Víkurfréttir - 11.11.2020, Qupperneq 22

Fátækt á Suðurnesjum
Enn og aftur kreppir að hjá Suðurnesjabúum og mörg heimili berjast við að
halda sér á floti fjárhagslega sem endað gæti í fátækt eða fátæktargildru.
Árið 2002 birtist spurning í Víkurfréttum um hvort fátækt væri að finna í
Reykjanesbæ. Fátt var um svör en nokkrum mánuðum síðar birtist önnur
grein í sama blaði um að fólk væri að leita til félagsþjónustunnar, Rauða
krossins, Þjóðkirkjunnar og fleiri samtaka til að fá aðstoð.
Haustið 2020 sóttu yfir 200 fjöl-
skyldur á Suðurnesjum mataraðstoð
frá hjálparsamtökum þar sem félags-
legar bætur og framfærsla sveitar-
félags dugðu ekki til að framfleyta
þeim út mánuðinn. Árið 2017 þáðu
73 fjölskyldur slíka aðstoð, þannig
að aukningin er veruleg. Alls konar
fólk sækir um þessa aðstoð; atvinnu-
lausir, láglaunafólk, öryrkjar og þeir
sem orðið hafa utanveltu í sam-
félaginu af ýmsum ástæðum.
Um helmingur atvinnulausra
árið 2020 eru Íslendingar sem hafa
misst vinnuna eða orðið undir í sam-
félaginu. Hinn helmingur atvinnu-
lausra eru innflytjendur sem hafa
m.a. komið til Íslands til að taka
þátt í efnahagsbólunni sem ferða-
þjónustan skapaði. Við tókum þeim
fagnandi þá og erum skuldbundin
til að taka opnum örmum við öllum
Evrópubúum sem kjósa að flytja til
Íslands rétt eins og hin Evrópuríkin
verða að taka á móti okkur.
Síðustu áratugi hafa ríki og sveit-
arfélög leitað ýmissa leiða til að
draga úr fátækt en leiðirnar henta
einfaldlega ekki og sífellt er dregið
úr frelsi fólks til að gera það besta
úr sínum aðstæðum, miðað við getu,
kunnáttu og þor. Atvinnuleysisbætur
eru skertar, ellilífeyrir er skilyrtur og
örorkubætur eru minnkaðar í hvert
skipti sem fólk sýnir smá dugnað eða
frumkvæði sem leiðir til fjárhagslegs
ávinnings.
Í því ástandi sem ríkir í dag og
stefnir í yfir 20% atvinnuleysi á
Suðurnesjum koma fréttir í fjöl-
miðlum um að oft sé hagstæðara
fyrir atvinnulausa að vera á bótum
en að mæta aftur til vinnu. Það
vantar sem sagt hvata fyrir atvinnu-
lausa til að koma aftur til vinnu til að
raðir í matargjafir haldi ekki áfram
að lengjast. En útrýming fátæktar
er fyrsta sjálfbærnimarkmið Sam-
einuðu þjóðanna sem Reykjanesbær
hefur ákveðið að framfylgja.
Hvað er til ráða?
Það eru til leiðir til að draga úr fá-
tækt fyrir þá sem minna mega sín
og fjölskyldur þeirra. Þær felast í
því að draga úr skerðingum bóta
og afskiptum stofnana af því hvað
fólk gerir við laun sín. Ef fólk á sem
á rétt á bótum vill fara í nám sem
gæti komið þeim aftur út á atvinnu-
markað þá er slíkt hagur allra. Þannig
verður fólk frjálst til að velja atvinnu
við hæfi.
Einnig er mikilvægt að persónuaf-
sláttur sé greiddur út til þeirra sem
ekki eru að nýta hann sem frítekju-
mark, eins og t.d. námsfólk. Síðan
má skoða hækkun persónuafsláttar
skref fyrir skref þar til framfærslu-
viðmiðum ríkisins er náð. Til þess
að útrýma fátækt þarf því bæði að
útrýma krónuskerðingum og að
gera persónuafslátt útgreiðanlegan.
Skerðing bóta og persónuafsláttar
viðhalda því miður fátækgargildrum
samfélagsins.
En bæjarfélögin á Suðurnesjum
geta hækkað fjárhagsaðstoð þar
sem árið 2019 fengu einstaklingar í
Reykjanesbæ 25% lægra framlag til
grunnframfærslu frá sveitarfélaginu
en þeir sem búa í höfuðborginni.
Í krónum talið er fjárhagsaðstoð
sveitarfélagsins tæplega 150 þúsund
krónur á mánuði en 240 þúsund
fyrir hjón eða sambúðarfólk.
Píratar í Reykjanesbæ halda opið
vef-málþing um fátækt á Suður-
nesjum laugardaginn 14. nóvember
þar sem aðilar frá Fjölskylduhjálp,
Rauða krossinum, Háskóla Íslands
og samtökunum Grunninnkoma fyrir
alla (GIFA) ræða málin.
Baráttukveðja,
stjórn Pírata í Reykjanesbæ.
Ósanngjarn og stefnu-
laus kolefnisskattur
Kolefnisskattur er nýr skattur
á Íslandi. Hann er lagður á jarð-
efnaeldsneyti og á að draga
úr útblæstri og hvetja til orku-
skipta í samgöngum. Skatt-
urinn mun hækka um áramótin
og verður 11,75 krónur á hvern
lítra af díselolíu og 10,25 krónur
á bensíni, sem síðan hefur
áhrif til hækkunar verðbólgu.
Flutningskostnaður hækkar og
um leið verð vöru og þjónustu.
Skatturinn hefur hækkað veru-
lega í tíð þessarar ríkisstjórnar.
Þegar ríkisstjórn Katrínar Jak-
obsdóttur tók við völdum skilaði
skatturinn 3,5 milljörðum á ári.
Á þessu ári er hann rúmir sex
milljarðar. Hækkunin hefur haft
neikvæð áhrif fyrir heimilin og
atvinnulífið í landinu.
Einkum tvennt gerir það að
verkum að þessi skattur er ósann-
gjarn og stefnulaus.
Hann er ósanngjarn vegna
þess að honum er ekki jafnað
niður á landsmenn með sann-
gjörnum hætti, hann bitnar sér-
staklega á efnaminna fólki og
landsbyggðinni. Í öðru lagi er
hann stefnulaus. Hann er settur
á í þágu loftlagsmála til að upp-
fylla skuldbindingar Íslands í
loftlagsmálum en skatttekjurnar
eru ekki merktar aðgerðum í loft-
lagsmálum sérstaklega og aðeins
hluti þeirra rennur þangað. Um-
hverfisráðherra hefur viðurkennt
í skriflegu svari við fyrirspurn á
Alþingi að ekki er hægt að segja
til um það hvaða árangri skatt-
heimtan er að skila.
Skýrsla Hagfræði-
stofnunar áfellisdómur
fyrir ríkisstjórnina
Hagfræðistofnun Háskóla Íslands
hefur gefið út skýrslu um áhrif
kolefnisgjalds á eldsneytisnotkun
heimilanna. Margt athyglisvert
kemur fram í skýrslunni og vekur
undrun hversu litla athygli fjöl-
miðlar hafa sýnt henni.
Helstu niðurstöður eru þessar:
1. Skatturinn bitnar á efnalitlu
fólki og hefur neikvæð áhrif á
kjör þeirra og neyslu.
2. Rökstyðja þarf betur hvers
vegna skatturinn er lagður á.
3. Skatturinn þarf að vera mjög
hár til þess að virka.
4. Landsframleiðsla og atvinna
minnkar eftir að kolefnis-
skatturinn er lagður á.
Skýrslan er áfellisdómur yfir kol-
efnisskattastefnu ríkisstjórnar-
innar og staðfestir það sem Mið-
flokkurinn hefur ávallt sagt um
þennan skatt.
Það er ekki forsvaranlegt að
leggja skatt á almenning með
þessum hætti þegar árangurinn
er enginn og hann bitnar verst á
tekjulágu fólki og íbúum á lands-
byggðinni.
Birgir Þórarinsson,
þingmaður Miðflokksins
í Suðurkjördæmi.
Sykursýki og leiðir til
að halda heilsunni
Alþjóðlegur dagur sykursjúkra er
14. nóvember. Af því tilefni fannst
okkur rétt að tileinka heilsupistil
vikunnar sykursýki. Efni pistilsins
er sótt til Alþjóðlegu öldrunar-
stofnunarinnar (NIH) en sykursýki
er alvarlegur sjúkdómur sem hefur
áhrif á marga eldri einstaklinga, sér
í lagi sykursýki af tegund 2 en hún
er algengasta tegund sjúkómsins
sem þróast hjá eldri einstaklingum.
