Morgunblaðið - 28.04.2020, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 28. APRÍL 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Heimurinnokkar er aðfikra sig
áfram út úr fárinu.
Ótvíræð merki eru
um að kórónuveiran
sé að missa afl og
útbreiðslu. Mannkynið er óþægi-
lega vant flensuveirunni sinni
sem er með stundvísustu fyrir-
bærum og bankar upp á, mis-
aðsópsmikil, hvert haust og
leggur menn í ból eftir eigin vali
fram eftir febrúar og jafnvel bít-
ur áfram í einhverjar vikur þótt
af henni sé dregið. Það er of mik-
ið sagt að rætt sé um árvissa
flensuna undir sömu formerkj-
um og lögreglan ræðir um „góð-
kunningja“ sína. Hún kostar
mannslíf og þá er oft talað eins
og hún flýti fyrir því sem helst
var innan seilingar. En miklu
skiptir að gagnvart henni eru al-
mennar varnir til staðar í formi
fyrirbyggjandi sprautu frá heil-
brigðiskerfinu.
Kórónuveiru, sem knýr dyra
sem óvæntur óboðinn gestur, er
erfiðara að eiga við.
Faraldurinn sá kallar á mik-
inn viðbúnað og nái hann að
flykkjast fjölmennur á mannlífið
fær „kerfið“ við fátt ráðið og þá
verða „ótímabær“ dauðsföll eins
og það er stundum kallað. Þá er
vísað til þess að bjarga hefði
mátt mörgum í viðráðanlegu
álagi.
Slík staðreynd blasti við
stjórnendum ríkjanna sem yfir-
þyrmandi og óþolandi og þeir
gengu ekki að því gruflandi að
„fólkið“ myndi fljótlega kalla þá
til ábyrgðar, og þá myndi hvorki
glitta í sanngirni né vettlingatök.
Þess vegna var gripið til þeirra
stóraðgerða sem við þekkjum og
nú er verið að reyna að fikra sig
út úr. Þegar sú tilfinning verður
ofan á í þjóðfélaginu að dauðans
alvara sé dottin í annað sæti þá
vaknar þung krafa um að skaða
ekki efnahaginn meir en ríkasta
nauðsyn krefur.
Fyrirvarinn sem gafst til þess
að setja þjóðir í hlutlausan gír og
skella svo í aftur á bak var eng-
inn. Því varð ekki hjá því komist
að hluti ákvarðana væri tekinn
blindandi. Þær hafa þó tekist vel
eftir aðstæðum. Það hefði verið í
anda elskulegra vinnubragða
hefði mátt blása til ráðstefna og
undirbúa allar aðgerðir eftir
langvarandi þrætur. Kórónu-
veiran tók það ekki í mál. Meðal
þess sem lítt náðist að huga að
var framhaldið. Þar kemur
„hjarðónæmið“ við sögu. Með
aðgerðunum tókst að koma í veg
fyrir að stór hluti íbúa þjóða
fengi smit „of fljótt“. Það var af-
rek. En vekur spurningu um það
hvort viðkomandi þjóðir séu því
illa berskjaldaðar í framhaldinu.
Komist smit að „hjörðinni“ á ný,
og nægilega margir mótefna-
lausir séu þá til staðar og vel
dreifðir um samfélagið, gætu
skapast greiðar leiðir fyrir
veirusmitið í næstu umferð.
Kannski verður
óhjákvæmilegt að
rifja þá upp til hvers
refirnir voru skorn-
ir. Við ætluðum
aldrei að stöðva
kórónuveiruna á yf-
irferð hennar. Við ætluðum að
stjórna umferð hennar eins og
frekast mætti. Þannig að heil-
brigðiskerfið fengi meiri tíma til
að bregðast við afleiðingum
hennar en ella. Þetta var marg-
ítrekað.
Það er augljóst að víða er að
losna um stemninguna fyrir því
að taka áfram þátt í því að skrúfa
fyrir rás framleiðslu og sköp-
unar í þeim löndum þar sem lýð-
frelsi er og lífskjör vel yfir með-
allagi. Þær raddir verða sífellt
háværari sem halda því fram og
jafnvel hamra á því að haldi
menn áfram svo fast aftur af
þjóðfélaginu þá verði tjónið var-
anlegt í mörgum greinum og
óbætanlegt í öðrum. Það hljómar
vel að gefa sér þá einu forsendu
að „læknavísindin“ verði að eiga
lokasvarið hvað allt þetta varðar.
En sú lausn er hið gagnstæða,
bæði einfeldningsleg og ótæk.
Það er ekkert að því að viður-
kenna það að hinn vísindalegi
fróðleikur er enn takmarkaður,
þótt færustu vísindamenn á
þessum sviðum viti margt og
mikið sem dylst okkur óbreytt-
um borgurum. En sérfróðir sem
til eru kallaðir horfa aðeins á
einn þátt og þeir taka ekki
áhættu fyrir hönd þjóðar og þeir
bera enga formlega ábyrgð.
Hvarvetna (nema hér) eru það
menn með ríkulega stjórnmála-
lega ábyrgð sem á hverjum degi
eru í oddaaðstöðu gagnvart þjóð-
unum og leggja línur með sér-
fræðinga og öryggisráðgjafa
nærri sér. Þar er hvergi dulið
hverjir bera endanlega ábyrgð.
Þótt okkar fyrirkomulag sé
krúttlegt þá komumst við ekkert
upp með að hafa þá sem ábyrgð
bera áfram í slíku skjóli.
Að auki háttar svo dapurlega
til á þessum örlagatímum að
veruleikafirrtur hópur leikur
lausum hala. Þar er t.d. liðið sem
náði fjölmennu verkalýðsfélagi
undir sig með því að fá 8% at-
kvæða þeirra sem voru á kjör-
skrá. Nú þegar umræðan snýst
um það hvort óhætt sé að fikra
sig á ný í átt að því lífi í landinu
sem við viljum geta gengið að
vísu, þá eru þessi með 8% að
undirbúa verkföll!!! til að koma í
veg fyrir að hægt verði að opna
skólakerfið á nýjan leik.
Nú má ætla að ríkisvaldið í
landinu hafi á þessum örlagatím-
um staðið í þéttum viðræðum til
að reyna að koma vitinu fyrir þá
firrtu þótt ekki hafi borist neitt
út um það. Og þá um leið sé það
að undirbúa eðlileg viðbrögð á
þessum neyðartímum.
Öll þjóðin er í þrengingum
sínum að smíða ausutetur og þá
eru þeir til sem telja nauðsyn-
legast að bora á ausuna göt.
Það er komið að
næstu skrefum og
skiptir öllu að þau
miði í rétta átt }
Einn var að smíða …
N
ýverið stakk ég upp á að við ætt-
um að fjölga hjúkrunarfræð-
ingum, sjúkraliðum, kennurum,
skólaliðum, löggum, barna-
verndarfólki, sálfræðingum,
sjúkraþjálfurum, vísindamönnum og fleiri op-
inberum starfsmönnum. Ég tel það vera góða
hagfræði að fjölga opinberum störfum, ekki
síst í núverandi ástandi. Ég er ekki einn um þá
skoðun. Það fannst Keynes líka, þekktasta hag-
fræðingi 20. aldar. Sömuleiðis fannst Roosevelt
þetta vera góð hugmynd, þegar hann fjölgaði
m.a. opinberum starfsmönnum til að bregðast
við kreppunni miklu. Sömu sögu er að segja frá
fjölmörgum ríkisstjórnum um allan heim sem
eru m.a. að bregðast við atvinnuleysi með
auknum opinberum umsvifum.
