Fjölrit RALA - 15.04.1988, Blaðsíða 15

-9-
Þessar niðurstöður gefa til kynna, að beitarþungi á uppgræðslusvæðunum hafi
verið nokkru minni 1987 en 1985 og 1986, og er líkleg skýring sú, að vegna
þurrka hafi féð haldið sig meira á votlendi og öðrum náttúrulegum
gróðurlendum en ella. Þrátt fyrir þetta var gróður á uppgræðslusvæðunum
nauðbitinn í lok beitartímans, þótt undantekningar væru frá því, t.d. á þeim
hluta Öfuguggavatnshæða, sem sáð var í árin 1983 - 1985. Þar var svo mikill
gróður eftir við lok beitartímans, að svæðið gat talist hóflega beitt.
Það kom fram í kafla 2.1 hér að framan, að á Auðkúluheiði eru um 640
hektarar ógirts uppgrædds lands, auk 182 hektara á Lurk, sem hefur verið
opið tímabundið til beitar. Sé reiknað með, að beitarþungi hafi verið 1,7
ærgildi á hektara sem er beint meðaltal af þeim fjórum svæðum, sem þar var
talið á, má áætla að um 1.400 ærgildi hafi meira og minna haldið sig á opnu
uppgræðslusvæðunum á Auðkúluheiði. Á Eyvindarstaðaheiði er flatarmál
þeirra uppgræðslusvæða, sem eru opin til beitar, um 410 hektarar. Sé reiknað
með því, að þar hafi beitarþungi verið 1,6 ærgildi á hektara, má áætla, að um
650 ærgildi hafi að jafnaði verið á uppgræðslusvæðunum þar sl. sumar.
Þetta eru grófar áætlanir, sem gefa samt vísbendingu um þá þýðingu sem
uppgræðslan hefur fyrir beit á heiðunum, en hún er að verulegu leyti hrein
viðbót við beitilandið. Með óbreyttum fjárfjölda á heiðunum leiðir þetta til
minna beitarálags á úthaganum, og er ástæða til að ætla, að það taki að skila
sér í bættu gróðurfari og ástandi hans. Það væri þá ekki síður vegna þess, að
gróður á uppgræðslusvæðunum er mun fyrri til á vorin en í úthaganum, og féð
leitar þá frekar í þau. Úthaganum er þannig hlíft á meðan gróður hans er á
viðkvæmu stigi.
2.3 Gróðurfar og ástand uppgræðslusvæðanna.
Um mánaðarmótin ágúst-september var að venju mæld þekja gróðurs á
þremur uppgræðslusvæðum á heiðunum: Við Sandá (3), og á Þrístiklubungu
(4) á Auðkúluheiði og á Öfuguggvatnshæðum (6) á Eyvindarstaðaheiði.
Þessum mælingum er ætlað að gefa vitneskju um þróun og ástand gróðurs á
uppgræðslusvæðunum og voru þær fyrst gerðar 1981, þegar uppgræðsla á
heiðunum hófst. Svæði 3 og 6 voru þá að mestu ógróin, en svæði 4 nokkuð
gróið. Á öllum þessum svæðum voru girtir af nokkrir hektarar lands við
upphaf uppgræðslunnar, sem hafa verið algerlega friðaðir fyrir beit.
Á þennan hátt er verið að bera saman tvenns konar meðferðir á landi, sem
báðar hafa ókosti við uppgræðslu lands. Annars vegar er árleg áburðargjöf á
síbeitt land undir miklu beitarálagi, sem dregur úr vexti plantnanna og þróun
gróðurþekjunnar. Hins vegar árleg áburðargjöf á alfriðað land, en það leiðir
með tímanum til mikillar sinumyndunar, sem getur tafið fyrir og hindrað
sprettu.