Sykursýki hjá eldra fólki
sykursýki er alvarlegur sjúkdómur
og hefur áhrif á marga eldri ein-
staklinga. Fólk fær sykursýki þegar
glúkósinn, einnig kallaður blóðsykur,
er of hár. Góðu fréttirnar eru samt
þær að þú getur gert ráðstafanir til
að seinka eða koma í veg fyrir sykur-
sýki af tegund 2, sem er algengasta
tegund sjúkdómsins sem þróast hjá
eldri einstaklingum. Ef þú ert nú
þegar með sykursýki, sama á hvaða
aldri þú ert, eru til ráðstafanir sem
þú getur gert til að stjórna ástandinu
og koma í veg fyrir heilsufars-
vandamál sem tengjast sykursýki.
Hvað er sykursýki?
þegar við borðum breytir líkaminn
matnum í sykur sem kallast glúkósi.
Hann gefur okkur orku og kraft fyrir
daglegt líf. Til að nota glúkósann
sem orku þarf líkami okkar insulin.
Insúlín er hormón sem hjálpar
glúkósa að komast inn í frumurnar.
Ef þú ert með sykursýki þá getur
líkaminn ekki framleitt nægilegt
magn af insúlíni, ekki notað insúl-
ínið á réttan hátt eða hvort tveggja.
Þetta vandamál getur valdið því
að of mikið af glúkósa hleðst upp í
blóðinu, sem síðan með tímanum
getur valdið heilsufarsvandamálum.
Vægari tilfellum af tegund 2 sykur-
sýki er sinnt af heimilslæknum sem
síðan vísa sjúklingum áfram til inn-
kirtlalækna þegar og ef meðferðin
krefst aukinnar sérhæfingar.
Helstu tegundir sykursýki
við sykursýki af tegund 1 framleiðir
líkaminn ekki insúlín. Þó að eldri ein-
staklingar geti þróað með sér sykur-
sýki af þessu tagi byrjar það oftast
hjá börnum og yngri einstaklingum,
sem síðan búa við sykursýki ævi-
langt. Við sykursýki af tegund 2
nýtir líkaminn ekki insúlínið nægi-
lega vel. Tegund 2 er algengasta
tegund sykursýki og er oft flokkuð
sem lífsstílssjúkdómur. Það kemur
oftast fyrir á miðjum aldri og hjá
eldri einstaklingum, en það getur
einnig komið fram hjá börnum
og haft áhrif á þau. Líkurnar að fá
sykursýki af tegund 2 eru meiri ef þú
ert of þungur, stundar ekki daglega
hreyfingu, ert óvirkur, býrð við kyrr-
setu lífsstíl eða hefur fjölskyldusögu
um sykursýki.
• Að kanna og fylgjast með blóðþrýstingnum.
• Að fá blóðprufu að minnsta kosti einu sinni á ári til að kanna
magn kólesteróls og þríglýseríða (blóðfitu). Hátt magn getur aukið
hættuna á hjartasjúkdómum.
• Reykingar auka áhættuna á mörgum heilsufarslegum vandamálum,
þar á meðal hjartaáfalli og heilablóðfalli. Æskilegt er að láta af
reykingum vegna skaðsemi þeirra.
• Að fara í árlega augnskoðun.
• Að kanna nýrun og nýrnastarfsemi en sykursýki getur haft áhrif á
nýrun. Þvag- og blóðrannsóknir munu sýna hvort nýrun eru í lagi.
• Flensusprauta á hverju ári og bóluefni gegn lungnabólgu er
mikilvæg forvörn fyrir heilsuna, sér í lagi á efri árum.
• Hugsaðu um tennur og tannhold og notaðu tannþráð daglega.
Láttu tannlækna athuga tannholdið tvisvar á ári til að forðast
alvarleg vandamál.
• Verndaðu húðina, haltu henni hreinni og notaðu rakakrem.
• Hugsaðu vel um fæturna og leitaðu til húðsjúkdómalæknis eða
sérfræðings á sviði húðsjúkdóma ef þú finnur fyriri eymslum eða
roða í húðinni.
Frekari upplýsingar um efnið má finna í heilsupistli á slóðinni
www.janusheilsuefling.is/heilsupistill-17-sykursyki-tegund-2/
Höfundar:
Janus Guðlaugsson, PhD-íþrótta og heilsufræðingur og Anna Sig-
ríður Jóhannsdóttir MBA og heilsuþjálfari. Þau starfa bæði hjá
Janusi heilsueflingu sem sinnir heilsueflingu 65+ í Reykjanesbæ
og Grindavík.
NOKKRAR LEIÐIR TIL AÐ HALDA VIÐ HEILSUNNI
ÞRÁTT FYRIR AÐ HAFA SYKURSÝKI:
22 // vÍKurFrÉttir á SuðurneSJuM Í 40 ár