Þessi sannindi hafa hins vegar ekki borist
inn á kontór Sjálfstæðisflokksins. Því þar ræður kreddan
ríkjum. Formaður Sjálfstæðisflokksins kallaði þetta
„verstu hugmynd sem hann hefði heyrt“ í andsvari við
mig. Í gær birtist dómsmálaráðherra með grein með sömu
gömlu tugguna um að opinber störf hlytu í eðli sínu að
vera einhvers konar atvinnubótavinna þar sem „mat-
skeiðar“ væru notaðar við verkið í stað „vinnuvéla“. Sam-
hliða þessu kom gamli söngurinn um að verðmætasköpun
ætti sér fyrst og fremst sér stað í einkageiranum.
Nú stefnir í að fjórða hvern Íslending vanti meiri vinnu.
Það hlýtur að vera skynsamlegt að fjölga opinberum störf-
um í svona ástandi. Þörfin er fyrir hendi. Þjóðin eldist og
„neyðarástandi“ hafði verið lýst á Landspítalanum áður
en faraldurinn hófst. Löggur eru færri í dag en
fyrir 10 árum, álag og biðtími víða í kerfinu.
En hvað gerir opinber starfsmaður fyrir
Bjarna og Áslaugar þessa lands? Það er opin-
ber starfsmaður sem tekur á móti þeim þegar
þau fæðast og kennir börnunum þeirra. Það er
opinber starfsmaður sem sér um þarfir fatl-
aðra og eldri borgara. Það er líka opinber
starfsmaður sem vaktar snjóflóðahættu, legg-
ur möstur, sígur úr þyrlu til að bjarga sjó-
manni og kemur í veg fyrir að á þeim sé brotið.
Loks er það opinber starfsmaður sem hjúkrar
þeim á dánarbeði.
Opinberir starfsmenn skapa einnig mjög
mikil verðmæti og greiða skatta. Það er ekki
síst fyrir tilstilli opinberra starfsmanna að stór
hluti af verðmætasköpun einkageirans getur
átt sér stað. Hið opinbera menntar og hjúkrar
starfsfólki einkageirans, gætir barna þess, byggir upp
fjarskipta- og samgöngukerfi sem einkageirinn reiðir sig
á, verndar eignarréttinn o.s.frv.
Það er ekki síst á tímum neyðarástands sem hægrið
leitar svo í faðm ríkisins og vill aðstoð frá hinum opinberu
starfsmönnum. Það er einfaldlega samfélagslega og efna-
hagslega miklu skynsamlegri leið að fólk sé með atvinnu
en á atvinnuleysisbótum. Atvinna sem við öll reiðum okk-
ur á, hvort sem við erum föst í klisjum Sjálfstæðisflokks-
ins eða lifum í raunveruleikanum.
agustolafur@althingi.is
Ágúst Ólafur
Ágústsson
Pistill
Klisjur og kreddur
Höfundur er alþingismaður Samfylkingarinnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Höskuldur Daði Magnússon
hdm@mbl.is
Við höfum ekki séð neinarstórvægilegar breytingar ámarkaðinum að und-anförnu, hvorki í framboði
né í verðbreytingum,“ segir Karl
Steinar Valsson, yfirlögregluþjónn
hjá lögreglunni á höfuðborgarsvæð-
inu.
Eins og komið hefur fram í fjöl-
miðlum að undanförnu hefur lögregla
til rannsóknar umfangsmikla skipu-
lagða brota-
starfsemi sem
snýr meðal ann-
ars að framleiðslu
amfetamíns og
peningaþvætti.
Greint var frá því
í síðustu viku að
rannsókn málsins
miðaði vel en í síð-
asta mánuði
fannst talsvert
magn af amfeta-
mínbasa við húsleit. Alls hefur verið
lagt hald á 13,5 lítra af amfetamín-
basa sem talið er að hafi átt að nota
við framleiðslu hér á landi. Jafnframt
hefur verið lagt hald á tilbúin fíkni-
efni sem ætlað er að hafi verið fram-
leidd hér. Verðmæti efnanna er áætl-
að í kringum 230 milljónir króna.
