Fréttablaðið - 21.11.2020, Blaðsíða 26

unarvanda, neysluvanda og svo
þau sem glíma við erfiðar heimil-
isaðstæður.
„Þá eru börnin ekki vandinn held-
ur aðstæður heima fyrir og þau eru
að flýja þær. Sem betur fer eru þau
fá en það sem einkennir þau mál
er að börnin hafa verið að heiman
í marga daga áður en leitarbeiðni
kemur. Það hefur komið mér á óvart
að skólinn grípi ekki fyrr inn í þeim
tilfellum.“
Fimmtán ára í fangaklefa
Guðmundur segir að þegar 15 ára
stúlka í mikilli neyslu hafi verið sett
í fangaklefa vegna skorts á öðrum
lausnum árið 2018 hafi skapast
mikil umræða.
„Þetta var gert til að tryggja
öryggi hennar og annarra og með
samþykki bæði foreldra hennar og
Barnaverndar en við fórum með
málið í fjölmiðla. Hún fékk ekki
pláss á Stuðlum þetta kvöld en eftir
að málið komast í hámæli var farið
í framkvæmdir á Stuðlum til að þar
væri aldrei fullt.
Guðmundur segist ekki hafa
fundið fyrir miklum breytingum
þetta undarlega ár heimsfarsóttar
2020 en minnist þó á að landa-
drykkja hafi aukist til muna á meðal
unglinga. „Það heyrist mikið í tal-
stöð lögreglunnar að krakkar eru að
hópast saman við vissar skólalóðir
til að drekka landa.“
Guðmundur bendir jafnframt á
aukningu í líkamsárásarmálum á
meðal barna undir lögaldri eins og
fjallað hefur verið um í fjölmiðlum.
„En þetta eru ekkert endilega
krakkar sem eru að dúkka upp hjá
mér þó það sé kannski einn og einn.
Mér finnst vera aukning á vanda
krakkanna en það er ekki endilega
að verða til þess að þau fari í strok,
þau fara heim.“
35 þúsund kílómetrar á ári
Ef barn skilar sér ekki heim og for-
ráðamenn leita til lögreglu er þeim
gefið samband við barnaverndar-
nefnd sem er á bakvakt allan sólar-
hringinn. Þegar barnaverndarnefnd
hefur tekið við beiðni er sendur
tölvupóstur á fjarskiptamiðstöð
sem svo berst til Guðmundar.
„Þá fer ég yfirleitt strax af stað.
Beiðnirnar koma allan sólarhring-
inn þó algengast sé að þær komi
milli tíu á kvöldin til þrjú á næt-
urnar. Ég byrja þá á að hringja og
senda sms og í mjög mörgum til-
fellum dugar það. Annars fer ég
út að keyra og það hefur stundum
verið talað um að ég keyri svipað og
ákveðinn þingmaður en ég ek um 35
þúsund kílómetra á ári,“ segir Guð-
mundur og brosir.
„Þau eru á ferðinni. Þau eru með
strætókort sem þýðir að þau geta
farið hvert sem er. Þegar ég byrjaði á
þessu verkefni árið 2014 gat ég geng-
ið að hópunum vísum á ákveðnum
stöðum. Fyrsta árið fann ég þau
alltaf niðri á Ingólfstorgi og svo í
Kringlunni en nú er þetta flóknara.“
Löggjafinn mætti breyta reglum
Guðmundur bendir á að liðka mætti
fyrir aðgengi upplýsinga um börn
undir 15 ára aldri.
„Það er til dæmis hellings mál að
fá gögn frá símafyrirtækjum. Mér
finnst að löggjafinn mætti laga
þetta fyrir mig þegar kemur að þess-
um yngstu börnum. Ég geri alveg
greinarmun á börnum undir og yfir
15 ára aldrinum. Ég myndi vilja fá
sólarhringsþjónustu frá símafyrir-
tækjunum og það ætti að duga að
beiðni komi frá Barnavernd. Ekki að
ég þurfi að finna forráðamann til að
fá leyfi sem þarf að senda í gegnum
kerfi sem er aðeins opið á milli 9
og 4 á daginn. Um páska hef ég til
að mynda ekki aðgang að neinum
frá miðvikudegi til þriðjudags, það
getur verið svolítið langur tími fyrir
barn undir fimmtán ára.“
Aðspurður segir Guðmundur í
léttum tón að vinnutími hans sé
daglega frá 8 til 7.59.
„Ég er skilgreindur sem dagvinnu-
maður með sveigjanlegan vinnu-
tíma,“ segir Guðmundur sem er frá-
skilinn og drekkur ekki áfengi svo
oftast er hann tilbúinn í útkall.
