Sjómannadagsblaðið - 11.06.2006, Blaðsíða 6

Fletti símaskránni til
að finna karlmannsnöfn
Hafið gefur og hafið tekur og þrátt fyrir að verkefni líðandi stundar
séu bæði mörg og spennandi þá megum við ekki gleyma sögunni
og því fólki sem lagði grunninn að sjávarútvegi nútímans. Á þessu
ári minnist heimsbyggðin þess að 60 ár eru liðin frá lokum seinni
heimsstyrjaldarinnar.
Engin stétt á íslandi varð jafn áþreif-
anlega vör við stríðið og íslenska sjó-
mannastéttin. Talið er að allt að 211
Islendingar hafi látið lífið af völdum
styrjaldarinnar, nær allt sjómenn.
Framlag íslenskra sjómanna í síðari
heimsstyrjöldinni var mjög mikilvægt
þar sem fiskflutningarnir voru mik-
ilvægir bæði fyrir bandamenn og ís-
lenskuþjóðina. Það er erfittað setjasig
í spor sjómanna og fjölskyldna þeirra
sem lifðu þessa tíma, en okkur er þó
öllum ljóst að mikið var lagt á fólkið
þar sem hættan á árás vofði alltaf yfir.
Hetjuskapur sumra var slíkur að þeir
fundu sér nýtt skipspláss og héldu til
hafs á ný eftir að hafa orðið skipreka.
Islenska þjóðin virðir framlag þessara
manna og er þakklát fyrir það.
í Fossvogskirkjugarði er minnisvarði
sem nefndur er Minningaröldur sjó-
mannadagsins. Á þær eru skráð nöfn
sjómanna sem hvíla í votri gröf. Til að
minnast örlaga allra þeirra sem svo fór
fyrir á árum síðari heimsstyrjaldarinn-
ar hefur ríkisstjórn íslands ákveðið að
tryggt verði að nöfn þeirra allra verði
skráð á Minningaröldurnar.”
Þessi orð er að finna í ávarpi sem þá-
verandi sjávarútvegsráðherra, Árni M.
Mathiesen, flutti á sjómannadaginn
árið 2005.
Leitin umfangsmikil
í framhaldi af þessum orðum ráð-
herrans var sú ákvörðun tekin í Sjó-
mannadagsráði að leggja vinnu í að
finna nöfn þeirra manna sem um ræð-
ir. Verkefnið var sett í hendur Helgu
Jónsdóttur, ritara sjómannadagsráðs.
Hún hófst þegar handa og hefur nú á
skrá 90 nöfn fólks sem fórst á íslensk-
um og erlendum skipum á stríðsárun-
um sem bætt verður á Minningaröldur
Sjómannadagsins. Á Minningaröld-
urnar eru þegar skráð 117 nöfn en
líkur eru taldar á að alls hafi yfir 200
íslendingar farist af völdum stríðs á
hafi úti. Umfang þessarar leitar Helgu
hefur verið meira en nokkurn óraði
fyrir, sérstaklega þegar að því kom
að leita þeirra sem fórust á erlendum
skipum.
„Stóra spurningin var náttúrulega
sú hvar þessi nöfn væri að finna.
Ég hóf leitina með því að skrá alla
sjómenn sem fórust á stríðsárunum.
Þann lista bar ég svo saman við upp-
lýsingar úr sjómannablaðinu Víkingi.
Blaðið reyndist frábær heimild, þar
sem í því var að finna umfjöllun um
nánast hvert einasta íslenskt skip sem
fórst á þessum árum.”
Heldur áfram svo
lengi sem er von
Þegar hér var komið sögu hóf Helga
að taka saman nöfn þeirra sem fór-
ust með erlendum skipum en talið var
að þeir væru 17 talsins. Þeirra leitaði
hún á vefnum, bæði með því að skoða
heimasíður eins og t.d. www.warsai-
lors.com og www.memorytower.com og
fara í gegnum áhafnaskrár allra skipa
sem þar voru skráð. Auk þess setti hún
inn fyrirspurnir á spjallvefi um þetta
efni. „Þetta var gífurleg handavinna,
t.a.m. fann ég nokkra íslendinga með
því að fletta íslensku símaskránni og
slá öll íslensk karlmannsnöfn sem þar
var að finna inn á leitarvél einnar síð-
unnar. Þegar maður er orðinn svona
niðursokkinn í verkefni þá er í raun
ekkert sem stoppar mann. Það er bara
haldið áfram svo lengi sem það er von,”
segir Helga.
