Samtökin '78 - 40 ára afmælisrit Samtakanna '78 - 01.06.2020, Qupperneq 52

52
IMýtt húsnœði. ný tœkifœri
Þegar Samtökin ’78 fluttu í nýtt húsnæði í Suðurgötu 3
árið 2015 kviknaði sú hugmynd að taka sýningarhald
föstum tökum og stofna gallerí sem einskorðaði sig við
hinsegin list. Framtakið fékk hið viðeigandi nafn Gallerí
78 og tók formlega til starfa 3. október 2015. Forsprakki
gallerísins var Ynda Eldborg, doktor í listfræði, og til liðs
við hana gekk Ásdís Óladóttir, ljóðskáld og listfræðinemi.
Þær hafa báðar áralanga reynslu af hinsegin listsköpun
og tilvalið þótti að leiða saman þekkingu þeirra til að
skapa faglega umgjörð utan um sýningarhald. Ynda og
Ásdís lögðu strax í upphafi míkið upp úr fagmennsku og
sýningarstjórnun. Fyrir hverja sýningu er gefin út vönduð
sýningarskrá, fréttatilkynningar eru sendar á fjölmiðla
og reynt að útvega viðtöl og umfjallanir um listafólkið.
Listafólk sem sýnir í Galleríi 78 þarf að skilgreina sig
sem hinsegin og hafa myndlistarmenntun eða reynslu af
myndsköpun og sýningarhaldi. Krafan um fagmennsku
nær því einnig til sýnenda.
Huernig uerður list hinsegin?
Að sögn Yndu og Ásdísar sækir galleríið innblástur til
hugsjóna femínískra listakvenna frá 8. áratug 20 aldar
en þær bjuggu til rými til að sýna eigin list og ögra gildum
listfeðraveldisins. í þeim anda er Galleríi 78 ætlað að
ögra heterónormatífum listheimum hérlendis. Markvisst
utanumhald kallar einnig á stefnumótun og þær hafa
smíðað fastan ramma utan um það hvernig list er sýnd
og hvers vegna. Frá upphafi hefur Gallerí 78 einskorðað
sig við hinsegin list sem óhjákvæmilega veltir upp
spurningunni hvað hinsegin list sé. Er hægt að skilgreina
hinsegin list og er slík skilgreining æskileg?
Ynda og Ásdís hafa að sjálfsögðu velt þessu fyrir sér.
Þær lögðu upp með að skilgreina hinsegin myndlist sem
alla þá myndlist sem unnin er af hinsegin listafólki. Gildir
þá einu hvort verkin fjalli um hinsegin reynslu eða ekki,
listin verður hinsegin meðal annars í gegnum sjálfsmynd
höfundanna. „En þessi skilgreining er þó bara ein af
mörgum mögulegum því það má líka segja að það að verk
fjalli um hinsegin reynslu og tilvist sé skilyrði þess að
hægt sé að tala um hinsegin list. Nú, og svo má halda því
fram að engin endanleg skilgreining sé til á því hvað sé
hinsegin myndlist,“ segir Ynda.
Ásdís segir að krafan um að listafólk Gallerís 78
skilgreini sig á einhvern hátt sem hinsegin sé ekki til að
ala á fordómum eða aðgreiningu heldur sýnileikans vegna.
I sýnileikanum sé fólginn styrkur sem sé ekki sjálfgefmn.
„Við eigum til að gleyma okkur í paradísinni fslandi
og það þarf ekki að leita langt út fyrir landsteinana til
að finna samfélög þar sem réttindi hinsegin fólks eru
fótum troðin,“ segir Ásdís. Því sé opinbert sýningarrými
sem einbeitir sér að list hinsegin fólks hluti af mann-
réttindabaráttunni. Ásdís tekur sérstaklega fram að
það sé þó mikilvægt að spyrja sig í sífellu hvort þessarar
aðgreiningar sé þörf. Á meðan svarið sé „já“ sé tilefni til
að halda ótrauð áfram.
„Auk áherslu á sýnileika er starfseminni ætlað að draga
fram í dagsljósið hvernig menningarleg verðmæti hafa
orðið til og eru sífellt að verða til þegar litið er til hinsegin
myndlistar. Auk þess sem um er að ræða úrvinnslu og
varðveislu hinsegin listasögunnar," bætir Ynda við.
Sýnileikinn er bundinn við sýningarrýmið sjálft, eins
og Ynda bendir á. Núverandi húsnæði Samtakanna ’78
við Suðurgötu hentar vel sem slíkt. Það er á jarðhæð
þar sem stórir gluggar vísa að götunni, fólk hefur því
möguleika á að kíkja inn eigi það leið hjá eða jafnvel bara
gægjast inn um gluggana sé það of feimið til að stíga
inn fyrir þröskuldinn. Galleríið er auk þess í félagsrými
Samtakanna, þannig að listsýningarnar eru í sama rými
og félagsfólk kemur saman. „Þarna fá ungir og gamlir
tækifæri til að taka þátt í samtali um hinsegin myndlist,
sem er ekkí sjálfgefið," segir Ynda og bendir sérstaklega á
eldri kynslóð hinsegin fólks sem ekki fékk slík tækifæri,
svo og unglinga sem stunda hinsegin félagsstarf í húsnæði
Samtakanna.
Viðtökur fram úr björtustu uonum
Viðtökurnar hafa verið vonum framar og þegar þetta er
skrifað hafa tæplega fimmtíu listamanneskjur sýnt verk
sín á yfir tuttugu sýningum. Þar af eru þrjár samsýningar.
Ein þeirra var Tíu leiðbeiningar / Ten Instructions (fyrir
hinsegin listafólk) / (for Queer Artists) sem kynnti verk
eftir enskt hinsegin listafólk haustið 2018. Sú sýning var
fyrsta erlenda sýningin í Galleríi 78, en forsprakkar þess
vonast til að halda áfram samtali við erlent listafólk og
skiptast á sýningum.
Starfið hefur verið í nokkuð föstum skorðum frá opnun
en haustið 2019 ákvað Ásdís að venda kvæði sínu í kross
og kveðja Gallerí 78. Hún mun áfram sinna hinsegin
listasenunni af sama áhuga en á öðrum vettvangi. Ynda
stendur nú vaktina ásamt nýju teymi sýningarstjóra en
þau eru Katrín Sírru, Logn Draumland, Margrét Ása
Jóhannsdóttir og Regn Sól Evu. Ekki er vanþörf á auknum
mannskap því verkefnin fram undan eru mörg. Til að
byrja með handvöldu Ásdís og Ynda listafólk og þá kom
sér vel að Ásdís þekkti mikinn fjölda fólks sem var til í
að sýna. Eftir að orðið fór að berast hefur ekki þurft að
leita að listafólki því margir sækjast eftir að fá að sýna í
Galleríi 78. Rýmið er bókað til loka ársins 2022 sem sýnir
að eftirspurn og áhugi eru svo sannarlega fyrir hendi.
Meðfylgjandi myndagallerí er drög að þverskurði
íslenskrar hinsegin listar í dag en höfundar þessara
verka eiga það sameiginlegt hafa sýnt, eða eiga eftir að
sýna, í Galleríi 78. Verkin sýna glöggt þá fjölbreytni sem
einkennir hinsegin list á Islandi. Listin er í sífelldri mótun
- síkvik og ögrandi leitar hún bæði inn á við og út á við til
að spyrja áhorfandann áleitinna spurninga. Ynda Eldborg
valdi listafólkið sem hér sýnir verk sín.