Viðbragðstími styttur til muna
„Áður tók það að meðaltali átta
klukkustundir frá því að beiðni
kom þar til búið var að skrá málið
og kalla út lýsingu á barninu og gera
það eftirlýst í kerfinu. Eftir að verk-
efnið hafði staðið í eitt ár vorum við
komin með meðaltímann niður í 17
mínútur.“
Aðspurður viðurkennir Guð-
mundur að full þörf væri á mann-
eskju á móti honum í starfið.
„Ég hef verið að leita í fjóra sólar-
hringa sem svo alltaf slitna á 11
klukkustunda fresti vegna lögboð-
innar hvíldar. Ég er líka að eldast og
fer að hætta að nenna þessu nætur-
brölti,“ segir Guðmundur sem er 55
ára.
„Ég veit þó ekki hvort það sé hægt
að búa til atvinnuauglýsingu, það
þarf að finna karakter.“ Guðmundur
segir mikilvæga eiginleika í starfinu
vera þolinmæði, að geta farið út við
hvaða aðstæður sem er og hvenær
sem er og svo sé það umburðarlyndi
gagnvart krökkunum.
Þau vita að þetta endar
Guðmundur segir krakkana sem
ítrekað er leitað að þekkja ferlið og
vita hvað eigi eftir að gerast.
„Ég segi við þau: „Ef þú svarar
mér veit ég að þú ert í lagi en ef þú
svarar mér ekki fer ég eins og for-
eldrar þínir að mála skrattann á
veginn. Ég fer að hringja út um allt
og banka út um allt. Ónáða fullt af
fólki í kringum þig.“
Svo þau eru búin að læra að svara
mér. Þau vita að ef ég heyri að þau
eru í lagi geta þau mögulega samið
við mig. Til dæmis að við heyrumst
aftur um kvöldmat. Það samtal á sér
alveg stað. Þau vita að þetta endar,
að þau fara heim eða á Stuðla.
Svo eru það krakkarnir sem eru
á mjög vondum stað. Þau vita alveg
að þau enda inni á neyðarvistun.
Þegar þau átta sig á að ég er kominn
á slóðina eru þau kannski aðeins
að undirbúa sig fyrir það sem fram
undan er og vilja tíma í það.
Langfæst hlaupa, ég geri auðvitað
stólpagrín að sjálfum mér og sér-
staklega ef ég er að hitta þau í fyrsta
skipti, og segi við þau: „Í alvöru, ætl-
arðu að hlaupa – heldurðu að ég sé
að fara að hlaupa á eftir þér?“ segir
Guðmundur í léttum tón og heldur
um bumbuna.
En Guðmundur þarf ekki alltaf að
hringja, sum eiga það til að hringja
í hann og biðja hann að ná í sig. „Þá
eru þau orðin þreytt en ekki alveg
tilbúin til að feisa foreldra sína.
En auðvitað eru einstaklingar
inni á milli sem vilja ekki nást. Ef
þau hlaupa veit ég bara að ég verð
að fá f leiri með mér og þau vita að
þau nást þannig.“
Ég tek ekki þátt í slíku
Guðmundi verður tíðrætt um
traustið sem hefur tekið hann tíma
að vinna upp.
„Ég hef aldrei logið að þeim, aldr-
ei gabbað þau. Það er eitthvað sem
ég ákvað í upphafi því ég vil halda
traustinu. Foreldrar eiga það til að
segja við þessi börn: „Komdu heim,
það verður allt í lagi,“ en eru búin
að biðja okkur að koma og fara með
þau í neyðarvistun. Ég tek ekki þátt
í slíku. Ég segi þeim einfaldlega að
þau séu að fara í neyðarvistun, en
þau ráði hvort það sé í góðu eða illu.“
Guðmundur gefur ekki mikið
fyrir staðalímyndir sem eigi heima
í huga margra. „Eins og til dæmis
að við séum að finna ungar stelpur
heima hjá eldri mönnum og þar
fram eftir götunum. Það er ekki
lengur þó það gerist auðvitað ein-
staka sinnum. Eldri hópurinn sem
er í neyslu er búinn að læra það að ef
þau hleypa þessum yngri inn þurfi
þau að eiga við mig. Það vilja þau
ekki.“
Tvær ungar stúlkur í hættu
Aðspurður um erfiðustu reynsluna
segir Guðmundur frá því þegar
hann kom að íbúð sem virtist tóm
en inn um glugga sá hann glitta í
skó. „Þá hafði 15 ára stelpa verið
skilin eftir ein og meðvitundarlaus
en ég gat komið henni undir læknis-
hendur.
