Samtökin '78 - 40 ára afmælisrit Samtakanna '78 - 01.06.2020, Qupperneq 9

OSYIMILEG ÆVISTORF
9
Sjálfboðaliðar Samtakanna ’78 hafa
samanlagt unnið ígildi margra ævistarfa
hjá félaginu. Þau hafa skrifað greinar,
gefið út tímarit og kvikmyndir, setið
í nefndum og kljáðst við opinberar
stofnanir, veitt ráðgjöf, smíðað, skúrað,
haldið böll og selt bingómiða. Saga
einhverra þessara einstaklinga hefur verið sögð, einkum
þeirra sem látið hafa mikið að sér kveða í opinberri um-
ræðu. Flestir sjálfboðaliðar unnu þó verk sín bak við
tjöldin og uppskáru lítið lof eða athygli fyrir. „Alls konar
fólk hefur lagt alls konar lóð á þessar vogarskálar. Eg
þekki ekki nöfn allra sem unnu metnaðarfullt starf áður
en ég kom á vettvang," segir Matthías Matthíasson, sem
kom inn í félagsstarfið árið 1994 og starfaði þar með
hléum í 22 ár.
Verkefnin sem ráðist var í á fyrstu starfsárum félags
hómósexúalista lögðu grunninn að starfsemi félagsins eins
og hún er enn í dag. Félagsmiðstöðin var opin tvö og síðar
þrjú kvöld í viku, ráðgjöf í síma var veitt á vissum tímum
og snemma á níunda áratugnum hófust fræðsluheimsóknir
í framhaldsskóla. Útgáfumál skipuðu enn fremur mikil-
vægan sess. Böðvar Björnsson kom fyrst á vettvang
Samtakanna í nóvember 1980 og lýsir heimsókninni
svo: „Þá var þarna Guðni Baldursson, fyrsti formaður
félagsins, og Jón Ágústsson, kallaður Jón kennari. Þeir
voru að vinna með stensil að prenta. Eg kem inn og kynni
mig og við förum eitthvað aðeins að tala saman. Fimm
mínútum síðar er ég kominn á stensilinn, byrjaður
að vinna.“
Að sögn Böðvars var þetta fjarri því óvenjulegt,
því fyrstu árin eftir stofnun Samtakanna ’78 var lítill
greinarmunur á „félögum" og „sjálfboðaliðum". „Flestir
sem komu niður í Samtök, hvort sem það voru strákar eða
stelpur, þau unnu í Samtökunum. Þau komu ekki bara
til að njóta. Það var ekki þannig hugsun. Það þurfti svo
margar hendur til að reka þessa félagsmiðstöð. Við vorum
að flytja og þá þurfti að mála. Einhverjir splæstu í hús-
gögn. Ég borgaði kannski einn stól og einhver gaf borð.
Og svo var komið með málningu. Það þurfti að sparsla og
mála. Þetta voru ofsalega margir sjálfboðaliðar sem voru
alltaf að. Það unnu eiginlega allir félagsmenn eitthvað."
Úr stenslinum sem Böðvar og félagar sneru kom
meðal annars fréttabréf Samtakanna ’78, sem seinna
þróaðist í blaðið Úr felum. Ragnhildur Sverrisdóttir var
ein þeirra sem seldu blaðið fyrir utan verslanir ÁTVR á
Lindargötunni og Snorrabrautinni á árunum eftir 1980.
„Ég held að það hafi alltaf verið í helgarfyllerís-traffíkinni
á föstudögum. Við fórum alltaf þegar það voru flestir.
Þá var fólk líka með „kass“ og það átti pening þegar það
kom út úr Ríkinu. Við seldum grimmt." Þorstinn eftir
upplýsingum var greinilegur, þótt fáir þyrðu að gangast
við honum. Föstudagsbríarí gat verið ágætis átylla til að
splæsa í blað og lesa sér til.
Heiminum breytt, ball fyrir ball
Frá fyrstu tíð voru miklar hugsjónir í spilinu innan
Samtakanna ’78. í grein í Stúdentablaðinu í mars 1979
sagði ónefndur málsvari þeirra (nær örugglega for-
maðurinn, Guðni Baldursson) að félagið stefndi á „að
ná algerum jöfnuði fyrir lögunum" og horfði til erlendra
fordæma um bann við mismunun í fjölskyldu-, atvinnu-
og húsnæðismálum. En að mati Böðvars voru þessar
hugsjónir meira á pappírnum. „Þær voru ekki orðnar að
praxis. Þær voru ekki mikið í huganum á okkur. Það var
ekki rými fyrir þær í samfélaginu. Fyrst þurftum við að fá
„Ég er sx/olítið hrœddur wið það sem ég kalla
Hollvwood-útgáfu af sögunni, það er að taka
einn eða fáeina einstaklinga og segja: „Þeir
gerðu þetta“ Þetta er bara bull, hetjuþuœttingur.
Margir einstaklingar gerðu mjög góða hluti, en
gagm/art stóru sögunni þá er það grasrótin sem
gerir þetta. Fólk sem \/ann þarna og uann og \/ann
og wann, ár eftir ár, og það weit enginn að það hafi
nokkurn tímann werið til.“
Böðvar Björnsson