Morgunblaðið - Sunnudagur - 22.03.2020, Blaðsíða 6

VETTVANGUR
6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22.3. 2020
Mig langar til að komast í gegnumþetta án þess að tala um fordæma-lausa tíma. Sem er reyndar erfitt
því heimurinn hefur aldrei gengið í gegnum
annað eins og það sem hefur fylgt kórónu-
veirunni. Vissulega er þetta ekki fyrsta drep-
eða farsóttin sem mannkynið hefur þurft að
takast á við. Mislingar, bólusótt, malaría,
spænska veikin og HIV, svo dæmi séu tekin,
hafa lagt fleiri í valinn en allar heimsins
styrjaldir.
En þetta er öðruvísi vegna þess að við er-
um tengdari en áður. Við erum öll á sama
netinu og á því höfum við fylgst með þessum
ógnvaldi dreifa sér.
Sjúkdómurinn er eitt, en það sem fylgir er
óhugnanlegt. Draugaborgir þar sem fólk lok-
ar sig inni, vopnaðir lögreglumenn sem fram-
fylgja útgöngubanni í lýðræðisríkjum, ferða-
bann milli landa, gjaldþrot og atvinnuleysi.
Það er það sem hefur fylgt þessari veiru á
ferð hennar um heiminn.
Það er erfitt að sjá eitthvað jákvætt í
þessu ástandi. En ekki ómögulegt.
Tveggja metra fjarlægðin, sem á að vera á
milli manna, hefur á einhvern furðulegan
hátt náð að þjappa fólki saman. Það deilir
meira af sjálfu sér, er einlægara og gerir sitt
besta til að halda utan um náungann á raf-
rænan hátt og passar upp á að tapa ekki
gleðinni.
Ólíklegasta fólk hefur boðið fram þjónustu
sína til að sendast fyrir fólk í sóttkví, koma
mat til þeirra sem á þurfa að halda, stofnað
Facebook-hópa og gætt þess að við gleymum
ekki mennskunni í þessum hamförum. Við
höfum staðið meira saman síðustu vikur en
við höfum gert í langan tíma. Við höfum líka
staðið saman á bak við þau sem eru að reyna
að hafa hemil á þessum vanda og svara
spurningum okkar á daglegum fundum.
Vissulega ekki allir. Við getum alltaf treyst
á fólk sem virðist alltaf vita betur en allir vís-
indamenn heimsins. Fólk sem á alltaf svörin
sem enginn annar á. Einhvern veginn vill
þannig til að engu máli skiptir um hvað er
rætt, þetta fólk hefur alltaf rétt fyrir sér.
Mér finnst það reyndar vera aðeins of mikil
tilviljun til að geta verið tilviljun. Sumir
ganga býsna langt í kenningum, eins og mað-
urinn sem taldi sig geta upprætt þessa plágu
með því að slökkva á 5g sendum heimsins.
Sumir hafa viljað takmarka rétt fólks til
gagnrýni því það viti ekki um hvað það sé að
tala og eigi af þeim sökum ekki erindi í um-
ræðuna. Ég er ósammála. Lýðræði kallar á
skoðanaskipti, gagnrýni, aðhald og frelsi til
að orða hugsanir sínar. Það má aldrei stöðva.
Það er samt alveg umhugsunarefni fyrir fjöl-
miðla að velta því fyrir sér hvort það sé eitt-
hvert vit í gagnrýninni, eða hvort viðmæland-
inn sé bara einhver rugludallur með álhatt.
Flestir geta
beitt fyrir sig
gagnrýninni hugs-
un, en þessar fá-
dæma aðstæður
geta líka leitt til
fádæma viðbragða
og þegar óttinn
grípur um sig vill
skynsemin víkja.
En það er engu að
síður okkar að
ákveða hverjum við ætlum að trúa og treysta
og fyrir mitt leyti ætla ég að halda áfram að
treysta vísindamönnum og fólkinu sem hefur
fengið það hlutverk að standa í fremstu víg-
línu í þessari baráttu.
Það er erfitt að segja til um hvernig næstu
vikur og mánuðir verða. Hvort sem manni
líkar betur eða verr verður þessi tími samt
örugglega lærdómsríkur. Hann mun kenna
okkur sitthvað um mann sjálfan og að öllum
líkindum ýmislegt um samfélagið í kringum
okkur. Viðbrögðin undanfarið gefa mér tilefni
til ákveðinnar bjartsýni hvað það varðar.
Samstaða fólks, hæfileikinn til að sjá björtu
hliðarnar og óvænt uppátæki á borð við úti-
tónleika við elliheimili eru vísbending um að
við höfum ákveðið að komast í gegnum þetta
saman.
Þrátt fyrir fyrirmæli um ákveðna fjarlægð.
’Við höfum staðið meirasaman síðustu vikur en viðhöfum gert í langan tíma. Viðhöfum líka staðið saman á bak
við þau sem eru að reyna að
hafa hemil á þessum vanda og
svara spurningum okkar á
daglegum fundum.
Á meðan ég man
Logi Bergmann
logi@mbl.is
Nándin í fjarlægðinni
Það er sagt að vika sé lang-ur tími í pólitík. Við upp-lifum það nú öll að vika er
enn lengri tími í skæðum far-
aldri. Maður lætur segja sér það
tvisvar að aðeins séu þrjár vikur
frá því að fyrsta kórónuveiru-
smitið greindist hér á landi. Á
ensku er þessu víða fleygt þessa
dagana: „What a year this week
has been.“ Eða: „Þessi vika var
nú meira árið.“ Og staðan breyt-
ist hratt dag frá degi.
