Sjómannadagsblaðið - 11.06.2006, Síða 16

16
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 11. JÚNÍ 2006
Guðmundur Ásgeirsson:
Okkur var beinlínis
haldið í gíslingu.
skortur var á íslenskum vélstjórum
og við fengum því undanþágu til þess
að ráða útlendinga í þau pláss sem
ekki var hægt að manna með íslend-
ingum.”
Ekki þörf fyrir
þennan mannskap
„Við hjá Sambandi íslenskra kaup-
skipaútgerða héldum áfram að kynna
málstað okkar og reyna að knýja fram
alþjóðlega skipaskráningu hérlendis
að fyrirmynd Norðmanna og Dana, en
án árangurs. Verkalýðsfélögin stóðu á
því fastar en fótunum að fjölda skip-
verja yrði ekki breytt á íslensku kaup-
skipunum í takt við það sem gerðist
á alþjóðavettvangi. Fækkun skipverja
var bæði skiljanleg og eðlileg á þessum
tíma. Það hafði orðið mikil framþróum
og sjálfvirkni í skipunum, þannig að
ekki var þörf fyrir allan þann mann-
skap sem íslensku reglurnar kröfðust.
Það gefur einnig auga leið að það
var afskaplega erfitt að manna skipin
á undanþágum frá verkalýðsfélög-
unum og þurfa að láta reynda erlenda
starfsmenn fara ef íslenskan mann
vantaði vinnu. Þegar fór að hægja á
góðærinu undir 1990 átti að taka af
okkur allar undanþágur. Þá vorum við
einnig farnir að gera okkur grein fyr-
ir því að það var enginn vilji fyrir því
að laga útgerðina að breyttu umhverfi
og alþjóðleg skipaskráning var ekki
á döfinni hérlendis. Þróuninni varð
hins vegar ekki breytt og við gátum
hreinlega ekki látið halda okkur leng-
ur í gíslingu. Við þurftum því að skrá
skipin okkar erlendis ef við ætluðum
á annað horð að halda þessum rekstri
gangandi. Um 1990 voru íslensku
skipafélögin farin að skrá skip sín
erlendis og þar með voru þau farin að
sigla undir erlendum fána.”
Gátum ekki teygt
lopann endalaust
Guðmundur segir að það hefði ekki
verið auðveld ákvörðun að skrá skip-
in erlendis, „því við vildum vissulega
halda þeim undir íslenskum fána. Við
gátum hins vegar ekki teygt lopann
lengur. Það var enginn vilji til þess
að breyta rekstrarumhverfinu og það
sem gagnrýnt var harðlega, var að
ákveðin sérþekking myndi glatast ef
skipin yrðu meira eða minna skipuð
útlendingum. En það þarf ekki mikla
sérþekkingu á þessum leiðum sem
íslensku kaupskipin sigla. Það hefði
þá helst verið í strandsiglingunum
sem nú eru aflagðar, þannig að þessi
rök halda ekki lengur. En þótt skipin
séu skráð erlendis eru mörg þeirra
eingöngu mönnuð íslendingum, önn-
ur með íslenskum yfirmönnum,” segir
Guðmundur.
Að sögn Guðmundar er ávinn-
ingurinn af útflögguninni eingöngu
fólgin í launakostnaðinum. „Launa-
kostnaðurinn er á milli 40 og 45% af
rekstarkostnaði skipanna. Afgang-
urinn er fastur kostnaður sem er að
mestu hinn sami, hvar svo sem skipin
eru skráð. Þar á ég til dæmis við ol-
íukostnað, varahluti og fleira. En það
munaði einnig verulega um fækkun
skipverja um þrjá til fjóra, eins og
raunin varð með útflögguninni. Með
henni var íslensku skipafélögunum
gert kleift að hafa eðlilegan fjölda í
áhöfn og keppa við erlend skipafélög
á jafnréttisgrundvelli.
Gott starfsumhverfi
Flest skip sem sigla um heimshöfin
undir hentifánum eru skráð í löndum
eins og til dæmis Möltu, Kýpur, Pa-
nama, Antigua og Bahamaeyjum. Guð-
mundur segir að í grundvallaratriðum
sé umhverfið og aðstaðan sambærileg
í öllum þessum löndum. „Okkar skip
eru til dæmis skráð og gerð út frá
Kýpur. Þar var engin skiparekstur,
Kýpverjar byrjuðu því algerlega frá
grunni á sjöunda áratugnum og hafa
byggt upp mjög fagmannlega þjónustu
og gott starfsumhverfi fyrir kaupskip.
Þar var tekin meðvituð ákvörðun um
að byggja upp þessa þjónustu. Þeir
fengu kunnáttumenn á þessu sviði til
þess að stýra uppbyggingunni og þar
var mikið tekið mið af lögum og reglu-
gerðum í Þýskalandi. Rekstrarum-
hverfið á Kýpur er stöðugt og kerfið
skilvirkt,” segir Guðmundur.