Annað tilfelli er þegar ég fann
stelpu sem var svo lítil og grönn að
það var búið að troða henni fyrir
aftan sæti í bíl og setja úlpu yfir
hana. Hún var meðvitundarlaus
þegar ég fann hana.“
Árið 2018 reið yfir mikið ópíóíða-
æði hér á landi og fann Guðmundur
þá fjögur ungmenni meðvitundar-
laus inni á hótelherbergi eftir neyslu
þeirra og mátti ekki tæpara standa.
„Þetta voru tvær stelpur undir
lögaldri og tveir 18 ára strákar. Ég
nánast fullyrði það að ef ekki væri
fyrir þetta verkefni þá væru þær
látnar. Önnur þeirra sat í stól með-
vitundarlaus, þannig að höfuðið
hafði dottið fram á bringu og hefti
súrefnisflæði til heila.“
Gummi, manstu ekki eftir mér?
Guðmundur segir slíkar uppákomur
reyna á en þær séu hluti af starfinu
og eftir 35 ár í lögreglunni sé hann
ýmsu vanur.
„En auðvitað er maður hræddur
þar til maður finnur lífsmark. En
sem betur fer, af þessum 330 krökk-
um hefur enginn látist undir 18 ára
aldri þó tvö þeirra séu nú farin. Einn
framdi sjálfsvíg fljótlega eftir 18 ára
afmælið og annar lést af of stórum
skammti 21 árs eftir að hafa verið
edrú í langan tíma.
Markmiðið og mælikvarðinn var
og er mannslífin því þessir krakkar
voru að deyja hér áður.“
Það hýrnar sannarlega yfir Guð-
mundi þegar hann er spurður hvort
hann mæti krökkum sem komin eru
á beinu brautina í dag. „Ó, já, það er
gaman,“ segir hann hlæjandi. „Þegar
maður er að mæta þeim úti á götu
með barnavagn. Mörg þeirra eru
vinir mínir á Facebook svo maður
fær að fylgjast með lífi þeirra.
Í fyrravetur fór ég á ráðstefnu í
Hörpu og þar var stelpa sem var
hópstjóri í einu verkefnanna, hún
brosti til mín en ég áttaði mig ekki
strax. Hún kom þá til mín og spurði:
„Gummi, manstu ekki eftir mér?“
þá áttaði ég mig á því hver hún var
– það var geggjað!“ segir hann og
stoltið leynir sér ekki.
„Það er svo gaman að sjá þau ná
fótfestunni og jafnvel krakka sem
maður hafði ekki trú á að myndu
gera það. En inni á milli eru líka
krakkar sem eru í dag góðkunn-
ingjar lögreglunnar en sem betur
fer eru þau ekki mörg. Þau jafnvel
hafa samband við mig þegar þau eru
komin í einhver vandræði og eru til-
búnari til að ég sæki þau en einhver
annar.“
Í það minnsta til í að hlusta
Eins og heyra má hefur Guðmundur
lag á að nálgast þessi börn og segist
hann lítið reyna að vanda um fyrir
þeim en bjóðast þó alltaf til að
hjálpa.
„Ef ég get það á einhvern hátt og
þó úrræðin séu ekki mörg er ég í það
minnsta til í að hlusta.“
Guðmundur er ekki með leyni-
númer og krakkarnir kunna núm-
erið hans.
„Þau hafa stundum komið með
þá afsökun að þau hafi ekki kom-
ist heim því þau misstu af síðasta
strætó og svo framvegis. Þá hef ég
sagt: „Hringdu þá frekar og ég sæki
þig.“ En svo eru gullmolar inni á
milli sem hafa hringt: „Hey, ég er í
partíi, geturðu komið og skutlað
okkur heim? Guðmundur segist
stundum hafa sagt já en þegar
hringt sé nokkra daga í röð bendi
hann viðkomandi á að það gangi
ekki.
„En þau hafa líka hringt ef þau
sjá félaga sinn illa drukkinn eða illa
vímaðan og vilja að ég komi honum
heim. Þeim finnst það þá þægilegra
en að hringja í 112 og fá merktan
lögreglubíl og einkennisklædda
löggu.“
Guðmundur segir að þó hann
hafi aldrei séð fyrir sér að hann færi
þessa leið í starfi gefi það honum
mikið.
„Ég hef gaman af þessu starfi og
á meðan ég fæ að gera þetta á þann
hátt sem ég geri fer ég ekki að gera
neitt annað.“
Beiðnirnar koma til Guðmundar allan sólarhringinn en algengast er að þær komi frá tíu á kvöldin til þrjú að nóttu.
ÞAÐ ER EKKERT EÐLILEGT
AÐ ÉG SÉ AÐ LEITA MJÖG
OFT AÐ KRAKKA Á FERM-
INGARALDRI.
2 1 . N Ó V E M B E R 2 0 2 0 L A U G A R D A G U R26 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð