Samtökin '78 - 40 ára afmælisrit Samtakanna '78 - 01.06.2020, Side 13

Lilja Sigurðardóttir að dytta að einhverju ó Lindar-
götunni í tiltektarrispu. „Þetta hús hékk saman á
málningunni og sjálfboðaliðavinnunni,“ rifjar Lilja upp
Jóhann G. Thorarensen gerði sig ekki heimakominn
á Laugavegi fyrr en ári síðar, eftir að barinn var kominn
í eðlilegt horf. Hann fylgdist hins vegar grannt með
umræðum um fyrirhugaða flutninga af Laugavegi á
Suðurgötu sem upphófust skömmu síðar. Fríða og
Jóhann lýsa bæði Laugavegi 3 sem ákveðnu skjóli fyrir
þau sem þangað vöndu komur sínar. Rótið sem fylgdi
flutningunum, nýtt og sýnilegra húsnæði á jarðhæð og
ekki síst eins og hálfs árs húsnæðislaust tímabíl á árunum
2014-15 raskaði þessu skjóli fyrir marga. Afleiðingin varð
sú að margir virkir þátttakendur í félagsstarfi Samtakanna
hurfu af vettvangi. „Stór hluti af því fólki kom ekki [á
Suðurgötuna],“ segir Jóhann, „eða kom mjög sjaldan."
Andrúmsloftið hafi verið gott á báðum stöðum en á
Suðurgötunni sé allt annar hópur en var á Laugaveginum.
Með nýjum hópi fastagesta komu nýir sjálfboðaliðar
og ný verkefni litu dagsins ljós í bland við gömul. Ein
þeirra sem borið hafa ferska strauma inn í félagið á
Suðurgötuárunum er listfræðingurinn Ynda Eldborg. Hún
bjó um árabil á Englandi og kynntist þar sjálfboðastarfi,
bæði innan listaheimsins og hinsegin samfélagsins. Við
heimkomuna árið 2014 hafði Ynda frétt að Samtökin
’78 væru að flytja í nýtt húsnæði við Suðurgötu 3.
Flutningarnir skildu eftir sig ákveðið tómarúm:
Bókakostur bókasafns Samtakanna hafði verið færður
Borgarbókasafni og Þjóðarbókhlöðu að gjöf. Þótt notkun
bókasafnsins hefði dalað mjög mikið á 21. öldinni var þess
eigi að síður sárt saknað og hafa ýmsir reynt að fylla það
tóm beint og óbeint með annarri menningarstarfsemi.
í nýju húsnæði eygði Ynda tækifæri fyrir annað
listform. „Ég hugsaði að þarna væri tilvalið rými fyrir
myndir. Mér fannst kjörið að vinna myndlistinni framgang
þarna og gera það á nýjum forsendum. Þótt myndlist hafi
verið þáttur í starfi Samtakanna að minnsta kosti aftur til
Brautarholtsáranna, þá hefur list hinsegin fólks ekkí verið
mikið sýnileg utan hinsegin samfélagsins. Það er eitt af
því sem mig langar að gera, að gera hana sýnilega utan
hinsegin samfélagsins og að hún öðlist viðurkenningu.“ I
samvinnu við þáverandi stjórn og Ásdísi Óladóttur þróaði
hún hugmyndina að Galleríi 78, listagalleríi sem starfað
hefur síðan í húsnæði félagsins undir dyggri stjórn Yndu
og Ásdísar.
Laun erfiðisins
Eins og Böðvar og Ragnhildur hafa bæði lýst fólust laun
sjálfboðaliðans á fyrstu starfsárunum ekki síst í því að
eignast samfélag og efla sjálfsvirðingu sína eftir áralangt
niðurbrot í fordómahríð samfélagsins. Þessi fyrsta kynslóð
sjálfboðaliða hjá Samtökunum ’78 hafði sjaldnast tilefni
til að horfa þakklát um öxl. Flestar fyrirmyndir þeirra
og fordæmi voru erlendis og hér heima þurfti að byggja
starfsemina frá grunni - byggja upp fótboltafélagið, eins
og Böðvar komst að orði.
Síðari kynslóðum verður þó tíðrætt um að þær standi í
þakkarskuld við forvera sína. „Það er gott að geta fengið
að gefa eitthvað til baka af því sem Samtökin hafa gefið
mér,“ segir Ynda um hvatana að stofnun Gallerís 78.
Jóhann G. Thorarensen, fastakúnninn frá Laugavegi
3, ákvað að bjóða fram krafta sína eftir flutningana
á Suðurgötu og hefur síðan verið ötull sjálfboðaliði í
félagsheimilinu og setið þrjú ár í trúnaðarráði. „Ég var
búinn að vera þiggjandi allt of lengi,“ segir hann. „Mig
langaði að gefa til baka.“
Fáir sjálfboðaliðar hafa gefið jafn mikið til baka og
af jafn ríkri ábyrgðartilfinningu og Fríða Agnarsdóttir.
Auk óteljandi verkefna á sviði viðhalds, innkaupa, þrifa,
ungliðastarfs og stjórnarsetu stóð hún vaktina á barnum
á Laugavegi árum saman. „Þetta var þakklátt starf.
Stundum var maður aleinn á barnum allt kvöldið, nema
að það var einhver á bókasafninu. En þótt það kæmu ekki