Fréttablaðið - 21.11.2020, Qupperneq 10

Lúsin étur ekki
bara eldisdýrin
lifandi heldur streymir úr
sjókvíunum og
strádrepur
ungviði villta
laxins.
Jón Kaldal
Fleiri en einn möguleiki
var og er til raforkukaupa á
íslenskum raforkumarkaði.
Minjastofnun Íslands úthlutar styrkjum úr Fornminjasjóði.
Hlutverk sjóðsins er að stuðla að varðveislu og rannsóknum á
fornminjum, sbr. reglur nr. 578/2014. Úthlutað er styrkjum til
eftirfarandi verkefna:
• Rannsókna á fornminjum (fornleifum og forngripum)
• Miðlunar upplýsinga um fornminjar
• Varðveislu og viðhalds fornminja
Sjóðnum er jafnframt heimilt að veita styrki til viðhalds annarra
menningarminja sem hafa menningarsögulegt, vísindalegt eða
listrænt gildi, t.d. minja sem njóta ekki friðunar á grundvelli
aldurs en teljast hafa varðveislugildi, svo sem skipa, báta og
annarra samgöngutækja. Umsóknir eru metnar með tilliti til
vísindalegs og menningarsögulegs gildis og þeirrar stefnu sem
mörkuð hefur verið í minjavernd, ásamt gildi þeirra fyrir varð-
veislu þjóðararfleifðarinnar.
Umsóknareyðublað og nánari upplýsingar, m.a. úthlutunar-
reglur, er að finna á heimasíðu Minjastofnunar Íslands,
www.minjastofnun.is.
Umsóknarfrestur er til og með 10. janúar 2021. Umsóknir
sem berast eftir að umsóknarfresti lýkur koma ekki til álita
við úthlutun.
Minjastofnun Íslands hefur eftirlit með að styrkt verkefni séu
unnin í samræmi við lög nr. 80/2012 og reglur stofnunarinnar
og í samræmi við innsend umsóknargögn.
Suðurgötu 39, 101 Reykjavík
Sími: 570 1300
www.minjastofnun.is
fornminjasjodur@minjastofnun.is
Minjastofnun Íslands
auglýsir eftir umsóknum um styrki úr
Fornminjasjóði
fyrir árið 2021
FRÉTTIR, FÓLK &
MENNING
á Hringbraut
STÓRIÐJA Norðurál hafði augljósa
möguleika á að kaupa rafmagn
af öðrum en Landsvirkjun þegar
komið var að því að endurnýja raf-
orkusamning fyrirtækisins árið
2016. Landsvirkjun þurfti að auka
raforkuframleiðslu sína vegna
endurnýjaðs samnings Norður-
áls og álframleiðandanum var það
fullljóst.
Þetta kemur fram í yfirlýsingu
frá þremur starfsmönnum Lands-
virkjunar sem komu að samninga-
viðræðum við Norðurál árið 2016.
Starfsmennirnir sem um ræðir
eru Ríkarður S. Ríkarðsson, fram-
kvæmdastjóri hjá Landsvirkjun,
Edvard G. Guðnason, sérfræðingur
hjá Landsvirkjun og Þórólfur
Nielsen, forstöðumaður hjá Lands-
virkjun.
Sólveig Bergmann, sem stýrir
samskiptasviði Norðuráls, sagði
í Fréttablaðinu á fimmtudag að
rangt væri að Landsvirkjun hafi
boðið ódýrara rafmagn en önnur
orkufyrirtæki þegar kom að því að
framlengja raforkusamning félags-
ins árið 2016, en því hafði Hörður
Arnarson, forstjóri Landsvirkjunar,
haldið fram í útvarpsviðtali nokkr-
um dögum áður. „Í þeim samningi
var engin breyting á magni raforku
sem Norðurál kaupir af Lands-
virkjun. Norðurál tók þátt í þeim
samningaviðræðum af heilindum
og var aldrei í viðræðum við aðra
orkusala um þau kaup. Það var því
engin samkeppni um verð,“ sagði
Sólveig.
Í yfirlýsingu þremenninganna
segir að hluti samningaviðræðn-
anna hafi meðal annars snúist um
að Norðurál gæti hætt að kaupa raf-
magn af Landsvirkjun að hluta eða
öllu leyti, með ákveðnum fyrirvör-
um, ef fyrirtækið kysi frekar að færa
viðskipti sín annað: „Þetta var til
umræðu af þeirri augljósu ástæðu
að fleiri en einn möguleiki var og er
til raforkukaupa á íslenskum raf-
orkumarkaði. Báðum aðilum var þá
einnig ljóst að til að Landsvirkjun
gæti uppfyllt umrædda skuldbind-
ingu til raforkuafhendingar þyrfti
fyrirtækið á næstu misserum að
auka vinnslu í raforkukerfi sínu.“
Þremenningarnir benda einnig á
að Norðurál hafi frá upphafi keypt
raforku af öðrum en Landsvirkjun
og meirihluti orkukaupa fyrirtækis-
ins í dag sé af öðrum framleiðend-
um en Landsvirkjun: „Meirihluti
orkukaupa Norðuráls í dag er beint
frá ON og HS Orku. Um áramótin
2018-2019 hóf Landsvirkjun að selja
Norðuráli raforku úr eigin vinnslu-
kerfi, sem Landsvirkjun hafði áður
keypt af Orku náttúrunnar og selt
áfram til Norðuráls. Í nóvember
2019 hóf Landsvirkjun sömuleiðis
að selja Norðuráli raforku úr eigin
vinnslukerfi sem Landsvirkjun
hafði áður keypt af HS Orku og selt
áfram til Norðuráls,“ segir í yfir-
lýsingunni. Þar kemur einnig fram
að Norðuráli hafi verið vel kunn-
ugt um þetta fyrirkomulag og hefði
getað samið við ON eða HS Orku
um kaup á lausri orku þeirra við
framlengingu samningsins.
„Norðurál virðist ekki hafa haft
áhuga á því en sótt mikið í viðbót-
arkaup af Landsvirkjun síðan þrátt
fyrir augljósa möguleika Norður-
áls á að fara aðrar leiðir,“ segja þre-
menningarnir. – thg
Landsvirkjun hafnar
málflutningi Norðuráls
Þrír starfsmenn Landsvirkjunar sem komu að samningaviðræðum við Norð-
urál árið 2016, segja viðræðurnar meðal annars hafa snúið að möguleika þess
að álframleiðandinn færði orkuviðskipti sín annað að hluta eða öllu leyti.
Landsvirkjun segir rangt að Norðurál hafi ekki skoðað aðrar leiðir til að kaupa rafmagn. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON
FISKELDI Í haust heimilaði Matvæla-
stofnun (MAST) lúsameðhöndlun
eldisfisks í Arnarfirði og í Dýra-
firði. MAST hefur til meðferðar tvær
umsóknir um eitranir í Tálknafirði.
Forsvarsmenn umhverfissamtaka
og Landssambands veiðifélaga hafa
lýst yfir áhyggjum sínum af notkun
lúsalyfs og skordýraeiturs í sjókví-
aeldi og telja skorta áhættumat á
áhrifum þess á vistkerfi við sjókví-
arnar sem og villtan lax í kringum
eldissvæðin. Notkun Deltamethrin
er mjög umdeild en það er eitt mest
notaða skordýraeitur í heiminum.
Sjávarútvegsráðuneytið birti í
vor drög að breyttri reglugerð um
velferð lagardýra, varnir gegn sjúk-
dómum og heilbrigðiseftirlit með
eldisstöðvum. Í reglugerðinni var
lagt til að leyfa allt að 6 til 15 sinnum
meira lúsasmit í sjókvíum hérlendis
en heimilt er í Noregi.
Jón Kaldal, talsmaður umhverfis-
sjóðsins Icelandic Wildlife Fund,
telur brýnt að ráðherra setji skýrar
reglur um rekstur og umgjörð
fiskeldisstöðva. Þá þurfi að meta
heildaráhrif lúsalyfja á umhverfið
og vistkerfið. „Staðreyndin er sú að
MAST hefur á hverju ári frá 2017
gefið út leyfi fyrir notkun skordýra-
eiturs eða lyfja til að meðhöndla
lúsasmitaðan eldislax í sjókvíum á
Vestfjörðum. Þetta er grafalvarleg
staða,“ segir Jón.
„Þegar lúsin stingur sér niður
í kvíarnar fjölgar hún sér gríðar-
lega hratt og getur á skömmum
tíma orðið óviðráðanleg. Lúsin
étur ekki bara eldisdýrin lifandi
heldur streymir úr sjókvíunum og
strádrepur ungviði villta laxins og
urriðann,“ segir Jón enn fremur.
Gísli Jónsson, sérgreinadýralækn-
ir fisksjúkdóma hjá MAST, segir
notkun lyfsins Deltameth rin hafa
verið litla hér á landi undanfarin ár.
„Þess ber fyrst að geta að meðhöndl-
un með Deltamethrin gegn laxalús
hefur verið afar takmörkuð hér
við land á liðnum árum. Frá því að
fyrsta heimilaða meðhöndlunin fór
fram sumarið 2017 hafa einungis ein
til tvær staðbundnar baðanir farið
fram á Vestfjörðum,“ segir Gísli.
„Sem dæmi má nefna að styrkur
baðlyfja sem gefin eru í sérstök með-
höndlunarböð er mestur þegar lyfin
komast í snertingu við lúsasmitaðan
fisk. Virkni lyfjanna minnkar svo
hratt með tímanum, á mínútum og
klukkustundum, þegar þau brotna
niður auk þess sem þynning efn-
anna þegar baðmeðhöndlun er lokið
og lausnin fer í sjóinn er svo mikil að
skaðleg áhrif á lífverur í vistkerfinu
eru takmörkuð.“ – hó
Brýnt að meta umhverfisáhrif lúsalyfja
2 1 . N Ó V E M B E R 2 0 2 0 L A U G A R D A G U R10 F R É T T I R ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð