
hafa á skurðakerfinu frá 2008 til
2018.
Í Bændablaðinu frá 13. júní
2019 er greint frá þessari vinnu
og rætt við Jón Guðmundsson,
lektor við LbhÍ, um framvindu
verksins. Þá sagði hann að vegna
innleiðingar á Vistgerðarkorti
Náttúrufræðistofnunar og nákvæmari
hæðarlíkans hafi verið unnt að
endurmeta stærð hins framræsta
lands á Íslandi, sem væri rúmlega
70 þúsund hektara minna en áður
var talið.
Jón segir nú að nýja skurðarþekjan
hafi ekki enn verið nýtt til að meta
umfang framræstra svæða. „Áður en
það verður gert verður fyrst skorið
úr þeim óvissuatriðum sem enn eru
til staðar í nýju skurðaþekjunni. Sú
breyting á gögnum, sem leiddi til
breytinga á fyrra mati um 70 þúsund
hektara, var fyrst og fremst vegna
innleiðingar á nýju vistgerðakorti
Náttúrufræðistofnunar Íslands í stað
Nytjalandskortsins sem notað hafði
verið fram að því. Gert er ráð fyrir
að Vistgerðakortið verði nýtt með
nýju skurðaþekjunni við endurmat
á umfangi framræstra svæða.“
Óvissuatriðum eytt með
vettvangsheimsóknum
Að sögn Jóns var hnitun eftir
loftmyndum frá Loftmyndum ehf.
auk fleiri gagna, að mestu lokið
vorið 2019. Sumarið í fyrra hafi
verið nýtt í að fara yfir óvissuatriði
með vettvangsheimsóknum. „Nú í
sumar er stefnt að því að ljúka þeirri
yfirferð. Í haust er þess vænst að hægt
verði að nýta þetta nýja skurðakort til
að meta umfang framræstra svæða.
Frekari úrvinnsla bíður svo næsta
vetrar.
Heildarmynd af skurðaþekju
landsins hefur legið fyrir frá 2008,
þegar fyrri hnitun lauk. Í þeirri þekju
er vissulega óvissa, sem á sínum
tíma var metin. Síðan 2008 hefur
skurðakerfi landsins breyst töluvert,
bæði hafa verið grafnir nýir skurðir
og eins hefur verið fyllt í aðra.
Einnig eru betri gögn aðgengileg
nú en voru þegar fyrri hnitunin
var gerð. Skurðaþekja landsins er
sífellt að breytast, og fæstar þeirra
breytinga eru skráðar. Á meðan
svo er verður skurðaþekjan aldrei
nema mynd af skurðum eins og þeir
eru á einhverjum tilteknum tíma.
Á vefsjánni má sjá hvaða skurðir
hafa bæst við frá 2008 til þess tíma
sem nýrri myndir sýna. Með þessari
nýju hnitun er myndin vonandi orðin
skýrari og nær okkur í tíma en eldri
hnitunin,“ segir Jón.
Auðveldar okkur að standa við
alþjóðlegar skuldbindingar
„Verkefnið mun vonandi skila
skurðaþekju sem gefur betri mynd
af skurðakerfi landsins en eldri
þekja. Einnig gefur hún færi á að
meta betur þær breytingar sem orðið
hafa á skurðakerfinu, heldur en hægt
hefur verið hingað til. Verkefnið mun
því draga úr óvissu varðandi losun
úr framræstu landi og bæta mat á
árlegum breytingum á því landi.
Verkefnið mun auðvelda okkur að
standa við alþjóðlegar skuldbindingar
um mat á losun frá landi og auðvelda
okkur að benda á þá staði þar sem
breytingar hafa átt sér stað,“ segir
Jón, spurður um vægi verkefnisins
varðandi losunarbókhald Íslands um
kolefni í jarðvegi. /smh
Léttar bryggjur við vötn
Auðveld uppsetning – úrval fylgihluta.
KrÓli ehf. Strandvegur 2, 210 Garðabæ
s. 690 1155
koh@kroli.is www.kroli.is
,,Þingvallavatn 2020”
Jón Guðmundsson, lektor við Landbúnaðarháskóla Íslands. Mynd / smh Afrakstur endurhnitunar á skurða­
kerfi landsins hefur verið gerður
aðgengilegur. Mynd / skjáskot