Bændablaðið - 18.06.2020, Blaðsíða 44

Bændablaðið | Fimmtudagur 18. júní 202044
Í Bændablaðinu, 03. tölublaði,
14.02.2019, blaði nr. 532, á síðu 41,
hefur verið fjallað um vinnuskil­
yrði undir LED ljósum. Ályktun úr
þessari grein var dregin úr tilraun
með jarðarberjum, þar sem jarðar­
ber voru annaðhvort lýst með HPS
ljósum eða með LED ljósum.
Í tilraunahúsi Landbúnaðar­
háskólans á Reykjum hefur líka
verið framkvæmd tómatatilraun með
mismunandi LED meðferðum sem
topplýsingu (eingöngu LED ljós)
eða hybrid lýsingu sem topplýsingu
(LED ljós og HPS ljós) án eða með
LED millilýsingu í samanburði við
HPS topplýsingu á dimmasta tíma
ársins. Ítalegar upplýsingar um
tilraunauppsetningu er að finna í
Bændablaðsgrein, „Tómatatilraun
með mismunandi LED meðferðum
er farin af stað“, sem var birt í 23.
tölublaði, 05.12.2019, blaði nr. 552,
á síðu 45. Ofannefndir höfundar telja
sér því skylt að setja upplýsingarnar
við tómataræktun í samanburð við
jarðarberjagrein.
Litamismunur
Undir HPS ljósum er auðvelt að
greina rétta litinn og þroska tó mat­
anna (mynd 1). Hins vegar þegar
ræktað er undir LED þá er rauða
birtan sem ljósin gefa frá sér mjög
afgerandi (mynd 2). Ef lítil eða
engin náttúruleg lýsing er utandyra
þá virkar það sem litaðir fletir verði
dekkri (blöð) og hvítir (hvít beð,
hitarör, vökvunarslangir) eða ljósari
fletir (tómata) endurkasti rauða
litnum. Það gerir það að verkum
að erfitt er að greina á milli hvort
aldin séu tilbúin til uppskeru. Hins
vegar er eðlismunur milli tómata og
jarðarberja:
Á meðan það þarf að uppskera
jarðarber full lituð og dökkrauð, þá
eru tómatarnir tilbúnir þegar þeir eru
ljósrauðir. Eins og hjá jarðarberjum
þarf við vinnu undir LED ljós að
kaupa sérhæfð gleraugu sem draga
úr áhrifum rauða ljóssins. Það tekur
15–20 mín. fyrir augun að venjast
ljósinu með þessum gleraugum.
Gleraugu gera það að verkum
að auðveldara er að meta þroska
aldina. Með grænmeti er ekki eins
nauðsynlegt að sjá „rétta“ litinn eins
og hjá jarðarberjum.
Vegna þess að það lítur út fyrir að
allt sé dekkra er líka erfitt að vinna
við plönturnar sjálfar. En þar sem
það þarf bara að taka þjófar og blöð,
og ekki sýna eins nákvæmlega vinnu
eins og hjá jarðarberjum (t.d. draga
fram klasa), hefur litamunurinn hjá
tómötum og greinilega grænmeti
almennt (t.d. agúrkur og papriku)
minni áhrif við þessa vinnu. Af
þessum orsökum má því álykta
að aldin sem ræktuð eru með
LED lýsingu krefjist ekki meiri
tíma og athygli en í hefðbundinni
lýsingu sem er því vinnuséð ólíkt
jarðarberjaræktun.
Ef LED ljós er notað í bland við
aðra lýsingu (hybrid lýsing) minnka
auðvitað áhrif LED ljóssins á sjónina
(bera saman LED topplýsingu
(mynd 2) við hybrid topplýsingu
+ LED millilýsingu (mynd 3).
Hins vegar voru tómatarnir mislitir
(rauðir að ofan og neðan litlausir
á hliðum) sem gerði það erfitt að
ákveða í samspili við LED lýsingu
hvenær tómatarnir væru tilbúnir til
að uppskera.
Hins vegar minnka áhrifin
frá LED ljósunum á sjónina eftir
því sem náttúruleg birta eykst og
litamismunurinn verður skýrari
(bera mynd 1, 2, 3 saman við
mynd 4, 5, 6) sem var eins og hjá
jarðarberjum. Því gætu ræktendur
á suðlægum slóðum upplifað áhrif
LED ljósa minna en ræktendur á
Íslandi.
Mismunur á vexti
Undir LED ljósum er millibil
blaðanna styttra í samanburði við
ræktun undir HPS ljósum.
Meindýr og sjúkdómar
Erfiðara er að sjá hvort meindýr og
sjúkdómar séu á plöntunum.
Ályktun
Eins og kom fram í grein eru
vinnuskilyrði undir LED ljósum
með tómata og líklega paprikur og
agúrkur ekki eins erfið eins og með
jarðarber eða ber almennt.
LANDBÚNAÐARHÁSKÓLI ÍSLANDS
Christina Stadler
auðlinda- og
umhverfisdeild LbhÍ
christina@lbhi.is
Vinnuskilyrði undir LED ljósum – tómatar
Mynd 1: Tómataplöntur með HPS
topplýsingu. Mynd er tekin um kl.
8.00.
Mynd 2: Tómataplöntur með LED
topplýsingu. Mynd er tekin um kl.
8.00.
Mynd 3: Tómataplöntur með Hybrid
topplýsingu + LED millilýsingu.
Mynd er tekin um kl. 8.00.
Mynd 4: Tómataplöntur með HPS
topplýsingu. Mynd er tekin um kl.
14.00.
Mynd 5: Tómataplöntur með LED
topplýsingu. Mynd er tekin um kl.
14.00.
Mynd 6: Tómataplöntur með Hybrid
topplýsingu + LED millilýsingu.
Mynd er tekin um kl. 14.00.
Gróður- og jarðvegsauðlindirnar
Gróður og jarðvegur eru undir­
staða alls þess sem lífsanda
dregur á jörðinni. Allt sem við
þekkjum byggir á því að þessar
einstöku auðlindir verði ekki fyrir
skakkaföllum. Auðlindir landsins
hnigna ef gengið er of nærri þeim
og það er hagur allra að tryggja
að nýting okkar á gróður­ og
jarðvegsauðlindum landsins sé
sjálfbær.
Hvert er ástand auðlindanna?
Forsenda sjálfbærrar landnýtingar
er að við fylgjumst náið með gróðri
og jarðvegi. Þetta verður að gerast
á skipulagðan og heildstæðan hátt
á landsvísu. Einungis þannig er
hægt að meta hvort og þá hvaða
breytingar eru að eiga sér stað og
hvers vegna. Nákvæmt eftirlit gerir
okkur kleift að kippa í taumana og
gera nauðsynlegar breytingar áður
en það er um seinan.
Þar til nú hefur heildstæð
vöktun ekki verið á gróður­ og
jarðvegsauðlindum hér á landi
þó vissulega hafa landnotendur
fylgst með ástandi og breytingum
sinna svæða og hagað landnýtingu
í samræmi við það. Víða erlendis
hefur heildstæð vöktun á landi
átt sér stað svo áratugum skiptir
og Íslendingar hafa um árabil
vaktað auðlindir hafsins með
góðum árangri. Með verkefninu
GróLind er verið að koma á slíku
vöktunarkerfi fyrir gróður­ og
jarðvegsauðlindirnar.
GróLind
GróLind er samstarfsverkefni
Landssamtaka sauðfjárbænda,
Bændasamtaka Íslands, atvinnu­
og nýsköpunarráðuneytisins og
Landgræðslunnar. GróLindar­
verkefnið hófst árið 2017
og er fjármagnað í gegnum
gildandi búvörusamning og af
Landgræðslunni.
Samkvæmt samningi þessara
aðila eru markmið verkefnisins að:
(a) meta með reglubundnum hætti
ástand gróður­ og jarðvegsauðlinda
landsins og (b) þróa sjálfbærnivísa
fyrir nýtingu gróður­ og
jarðvegsauðlinda landsins.
Verkefninu er því ætlað að koma
fram með gögn og yfirsýn sem
landnotendur og aðrir geta notað
sem verkfæri við skipulagningu á
nýtingu lands.
Verkefnið er unnið í náinni
samvinnu við landnotendur og
aðra hagsmunaaðila. Einnig
er mikið lagt upp úr því að öll
vinna innan verkefnisins byggi á
sterkum faglegum grunni og að öll
vinnubrögð séu gagnsæ.
Vöktun á auðlindunum
Uppsetning fastra vöktunarreita hófst
sumarið 2019 víðs vegar um land,
þar sem áætlað er að meta ástand
og breytingar á ástandi gróðurs og
jarðvegs á fimm ára fresti. Gert er
ráð fyrir að vöktunarreitirnir verði
um 1000. Auk vöktunarreitanna
er verið að þróa aðferðir sem gera
landnotendum og öðrum kleift að
vakta ástand lands með einföldum
hætti með því að nota snjalltæki.
Gögnin úr þeirri vöktun munu nýtast
landnotendum beint en þau fara líka
í gagnagrunn GróLindar og nýtast
þannig til að fá heildaryfirlit yfir
ástand lands.
Stöðumat á ástandi gróður-
og jarðvegsauðlindanna
Niðurstöður úr vöktun á vegum
GróLindar munu ekki liggja fyrir
fyrr en að nokkrum árum liðnum.