Hugur okkar er hjá þeim sem
hafa veikst og aðstandendum
þeirra; þeim sem hafa þurft að
sæta ein-
angrun eða
sóttkví; þeim
sem hafa orðið
fyrir tekju-
missi; þeim
sem upplifa
ótta; þeim sem
búa við að-
skilnað frá sín-
um nánustu; og þeim þjóðhetjum
öllum sem leiða baráttuna gegn
faraldrinum á vettvangi
heilbrigðisþjónustu og almanna-
varna.
Óvissan framundan
Því miður er ljóst að komandi
vikur og mánuðir fela í sér enn
meiri áskorun. Því er nú spáð að
hér á Íslandi geti faraldurinn
mögulega náð hámarki um miðj-
an apríl en staðan breytist hratt
og sífellt er verið að endurmeta
spárnar. Mögulega tekur þetta
lengri tíma.
Nýleg grein í tímaritinu MIT
Technology Review lýsir nálgun
sem teiknuð hefur verið upp af
Imperial College London. Hún
gengur út á að beita víðtækum
lokunum og samskiptatakmörk-
unum sem yrðu settar á og tekn-
ar af á víxl, nokkrar vikur í
senn, eftir því hvernig innlagnir
á gjörgæslu þróast.
Hermilíkanið sem þarna var
beitt benti til að með þessum
hætti tæki meira en ár að ráða
niðurlögum vandans í Bretlandi.
Nú kann vel að vera að þetta
spámódel sé ekki fullkomið og
mögulega á það ekki heldur við
á Íslandi. En dæmið sýnir að
töluverð óvissa ríkir um fram-
vinduna næstu vikur og mánuði.
Það er mikilvægt að við gerum
okkur grein fyrir því.
Markviss skref
Viðbrögð þjóða heims hafa verið
ólík. Sums staðar var gert lítið
úr vandanum þar til allt í einu
var kúvent skyndilega. Ég tel að
hér á landi hafi verið haldið vel
á málum. Gagnvart ógn sem
þessari er skiljanlegt að óþreyja
geti gripið um sig í samfélaginu
og kröfur vaknað um harkalegri
aðgerðir en sérfræðingar telja
skynsamlegar. Við höfum farið
þá leið að treysta þeim sem
mesta þekkingu hafa. Á þeim
grundvelli voru stigin markviss
skref sem hafa skilað árangri.
Við skulum þó öll gera okkur
grein fyrir að ekki verður glímt
við áskorun af þessari stærð-
argráðu án þess að einhverjar
ákvarðanir orki tvímælis.
Yfirveguð skilaboð
Orð er á Íslandi til um allt sem
er hugsað á jörðu, kvað Einar
Benediktsson. Því miður er líka
til rökstuðningur á internetinu
um næstum allt sem er hugsað á
jörðu! Það virðist vera hægt að
velja sér nánast hvaða kenningu
sem er og finna einhvern sem
fært hefur rök fyrir henni. Þetta
felur auðvitað í sér töluverða
áskorun fyrir vitræna umræðu,
til viðbótar við þá áskorun sem
felst í því að jafnvel fremstu sér-
fræðingar eru ekki alltaf á einu
máli um hvern-
ig tækla beri
flókin viðfangs-
efni. Greitt að-
gengi að öllum
heimsins upp-
lýsingum og
sjónarmiðum
skapar frjóan
jarðveg fyrir
lífleg skoðanaskipti og jafnvel
deilur.
Það liggur fyrir að „við erum
öll almannavarnir“. En ekki nóg
með það: Við erum líka öll sér-
fræðingar!
Það er því mikil gæfa að þau
sem hafa staðið í framlínu
upplýsingagjafar til þjóðarinnar
á þessum tímum hafa gert það
með einstaklega faglegum, yf-
irveguðum og trúverðugum
hætti. Þau hafa slegið þann tón
sem svo erfitt getur verið að
hitta á, þar sem alvarleika máls-
ins er komið mjög skýrt til skila
á þann hátt að það valdi sem
minnstu óþarfa uppnámi.
Komið til móts við
einstaklinga og fyrirtæki
Þó að líf og heilsa séu í algjörum
forgangi þurfum við á sama tíma
að huga að hinum gríðarlegu
efnahagslegu afleiðingum þess
að samfélagið allt, ekki bara hér
á landi heldur um allan heim,
hefur stigið fast og snögglega á
bremsuna og nánast stöðvast.
Ljóst er að stjórnvöld þurfa
hér að grípa til afgerandi ráð-
stafana til að létta undir með
einstaklingum og fyrirtækjum.
Til viðbótar við mikla röskun í
atvinnulífinu almennt erum við
sem þjóð auðvitað sérstaklega
viðkvæm fyrir áföllum í ferða-
þjónustu og samdrætti í milli-
ríkjaverslun.
En við stöndum sem betur fer
vel að vígi efnahagslega og höf-
um burði til að milda þetta áfall
mjög verulega, líklega meira en
flestar aðrar þjóðir.
Ef sagan kennir okkur eitt-
hvað er það að við kunnum að
takast á við áföll og krefjandi
tíma.
Samstaðan í samfélaginu
undanfarna daga er áþreifanleg
og hún er okkur öllum hvatning
til að gefa allt í verkefnið.
Krefjandi
tímar
’ Ljóst er að stjórn-völd þurfa hér aðgrípa til afgerandi ráð-stafana til að létta
undir með einstakling-
um og fyrirtækjum.
Úr ólíkum
áttum
Þórdís Kolbrún R.
Gylfadóttir
thordiskolbrun@anr.is
BÆJARL I ND 14 - 16 20 1 KÓPAVOGUR S ÍM I 553 7 100 L I NAN . I S
O P I Ð M Á N T I L F Ö S T U D A G A 1 1 - 1 8 I L A U G A R D A G A 1 1 - 1 6