Dagblaðið Vísir - DV - 31.07.2020, Blaðsíða 6

6 FRÉTTIR 31. JÚLÍ 2020 DV
FLÓKIN AMFETAMÍNFRAMLEIÐSLA
RYÐUR SÉR TIL RÚMS Á ÍSLANDI
Dómum fyrir umfangsmikla amfetamínframleiðslu hefur fjölgað mikið á fáum árum.
Eru þeir talsvert harðari en dómar fyrir smygl á samskonar magni amfetamíns. Auk
þessa eru uppi spurningar um hvar mörkin liggja á milli íblöndunar og framleiðslu.
Á rið 1933 setti lyfjafyrir-tækið Smith, Kline & French á markað í
Bandaríkjunum nefúðann
Benzedrine. Sala lyfsins var
engum takmörkunum háð og
fór salan vel af stað. Fljót-
lega komust notendur lyfsins
á snoðir um aukaverkanir
lyfsins, vellíðan, aukna athygli
og meiri orku. Síðar fóru neyt-
endur lyfsins að stunda það að
brjóta pakkningar lyfsins og
taka strimla sem þaktir voru
virka efni lyfsins úr og kyngja
í heilu lagi. Þannig hófst saga
misnotkunar amfetamíns.
Amfetamín er stytting á
„alpha(α)-methylphenethylam-
ine“ og er ættingi metamfeta-
míns og MDMA. Amfetamín
er kemískt [e. synthetic] efni
og því ónáttúrulegt. Áhrif
þess á mannslíkamann eru
margs konar; það slær á
þreytu, eykur orku, eykur
athygli, slær á matarlyst og
eykur vellíðan. Amfetamín
er virka efnið í mörgum lyf-
seðilsskyldum lyfjum sem
markaðssett eru víða um
heim, til dæmis við síþreytu
og athyglisbresti.
Saga amfetamíns er, sem
fyrr sagði, býsna löng í Banda-
ríkjunum og á meginlandi
Evrópu en eitthvað styttri hér
á landi. Þannig segir til dæmis
á vef SÁÁ að neysla amfeta-
míns á Íslandi hafi verið orðið
vandamál á landinu á sjöunda
áratugnum. Var þá amfeta-
míni og amfetamínskyldum
lyfjum ávísað af læknum og
þau lyf misnotuð.
Amfetamín var á þessum
tíma ekki ólöglegt, en að-
gangur að því engu að síður
takmarkaður. Í reglugerð frá
árinu 1966 kom fram að am-
fetamíntöflur skyldu vera í
sjúkrakössum sjómanna, en
það ákvæði var tekið út 1982
vegna tíðra innbrota í skip þar
sem þjófar ásældust sjúkra-
kassana.
Samkvæmt greiningum
SÁÁ náði neysla efnisins
vissu hámarki á árunum 1985
til 1987 og féll svo örlítið þar
til neysla þess jókst á ný á
10. áratugnum. Með tilkomu
E-pillunnar jókst amfetamín-
neysla á ný, enda náskyld efni
og neysla þeirra helst í hendur
þó áhrif efnanna á líkamann
séu ekki þau sömu. Árið 2009
lögðust 622 stórneytendur
amfetamíns inn á Vog, eða
um 38,6% sjúklinga það árið.
Hefur hlutfallið og fjöldinn
lítið breyst síðan.
Algengasta efnið
í bókum lögreglu
Amfetamín, er sem fyrr sagði
syntetískt, eða kemískt, efni
og því framleitt úr öðrum
efnum. Á fyrri árum var því
smyglað hingað til lands í til-
búnu formi, þ.e. í formi hvíts
dufts. Algengast er að smygla
til landsins sterkum efnum og
þynna þau svo út með íblönd-
unarefnum á leið sinni til
neytenda. Íblöndunarefnin eru
margs konar, þó mjólkursykur
sé vinsælastur. Til dæmis
var lagt hald á heilt tonn af
mjólkursykri í tengslum við
umfangsmikið amfetamín-
framleiðslumál árið 2008.
Af magni af haldlögðu efni
að dæma er ljóst að amfeta-
mín er langtum algengasta
efnið í bókum lögreglunnar.
Árin 2006-2008 voru til að
mynda haldlögð um 90 kíló.
Árið 2009 kom skútan Sirtaki
til landsins með um 100 kíló
af fíkniefnum, þar á meðal 55
kíló af amfetamíni. Svo hefur
það gerst að haldlagning am-
fetamíns í duftformi hefur
mikið dregist saman. Á móti
hefur málum fjölgað talsvert
þar sem amfetamín er flutt
inn í formi amfetamínbasa,
vökva sem er umbreytt í duft
hér á landi.
Upphaf amfetamín­
framleiðslu á Íslandi
Árið 2008 ákærði lögregla
tvo menn í tengslum við um-
fangsmikla framleiðslu am-
fetamíns í iðnaðarhúsnæði
í Hafnarfirði. Voru þar að
verki tveir menn sem kynnst
höfðu á Litla-Hrauni þar sem
þeir sátu inni hvor fyrir sitt
brotið. Þegar lögregla skarst
í leikinn höfðu mennirnir
framleitt tæp 40 kíló af phe-
nyl-2-nitropropane (P2PN),
og þrjá og hálfan lítra af ben-
zýl metýl ketón (P2P). Efnin,
samkvæmt dómi í málinu,
hefðu dugað til að framleiða
353 kíló af amfetamíni. Kom
jafnframt fram í dómnum að
búnaðurinn og uppsetningin
hafi verið af mjög miklum
gæðum og „búnaðurinn og
Heimir
Hannesson
heimir@dv.is
Framhald á síðu 8 ➤
Lögreglumaðurinn Sigfús Rúnar Eiríksson með fjögur kíló af amfetamíni. MYND/GVA
Búnaðurinn og efnin bentu
til aðkomu aðila með efna-
fræðilega þekkingu.
Saga spíttframleiðslu á
Íslandi var hafin.