Samtökin '78 - Samtakafréttir - 01.12.1999, Qupperneq 10

HREINLEIKI OG VALD
Rætt við Hallfríði Þórarinsdóttur
eftir Þorvald Kristinsson
Hún er fræðimaður, nýkomin heim til íslands eftir rúm-
lega áratugar dvöl í IMew York þar sem hún lauk doktors-
prófi, Ph.D. í mannfræði fyrir skömmu við The New
School for Social Research. Sá sem þetta ritar vaknaði á
dögunum við það að fréttamaður var að spjalla við dr.
Hallfríði í morgunfréttatíma Rásar 1 og frétti síðar að
ýmsum hefði svelgst á hafragrautnum þann morguninn.
Þess var heldur ekki langt að bíða að menn brygðust til
andsvara í málfundafélagi allra landsmanna, Morgunblað-
inu. Fríða Þórarins kann vel að meta að menn deili um
viðhorf hennar, þvf fátt er dýrmætara fræðimönnum en
skoðanaskipti, svo framarlega sem þau opna nýjar leiðir
og vekja dýpri skilning. Ritgerð hennar nefnist Purity and
Power og þar er leitast við að sundurgreina sambandið
milli valds og hreinleika í íslenskri þjóðernishyggju og
þjóðernisímynd. í þessu mikla ritverki koma lesbíur og
hommar lítillega við sögu, svo þess vegna lagði segul-
band Samtakafrétta af stað í leit að konunni og fann
hana þar sem hún var nýbúin að fjárfesta f vetrarpeysu til
að krókna ekki í kuldanum á íslandi.
Þetta verk á sér langan aðdraganda, því ég hafði lengi haft áhuga á
því hvernig tungumálið endurspeglar gildismat og vald. Undir
handleiðslu Gísla Pálssonar mannfræðings hafði ég skrifað BA-rit-
gerð um sexisma í tungumálinu, hvernig það endurspeglar ólíka afstöðu
til kvenna og karla. Meðal annars komst ég þá að því að telja mátti ein
400 niðrandi íslensk orð um konur, en ekki nema 160-170 orð um karla.
Þarna vaknaði áhuginn á málpólitík og hreintungustefnu en þegar ég
kom til Bandaríkjanna ætlaði ég mér svo sem að fást við allt annað.
Fyrir vestan mætti mér lifandi og spennandi umræða um sjálfsvit-
und, sjálfsskilning og vald. Flún var afsprengi baráttu alls kyns minni-
hlutahópa sem hafði átt sér stað áratugina á undan. Sú krafa varð æ
sterkari í öllu lífi að raddir þessa fólks heyrðust í þjóðfélaginu, menn
sættu sig ekki lengur við að vera úthýst og að þagað væri um reynslu
þeirra. Það gilti svipað um konur þar og hér, í opinberri Bandaríkjasögu
var þeirra getið í neðanmálsgreinum, á etníska minnihlutahópa var varla
minnst - og alls ekki á homma og lesbíur. Flugsandi fólk var samt loksins
að gera sér Ijóst að það er ekki nóg að fagna einhverjum margbreyti-
leika, multikulturalisma, þykja það voða sniðugt að skjótast inn á taí-
lenskan eða dóminíkanskan restaurant en vilja svo ekki fyrir sitt litla líf
þurfa að hlusta á raddir landa sinna af þessum uppruna. Eins voru upp-
lýstir Ameríkanar óðum að skilja að það er ekki nóg að viðurkenna tilvist
homma og lesbía en neita fólki með svo sterka og dýrmæta reynslu að
taka þátt í mótun þjóðfélagsns.
Nú fóru þessir hópar að krefjast þess að eiga sína rödd í kórnum,
krefjast hlutdeildar í valdinu og pólitískri ákvarðanatöku. Það var tím-
anna tákn að þegar Clinton komst til valda þá gerði hann tilraun til þess
að draga fulltrúa þessa hópa inn í toppstöður í valdakerfinu. Allt þetta
var ólíkt því sem ég hafði alist upp við. Á íslandi gekk allt út á einsleitn-
ina, hér sátu allir við sama borð, töluðu sama tungumálið, þar var engan
mismun að finna - að því er virtist. Og aftur fór ég að glíma við spurn-
inguna um sambandið á milli tungumáls og valds.
10 SAMTAKAFRÉTTIR