Fjölrit RALA - 20.05.1997, Blaðsíða 53

43
Kynbætur 1996
skrið voru gefnar einkunnir fyrir uppskeru, sprotamagn, hæð o.fl. Að mati loknu voru allar
plönturnar klipptar. 14.-16. ágúst var metin uppskera, sprotamyndun o.fl. Að lokum var
strámagn metið, þann 22. ágúst. Öll gögn hafa verið send til NGB, þar sem úrvinnsla fer fram
og er verkefninu því lokið.
Melhveiti (132-9304)
Bakvíxlun á tegundablendingum hefur verið reynd í miklum mæli en hefur ekki borið árangur,
sem bendir til þess að ekki sé unnt að nota melgresi sem frjókornsgjafa á tegundablendingana.
Hins vegar hefur sjálffrævun gefið betri árangur, samanber fræmyndun sem átti sér stað 1995.
Framkvæmd hefur verið víxlun við nýtt hveitiafbrigði (PHHP frá Arnuld Merker, Svíþjóð)
sem inniheldur litningsbút frá rúgi á litningi 5B. Þessi breyting hefur aukið hæfni hveitsins til
að hvetja pörun og endurröðun litninga og gena í tegundablendingum. Skoðuð var rýriskipting
melhveitis með það fyrir augum að meta möguleika þess á að mynda eðlilegar kynfrumur. Sýnt
var fram á litningaparanir milli foreldrategundanna tveggja sem benda til þess að endurröðun
milli genamengjanna geti átt sér stað.
Erfðabreytileiki og skyldleiki íslenskra melgresisstofna hefur verið metinn með nýrri
sameindaerfðafræðilegri aðferð sem nefnist AFLP (Amplified Fragment Length Polymorphic
DNA). Verklegur hluti verkefnisins var unninn í Englandi (John Innes Centre, Norwich) og
notaðir voru 16 íslenskir melgresisstofnar (L. arenarius) og þeir bornir saman við dúnmels-
stofna (L. mollis) frá Alaska og dúnmelsstofn sem hefur verið í ræktun hér í Múlakoti í um 60
ár. Niðurstöðurnar hafa sýnt fram á að lítill erfðabreytileiki er hjá íslensku melgresi.
Verkefnið er styrkt af Tæknisjóði Rannís og Framleiðnisjóði í þrjú ár og hófst árið 1995.
Elymus hveiti (132-9950)
Nokkrar tegundir Elymus ættkvíslarinnar, t.d. kjarrhveiti (E. caninus), eru sameiginlegar fyrir
Norðurlöndin, en aðrar finnast aðeins á sérstökum svæðum, til dæmis finnst bláhveiti (E.
alaskanus) aðeins á íslandi og E. fibrosis aðeins í Finnlandi. Megináhersla verkefnisins er að
varðveita erfðaauðlindir og að skoða eiginleika sem eru mikilvægir fyrir komkynbætur. Hlutur
RALA í verkefninu er að lýsa erfðabreytileika í Elymus hveiti með sameindaerfðafræðilegum
aðferðum sem byggjast á notkun RAPD tækninnar. Tilraunir til aðgreiningar kjarrhveitistofna
frá fslandi, Svíþjóð og Finnlandi benda eindregið til þess að íslensku stofnarnir séu
erfðafræðilega frábrugðnir stofnunum frá Finnlandi og Svíþjóð, en þeir eru innbyrðis líkir.
Notaðir voru 4 tíubasa erfðavísar við aðgreininguna. Hugsanlegar skýringar á þessu eru
landnámshrif, erfðafræðilegt rek og náttúrlegt val.
Verkefnið er unnið í samstarfi við Landbúnaðarháskólann í Svalöv, Svíþjóð og við
Landbúnaðarháskólann í Kaupmannahöfn og styrkt af Norræna Genbankanum.
Tegundablöndun birkis og fjalldrapa (132-9323)
Tegundablöndun birkis og fjalldrapa, svo nefnt erfðaflæði, gerist í náttúrunni, en umfang
hennar hefur ekki verið rannsakað. Markmið verkefnisins er að reyna að lýsa betur með
kynbóta- og litningaaðferðum hversu mikið erfðaflæðið er og meta þau áhrif sem það hefur
haft á millistig tegundanna og aðlögun í íslensku birki. Þegar hafa verið framleidd fræ og