Margir kynnu að telja að stöðvun
samgangna vegna kórónuveiru-
faraldursins myndi draga úr fram-
boði á eiturlyfjum hér. Þessar vís-
bendingar um umfangsmikla
framleiðslu hér benda þó til annars
auk þess sem Karl Steinar segir að
aðalflutningsleið eiturlyfja hingað sé
sjóleiðis.
Karl Steinar segir að frá því að
kórónuveirufaraldurinn kom hingað
til lands hafi ekki borið á skorti á
fíkniefnum. „Það er aðeins verið að
tala um að menn séu að drýgja efnin
meira, helst kókaínið. Lélegra efni
getur reyndar verið fyrsta vísbend-
ing um að framboðið sé að minnka.“
Hann segir að mest af fíkniefnum á
markaði í Evrópu sé flutt sjóleiðis á
milli staða. Um það megi lesa í grein-
argerðum frá Europol. Það sem hafi
verið sérstakt á Íslandi er að amfeta-
mín hafi verið ráðandi efni og vís-
bendingar um framleiðslu þess hér í
yfir áratug.
„Hér hefur verið framleiðsla á am-
fetamíni í talsvert langan tíma en þó
hafa ekki mörg mál komið upp fyrr
en á síðasta ári og svo þetta nú. Hér
hefur líka verið framleitt marijúana.
Þá hefur verið innflutningur á
MDMA og kókaín hefur verið flutt
inn til neyslu. Hluti af því hefur kom-
ið sjóleiðis. Við erum ekki að tala um
það í gámavís, það eru ýmsar aðrar
leiðir.“
Karl Steinar bendir á að mörg
fíkniefnamál hafi komið upp á Kefla-
víkurflugvelli í fyrra. Yfirleitt séu
burðardýr tekin með nokkur hundruð
grömm af efnum en í fyrra hafi
skammtarnir gjarnan verið stærri.
„Manni finnst það merki um örvænt-
ingu þegar þeir fara þá leiðina. Það
geta verið nokkrar skýringar á því, til
að mynda að einhver hópur sé að
reyna að ná fótfestu á markaðinum.“
Aðalflutningsleiðin er eins og áður
segir sjóleiðin. Aðspurður vill Karl
Steinar ekki upplýsa hvort eftirlit
hafi verið aukið með skipakomum
hingað í ljósi þess að flugsamgöngur
eru litlar sem engar sem stendur.
„Ég get bara staðfest að við vinnum
náið með tollayfirvöldum og erum
að lesa í stöðuna. Flugið ligg-
ur meira og minna niðri.
Hingað er ákveðinn póst-
flutningur en aðalstreymið,
90 prósent af öllu, kemur
sjóleiðina.“
Níutíu prósent efna
flutt inn sjóleiðis
Morgunblaðið/Eggert
Lögregla Ekki eru merki um að framboð á fíkniefnum hafi dregist saman
eftir að kórónuveiran barst til Íslands. Mest er flutt sjóleiðis inn til landsins.
Valgerður Rúnarsdóttir, yfir-
læknir á Vogi, segir að starfs-
fólk á sjúkrahúsinu sjái þess
ekki merki að miklar breytingar
hafi orðið á fíkniefnamarkaði
vegna kórónuveirunnar. „Við
gerum verðkönnun í hverjum
mánuði og sú nýjasta sýnir ekki
neina breytingu. Við erum alveg
á sama stað og lögreglan með
það.“
Hún nefnir að borist hafi
ábendingar frá einstaklingum
um að skortur sé á
verkalyfjum. „Þetta
hefur líka heyrst frá
Frú Ragnheiði en
maður sér ekki al-
menn merki um þenn-
an skort. Þetta kann að
vera af því að mikið
af lyfjum hafi
verið að koma
frá Spáni en þar
er allt lokað nú.“
Engar verð-
breytingar
LOKAÐ Á LYF FRÁ SPÁNI
Valgerður
Rúnarsdóttir
Karl Steinar
Valsson