Fréttablaðið - 17.07.2020, Blaðsíða 7

Í DAG
Þórlindur
Kjartansson
Afgreiðslutímar á www.kronan.is
Fáðu töfra
innblástur á
kronan.is/
töfrar
KÓRÍANDER
ÓJÁ, ÞAÐ MÁ!
Smá kukl með ...
SNILLD Á M
AÍ
SI
N
N
KÓRÍA
NDER
Sumarið 2020 er tíminn þegar margir Íslendingar hafa enduruppgötvað ævintýrið
að ferðast um sitt eigið land. Og
nú hefur það gerst – sem margir
Íslendingar hafa misst af – að svo-
kallaðir „innviðir ferðaþjónust-
unnar“ hafa tekið stakkaskiptum á
síðustu árum. Þetta þýðir að í stað
hins klassíska íslenska vegaborgara
er hægt að fá víðs vegar um landið
veganborgara með framandi með-
læti, fiskur er ekki lengur pantaður
eingöngu þegar allur hinn matur-
inn er búinn á matseðlinum, hótel
bjóða upp á fjölbreytta möguleika
í vín- og kaffiveitingum, alls konar
hugmyndarík athafnaskáld bjóða
upp á „upplifanir“ – eins og að fara
í gönguferðir að fögrum fossum,
fjórhjólaferðir upp á heiðar, æsi-
legar salibunur í öryggislínum
yfir gljúfur eða möguleika á því að
grýta handöxi í skotmark.
Það er eins og stór hluti þjóðar-
innar hafi skyndilega og samtaka
uppgötvað þennan sannleik.
Nánast allt landið utan höfuðborg-
arsvæðisins er stappfullt af föngu-
legum fjölskyldum á pakkhlöðnum
fólksbílum, smájeppum og
stórjeppum. Í verslunum á lands-
byggðinni er eins og engisprettuger
hafi farið yfir brauðrekkana. Allt
er tómt nema í köntunum má finna
innfluttar rotvarnarefna bættar
bakstursvörur í lofttæmdum
umbúðum. Hótelin eru yfirbókuð
þrátt fyrir gular og appelsínugular
veðurviðvaranir. Veitingastaðir eru
stappaðir frá morgni til kvölds og á
vinsælum ferðamannastöðum má
fólk eiga von á því að rekast á jafn-
vel fleiri ættingja og vini heldur en
á Íslendingaslóðunum á Tenerife.
Brosandi á myndum
en grenjandi í bílnum
Þeir sem fylgjast með vinum, ætt-
ingjum og áhrifavöldum á Insta-
snappinu fara heldur ekki varhluta
af þessari þróun. Það er nánast
sama hvernig viðrar, alltaf er hægt
að stilla upp öfundsverðri mynd af
ástföngnum pörum og hamingju-
sömum fjölskyldum að njóta til
botns sinnar eigin fegurðar og nátt-
úrunnar. Nú eru það Íslendingar
sem birta sjálfur úr Reynisfjöru,
Jökulsárlóni, af Dalfjalli í Eyjum, úr
Stuðlagili, af Mjóeyri á Eskifirði, af
regnbogagötunni á Seyðisfirði, úr
sjóböðunum á Húsavík, úr heitum
pottum á Siglufirði, fyrir utan
Vagninn á Flateyri, af Súgandisey
í Stykkishólmi og víðar og víðar af
okkar stórfenglega landi.
Myndirnar á Instasnappinu
segja þó oft ekki nema takmark-
aðan hluta af sögunni. Á bak
við myndirnar af snyrtilegum,
brosandi, samhentum fjölskyldum
á fallegum stöðum leynist gjarnan
óþægilegur sannleikur um bílferðir
þar sem grenjað er undan systk-
inastríðni, pirrast yfir pökkunar-
mistökum, sífrað yfir staðarvali —
og, síðast en ekki síst er fjargviðrast
yfir farsímanotkun og samfélags-
miðlafíkn, þar sem hver fjölskyldu-
meðlimur situr í eigin heimi með
hljóðeinangrandi heyrnartól og
lætur sér fátt finnast um fegurð
náttúrunnar og sögu slóðanna.
Ókeypis ferðaráð
Hvað er til ráða? Stundum eru
góð ráð dýr, en hér verða þau sett
fram algjörlega ókeypis, enda er
allsendis óvíst að þau virki. Eftir-
farandi eru fimm ferðaráð til þess
að halda friðinn á ferðalagi innan-
lands í sumar.