Til þess að brúa bilið var ákveðið
að gefa út stöðumat á ástandi
auðlindanna byggt á þeim gögnum
sem þegar liggja fyrir. Stöðumati
GróLindar er ætlað að sýna, á
grófum kvarða, stöðu gróður­ og
jarðvegsauðlinda landsins eins og
hún er í dag. Við val á gögnum og
þróun á aðferðafræði við stöðumatið
var stuðst við vísindalega þekkingu
á vistfræðilegum ferlum auk þess
sem að þekktar aðferðir við mat á
landi, bæði innlendar og erlendar,
voru hafðar til hliðsjónar.
Stöðumatið var unnið upp
úr kortlagningu vistgerða frá
Náttúrufræðistofnun Íslands 2016
og kortlagningu á jarðvegsrofi
á vegum Rannsóknastofnunar
landbúnaðarins (Rala) og
Landgræðslunnar frá 1997. Út frá
þessum upplýsingum var hverju
vistkerfi gefin ástandseinkunn
sem endurspeglar virkni þess.
Þar sem vistgerðargögnin eru
nýlegri og nákvæmari fá þau
meira vægi í stöðumatinu, en þau
gilda 2/3 af heildareinkunn en
jarðvegsrofsgögnin gilda 1/3 af
heildareinkunn. Vistgerðargögnin
byggja á meðaltalsmælingum fyrir
hverja vistgerð en kortlagningin
á jarðvegsrofi endurspeglar þann
breytileika sem finnst innan hverrar
vistgerðar.
Niðurstöður stöðumatsins
verða aðgengilegar í kortasjá
GróLindar. Þær sýna að um
þriðjungur vistkerfa landsins er
með mikla vistfræðilega virkni og
mikinn stöðugleika á meðan um
helmingur vistkerfa landsins er með
litla vistfræðilega virkni og lítinn
stöðugleika. Í stöðumatinu er ekki
gerður greinarmunur á því hvort
að lítil virkni sé vegna náttúrulegra
aðstæðna eða vegna hnignunar
vistkerfisins af mannavöldum.
Beitarsvæði Íslands
kortlögð í fyrsta sinn
Það er ekki nóg að vakta land heldur
verður einnig að hafa upplýsingar
um hvernig verið er að nýta landið.
Síðustu tvö ár hefur GróLind unnið
að því að kortleggja beitarsvæði
landsins, en það er í fyrsta skipti sem
slíkt hefur verið gert á landsvísu.
Kortlagningin var unnin af
starfsmönnum Landgræðslunnar, en
útlínur einstakra beitarsvæða voru
fengnar frá heimafólki sem þekkti
vel til í sínu nærumhverfi.
Við kortlagninguna var gerður
greinarmunur á beitarsvæðum og
svæðum sem hafa verið friðuð eða
þar sem lítið sem ekkert fé gengur.
Kortlagningin sýnir að um 61%
Íslands er nýtt til beitar sauðfjár
og jafnframt að töluvert land á
mörgum afréttum á gosbeltinu
hefur verið friðað, ýmist í gegnum
gæðastýringu í sauðfjárrækt eða
með öðrum aðgerðum.
Kortlagningin verður aðgengileg
í kortasjá GróLindar, en gert er ráð
fyrir því að kortið verði uppfært
a.m.k. einu sinni á ári og er fólk
hvatt til að senda inn ábendingar
um hvað betur megi fara.
Öflugt verkfæri
Kortasjá GróLindar mun opna í dag,
fimmtudaginn 18. júní, að loknum
kynningarfundi sem hefst kl. 13.
Það er von okkar sem að verkefninu
standa að þær upplýsingar sem
verkefnið gefur, verði notaðar til að
stuðla að sjálfbærri landnýtingu sem
og að auðvelda og efla vinnu við
skipulag mismunandi landnýtingar.
Nánari upplýsingar um
verkefnið, niðurstöður þess og
kynningu á fyrstu niðurstöðum má
finna á www.grolind.is
Bryndís Marteinsdóttir,
verkefnastjóri GróLindar
Jóhann Helgi Stefánsson,
sérfræðingur hjá
Landgræðslunni
LANDGRÆÐSLAN
Niðurstöður stöðumats af ástandi gróður- og jarðvegsauðlinda Íslands þar
sem ástand svæða var metið út frá stöðuleika þeirra og virkni vistkerfa.
Stöðumatið var unnið upp úr kortlagningu vistgerða frá Náttúrufræðistofnun
Íslands og kortlagningu á jarðvegsrofi á vegum Rannsóknastofnunar
landbúnaðarins (Rala) og Landgræðslunnar.
Börkur Halldór Bl
Hrafnkelsson
rekstrarsvið LbhÍ
borkur@lbhi.is