Íslenskar landbúnaðarrannsóknir - 01.09.1982, Blaðsíða 35

LANDSNYTJAKORT Á {SLANDI 33
hentar öllum notendum, af því að þarfir
þeirra og sjónarmið eru svo ólík. Einnig eru
skiptar skoðanir um, hvað kalla má land-
nýtingu eða hvernig á að skilgreina hana.
M. a. þess vegna er talað um flokkun lands
og landsnytja (1. og 2. tafla). Fjarkönn-
unargögn sýna einungis yfirborð landsins,
gróðurþekju og mannvirki og gefa því
aðeins óbeina hugmynd, um hvernig land
er notað. T. d. er ýmiss konar land, opin
svæði í bæjum, skógar, beitilönd og auðnir,
notað til útivistar. Vegna slíkra fjölþættra
nytja er erfitt eða ókleift að draga glögg
mörk milli flokka. Af þessum sökum nægja
ekki fjarkönnunargögnin ein til slíkrar
kortagerðar, heldur þarf upplýsingar til
viðbótar ásamt vettvangsvinnu.
Tegundir og fjöldi landnýtingarflokka,
sem unnt er að greina, fara eftir mæli-
kvarða og greinihæfni á myndum. Sé mæli-
kvarði 1 : 100 000 eða minni, verða varla
greindir með vissu nema fáeinir megin-
flokkar. Flestir hallast því að flokkunar-
kerfi, þar sem skipt er í tvö til fjögur stig
flokkunar eftir mælikvarða frumgagna og
kortsins, sem unnið er að (Rhind, D. &
Hudson, R. 1980). Til fyrsta og annars
stigs flokkunar nægja gervihnattamyndir
og háflugsmyndir, teknar í meira en 12 km
hæð, en eigi að reyna flokkun sem er þrjú
eða fjögur flokkunarstig, þarf myndir úr
minna en 5000 m hæð og þá má gera kort,
sem er í mælikvarða 1 : 20 000 eða stærra
(Anderson, J.R. o.fl., 1976).
Lágmarksstærð svæða á landsnytjakorti
ræðst líka af mælikvarða og greinihæfni á
myndum, sem kortlagt er eftir. Stærð eða
mælikvarði korta setur því líka skorður,
hversu litla bletti unnt er að sýna, og má
oftast telja, að óhugsandi sé, að reitir á korti
séu minni en þrír mm á hvern veg. Hins
vegar má oft skýrt greina minni bletti á
vinnukortum.
Venjulega er kortaefni fært afvinnukort-
um á einhvers konar grunnkort. A þeim eru
oftast upplýsingar, sem haldið er á lands-
nytjakortinu og fremur bætist iðulega við
efni af öðrum kortum, svo sem staðfræði-
kortum, afþví að nákvæmni þeirra er meiri
en fjarkönnunargagna sem notuð eru:
Ymis þau skilyrði önnur, sem fullnægja
þarf, þegar unnið er að landsnytjakortum,
fara nokkuð eftir mælikvarða kortanna og
tilgangi notenda. En margar þær vinnu-
reglur, sem farið er eftir, eiga alltaf við.
Eftirfarandi atriði má nefna:
1. Flokkun þarf að vera auðskilin og
ótvíræð.
2. Flokkun ætti að vera þannig gerð að
henni megi beita hvar sem er í sama
landi (og helzt í mörgum löndum).
3. Hún þarfeinnigaðveraþannig, að beita
megi misjafnlega mörgum stigum
flokkunar, eftir því, sem við á hverju
sinni (1-4 stigum).
4. Flokkun á að vera tæmandi, og flokkar
ættu ekki að skarast.
5. Gerð flokkunar tryggi sem bezt sömu
eða sambærilegar niðurstöður hjá
mörgum starfsmönnum á ýmsum
svæðum og frá einum tíma til annars.
6. Flokkun sé nægilega rúm til þess, að
viðbætur séu mögulegar vegna nýrra
greina landnýtingar og vegna saman-
burðar við landsnytjakort eða kannanir
síðar meir.
Landsnytjakort í jarðfrœðaskor
A síðustu árum hafa nokkur B.S.-verkefni
landfræðinema fjallað um landnýtingu og
landsnytjakort eru hluti affjórum þessara
verkefna. Tvö kort eru í mælikvarða