Regla 1: Tímasetningar
frekar en tuð
Leiðinlegasti hluti allra ferðalaga
er bið; bið eftir að leggja af stað,
bið eftir að komast á áfangastað,
bið eftir matnum, bið eftir þeim
sem eru lengi að hafa sig til eftir
sundferðir og svo framvegis. Svona
bið getur orðið uppspretta pirrings
og leiðinda, jafnvel illinda. Þess
vegna er það verðugt viðfangsefni
að reyna mjög að lágmarka allan
þann tíma sem fer í bið í ferðalagi,
án þess þó að treysta algjörlega á að
fylla upp í biðina með innihalds-
lausri afþreyingu (sbr. Netflix,
tölvuleikir eða samfélagsmiðlar),
því afþreyingin sjálf getur hæglega
orðið uppspretta enn meiri tafa,
pirrings, leiðinda og illinda.
Lausnin við vandanum er að
nýta mátt klukkunnar. Algeng
mistök á hvers kyns ferðalögum er
nefnilega að fara af stað „um það
bil þetta eða hitt“ eða „þegar allir
eru tilbúnir“. Þetta er vís leið til að
skapa togstreitu. Miklu betra er að
ákveða fastar tímasetningar, sem
þó eru mjög viðráðanlegar fyrir alla
í hópnum, og leyfa svo fólki að vera
algjörlega í friði, en með því eina
skilyrði að allir séu tilbúnir þegar
stundin rennur upp. Þetta kemur í
veg fyrir stöðugt nöldur um hvenær
fólk ætli að fara að koma sér af stað
og að einhver taki að sér að æða út
um allt að morgni galandi „ræs!“ á
fólk sem hefur meiri þörf fyrir að
hvíla sig heldur en að láta öskra á
sig.
Við val á tímasetningum er mjög
mikilvægt að miða við þá sem að
jafnaði þurfa mestan tíma til að
vakna eða hafa sig til; annars verða
leiðindi. Þeir sem eru snöggir til
geta þá skipulagt sig í rólegheitum
og nýtt tímann, en hinir sem eru
seinir þurfa ekki að þola að vera
dragbítar á hópnum.
Regla 2: Hlutverk
frekar en tilætlunarsemi
Á ferðalögum er ekki óalgengt
að þeir sem bera mesta ábyrgð á
velferð hópsins (foreldrar, einkum
mæður) taki að sér að sjá um alla
mögulega hluti fyrir aðra fjöl-
skyldumeðlimi. Þegar hlutirnir
ganga hægar en vonir standa til
getur óréttlætið orðið hrópandi.
Einn eða tveir meðlimir í fjölskyldu
hamast sveittir við að láta allt
ganga upp, en aðrir flatmaga eða
kúldrast úti í hornum, gjarnan star-
andi ofan í símaskjá eða hlustandi
á sína eigin tónlist án meðvitundar
um öll óumflýjanlegu verkefnin
sem þarf að sinna. Þegar hinn flat-
magandi hluti ferðalanga er orðinn
þreyttur á að bíða eftir þeim sem
bera ábyrgðina er hætt við að hljóð
heyrist úr horni. „Erum við ekki að
fara að leggja af stað?“ Þetta getur
orðið til þess að ásakanir fara á flug
um að sumir ættu kannski frekar
að hjálpa til heldur en kvarta. Og
þótt vissulega megi hafa skilning
með því sjónarmiði að fólk eigi að
taka það upp hjá sjálfu sér að veita
liðveislu við verkefnin, þá er oftast
miklum mun farsælla að úthluta
verkefnum fyrirfram, þannig
að allir finni til nokkurs konar
sameiginlegra ábyrgðar á niður-
stöðunni.
Hér er mikilvægt að hafa í huga
að velja viðeigandi verkefni og hafa
í huga að það skiptir að jafnaði
meira máli að börnin fái hlutverk
heldur en að handklæði og teppi
séu brotin saman fullkomlega
eftir fyrirmælum þeirra sem fara
með völdin í ferðalaginu (foreldra,
einkum mæðra).