Þórarinn Ásgeir Ásgeirsson, sem fædd-
ist í desember 1913, er einn þeirra
sem lést af völdum stríðsátaka á sjó á
erlendu skipi. Svo virðist sem röð til-
viljana hafi orðið til þess að hann var
á röngum stað á röngum tíma. Gunn-
hildur Gunnarsdóttir, systurdóttir
Þórarins segir svo frá:
„Þórarinn Ásgeir, móðurbróðir
minn, var ungur, glæsilegur maður
með ævintýraþrá í hjarta. Sem ungur
maður fór hann til Danmerkur þar
sem tvær föðursystur hans bjuggu.
Þar munstraði hann sig á skip sem
hann sigldi með til Suður-Ameríku.”
Gunnhildur er ekki viss um til hvaða
lands var siglt en samkvæmt síðasta
bréfinu, sem Þórarinn Ásgeir skrifar
og er sent frá Kanaríeyjum, var hann
á leið til Buenos Aires í Argentínu.
Seinni heimstyrjöldin skall svo á þeg-
ar skipið var statt þar og var það kyrr-
sett í höfninni í nokkuð langan tíma.
Veit að einhverjir eru eftir
Eftir leitina á erlendu síðunum var
Helga var búin að finna fleiri einstak-
hnga en þá sem hún upphaflega var að
leita að, þ.e. 23 einstaldinga í stað 17.
„Ég veit að það eru einhverjir eftir
því það er nánast útilokað að við náum
að finna alla. Því miður er það þann-
ig. Islendingar voru munstraðir á skip
út um allan heim. Töluvert var um að
ungir piltar með ævitýrablik í augum
Laumast í danskt skip
„Þá vildi svo til að í höfnina kom skip,
sem líklegast var kanadískt. Þórarinn
var þá orðinn ansi leiður á vistinni í
kyrrsettu skipinu. Hann tók sig til við
annan mann og synti eða reri yfir í
skipið. Slíkt athæfi var stórhættulegt
því S-Ameríka var hlynnt Þjóðverjum
í stríðinu og þeir hefðu getað gold-
ið fyrir þetta ævintýri með lífi sínu
hefðu þeir náðst. Félagarnir komust
um borð í kanadíska skipið með því
að klifra upp kaðal sem lá yfir borð-
stokkinn. Þeir földu sig um borð í 2-3
daga eða þar til skipið lagði frá. Með
því komust þeir til Kanada, þar sem
þeir hittu á danskt skip sem var á leið
til Danmerkur. Á þeirri siglingu var
skipið skotið niður og fórust allir sem
um borð voru, að Þórarni Ásgeiri með-
töldum.
stukku um borð í alls konar skip. Ég
fór t.d. yfir Panamaskip og fann þar
Islendinga. Ef ég hefði nokkur ár til
þessarar vinnu gæti verið að ég fyndi
fleiri,” segir Helga. Hún hefur tekið
þetta verkefnin að sér með virðing-
arblandinni alúð með það að markmiði
að láta einskis ófreistað til að heiðra
minningu þeirra sjómanna sem fór-
ust í síðari heimsstyrjöldinni og hvíla
í votri gröf.
Hafið tekur
Þórarinn er ekki eini ættingi Gunn-
hildar sem farist hefur á sjó. Föðurafi
hennar fórst með vitaskipinu Hermóði
árið 1958 er hann hljóp í skarðið fyrir
vélstjóra skipsins sem fór á námskeið.
Faðir hennar, Gunnar Guðjónsson,
fórst í skútuslysi á aðfangadag 1982
þegar Stormsvalan, 50 feta skúta
hans, strandaði á Lönguskerjum þegar
verið var að færa hana í shpp. Bróðir
Gunnhildar var með í þeirri ferð en
hann bjargaðist.
„Langafi minn fórst líka í sjó. Amma
talaði oft um það að það yrðu þrír ætt-
liðir sem færu í sjó og það varð svo,”
segir Gunnhildur sem telur að hafið
taki ekki fleiri fjölskyldumeðlimi í
bráð.
Ævintýraþráin
reyncflist dýrkeypt