Eftir að hafa breytt skráningarkerf-
um sínum árin 1987 og 1988 sigla
flest norsk og dönsk kaupskip undir
eigin þjóðfána, þótt stór hluti þeirra sé
með alþjóðlega skráningu. Það sama
hefði ugglaust verið uppi á teningnum
hér ef alþjóðleg skráning kaupskipa
hefði verið tekin upp hérlendis á þess-
um tíma. Guðmundur segir hins vegar
ómögulegt að segja til um það hvort
Útflöggun íslenskra kaupskipa
Mikil umræða hefur verið um skráningar íslenskra kaupskipa á síð-
ustu árum og áratugum. Nú er svo komið að öll íslensk kaupskip
sigla undir erlendum fánum, svokölluðum hentifánum. Sitt sýnist
hverjum um þessa þróun og talað er um að útflöggunin hafi geng-
ið frá farmannastéttinni dauðri. Aðrir halda því fram að þetta fyr-
irkomulag hafi í raun bjargað íslensku kaupskipaútgerðinni.
Guðmundur Ásgeirsson, stofnandi og
stjórnarformaður Nesskipa, segir að
skipafélögin hafi í raun og veru ekki
haft neitt val á sínum tíma. „Við urð-
um að grípa til ráðstafana til þess að
vera samkeppnishæf á þessum mark-
aði, því þrýstingurinn kom utan frá.
Starfsumhverfi erlendu skipafélag-
anna breyttist og varð allt annað og
hagkvæmara en það sem íslensku
skipafélögin bjuggu við,” segir Guð-
mundur.
Ávinningurinn með útflögguninni
er að sögn Guðmundar fyrst og fremst
fólginn í kostnaði við mannahald. „Þá
á ég ekki við að skipafélögin hafi á
þessum tíma verið markvisst að lækka
laun skipverja, heldur að fækka skip-
verjum, því kveðið var á um það í lög-
um hversu margir skipverjar ættu að
vera í áhöfn íslenskra farskipa. Breyt-
ingar á þessu fyrirkomulagi voru orð-
nar verulega aðkallandi uppúr 1980
og þrýstingurinn varð afar mikill árið
1987 þegar Norðmenn breyttu sínum
skráningarlögum til þess að kaupkipa-
útgerðir þeirra yrðu samkeppnishæfar
á þessum markaði. Norðmenn tóku
upp alþjóðlega skráningu fyrir sín skip
og Danir fylgdu í kjölfarið ári síðar. Á
þessum tíma lagði Samband íslenskra
kaupskipaútgerða mikla áherslu á að
breyta fyrirkomulaginu hér á landi, en
án nokkus árangurs.”
Gott fyrirkomulag
hjá grönnum okkar
Mér fannst fyrirkomulagið hjá Norð-
mönnum og Dönum til mikillar eft-
irbreytni á þessum tíma,” segir Guð-
mundur. „Báðar þessar þjóðir voru
og 'eru með tvenns konar skráning-
arform fyrir sín kaupskip. Þau norsku
skip sem sinna millilandaflutningum
eru með norska alþjóðaskráningu en
skipin sem sinna strandsiglingum og
þjónustu við olíuiðnaðinn eru með
norska innanlandsskráningu. Danir
tóku upp svipað fyrirkomulag, þar eru
kaupskipin með alþjóðaskráningu í
heimssiglingum en dönsku ferjurnar
og skip sem sinna heimasiglinum eru
með danska innanlandsskráningu.
Fyrir vikið eru flest kaupskip þessara
landa skráð í viðkomandi löndum og
þau sigla undir eigin þjóðfána,” segir
Guðmundur.
Nesskip réðu fyrsta erlenda skip-
verjann árið 1987. „Þótt sú ráðning
marki ákveðin tímamót hjá okkur þá
voru það ekki hagkvæmnissjónarmið
sem réðu þeirri ráðningu heldur mikil
mannekla. Það var uppsveifla í efna-
hagslífinu á þessum tíma og mikið
framboð af vinnu fyrir gott fólk. Þetta
varð meðal annars til þess að mikill
má segja að okkur hafi beinlínis ver-
ið haldið í gíslingu og við það var ekki
búandi. Okkur var því nauðugur einn
kostur.
Umræðan í samfélaginu var mjög
andsnúin skipafélögunum vegna þessa
og það eimir enn eftir af því. Því var
meira að segja haldið fram að mennt-
un erlendra farmanna væri minni og
verri en þeirra íslensku, en við höf-
um ekki orðið varir við það. Annað,
það hefði breytt einhverju um það
hvort áhafnirnar hefðu í ríkari mæli
verið skipuð íslendingum. „Því mið-
ur þykja þessi störf ekki sérlega eft-
irsóknarverð lengur og ég er alls ekki
viss um að skipin væru frekar mönnuð
Islendingum í dag, þótt lögum hefði
verið breytt og skipin skráð hér á
landi,” segir Guðmundur Ásgeirsson,
stjórnarformaður Nesskipa.