Regla 3: Verkaskipting
frekar en samstarf
Þessi regla er nátengd reglunni
á undan. Verklag í ferðahópum er
gjarnan mótað í svo fastar skorður
af ráðandi öflum (foreldrum,
einkum mæðrum) að aðrir ferða-
langar eiga erfitt með að taka þátt
án þess að þeim sé leiðbeint, þeir
gagnrýndir eða að beinlínis sé
tekið framfyrir hendurnar á þeim.
Þeir sem kunna best og vita best
þurfa að hafa í huga að það getur
verið margháttaður sparnaður
fólginn í því að leyfa öðrum að
finna sína leið, gera byrjendamis-
tökin í friði og ná smám saman
betra valdi á verkefnum. Samstarf
milli aðila sem hafa ólíkar skoðanir
og mismunandi getu, getur leitt til
leiðinlegs tvíverknaðar, vonbrigða
og pirrings.
Stór hluti af gleðinni við að
leysa hvers konar verkefni felst í
því að finna út úr því hvernig á að
leysa það, ekki endilega að fylgja
bara eftir fyrirmælum frá öðrum.
Að vera treyst fyrir hlutverki og
ábyrgð er býsna örugg leið til þess
að ýta undir þolanlega hegðun allra
sem taka þátt í ferðalagi, eykur
sameiginlega ábyrgð og sjálfstraust.
Það skilar sér beint í brosin á mynd-
unum á samfélagsmiðlum.
Regla 4: Afleiðingar
frekar en umvandanir
Í flóknu ferðaskipulagi getur
margt farið úrskeiðis. Flest af því er
smávægilegt og skiptir engu máli í
samhengi hlutanna. Mikilvægt er
að hafa þolgæði gagnvart slíkum
smámunum. Þegar kemur að því
að fela ferðalöngum verkefni er
nefnilega brýnt að raunveruleg
ábyrgð sé látin fylgja með. Ef barni
er til dæmis falið að pakka niður
buxunum sínum, en gleymir þeim,
þá er betra að láta það vera buxna-
laust heldur en að fara stöðugt
yfir verkið og skammast yfir því
sem mislukkast. Að þurfa að þola
afleiðingar yfirsjóna sinna er mun
hraðvirkari leið til að læra lexíu
heldur en að vita að það verði hvort
sem er einhver annar sem reddi öllu
sem maður klúðrar.
Regla 5: Hliðarveruleiki frekar
en hversdagsframlenging
Ein leið til þess að horfa á ferða-
lög er að þau séu tilflutningur á
sem flestum hversdagslegu þáttum
tilverunnar á nýjan stað; jafnvel
þangað þar sem veður er betra og
áfengi ódýrara. Það mun jafnvel
tíðkast í sumum fjölskyldum að
flytja nýlenduvörur á borð við
Cheerios á milli landa ef ske kynni
að sú ameríska uppfinnig sé ekki
fáanleg í kjörbúðum í Evrópu.
Það getur hins vegar sparað mikinn
harm ef lagt er af stað með það
hugarfar að veruleikinn sem mætir
manni í ferðalaginu sé einmitt sá
sem maður ætlar að njóta þess að
vera í. Það er ágætt að takmarka
stundum tónlistarvalið við þær
stöðvar sem nást í bílnum, matinn
við það sem fæst í kjörbúðinni,
kaffið við það sem er á bensínstöð-
inni og þar fram eftir götunum.
Brjótið reglurnar í neyð
Fastheldni á svona reglur getur
reyndar orðið býsna leiðinleg og
mikilvægt er að reglufestan verði
ekki slík að ánægjulegt ferðalag
breytist í einhvers konar her-
búðir undir forystu harðstjóra.
Þess vegna er mikilvægasta reglan
sú að sýna sveigjanleika og brjóta
frekar reglurnar en að gera eitthvað
fáránlegt eða vera með leiðindi. En
ef þessum ferðareglum er haldið
sæmilega í heiðri ættu að vera líkur
til þess að allir séu tilbúnir að sýna
sínar allra bestu hliðar næst þegar
fjölskyldan stillir sér upp á mynd
sem gæti slegið í gegn á samfélags-
miðlum.
Höldum friðinn á ferðalaginu
Þess vegna er mikilvægasta
reglan sú að sýna sveigjan-
leika og brjóta frekar regl-
urnar en að gera eitthvað
fáránlegt eða vera með
leiðindi.
S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð 7F Ö S T U D A G U R 1 7 . J Ú L Í 2 0 2 0