Sjómannadagsblaðið - 11.06.2006, Blaðsíða 2

2
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 11. JÚNÍ 2006
Kveðja til sjómanna
Sjómannadagurinn er hvoru tveggja
í senn baráttudagur og hátíðisdag-
ur sjómanna. Hann var haldinn í
fyrsta skipti árið 1938 í Reykjavík og
á ísafirði. Talið er að um tvö þúsund
sjómenn hafi tekið þátt í skrúðgöngu í
höfuðhorginni. Á fáum árum breiddist
þessi siður út um land og hefur lengst-
um verið einn mesti hátíðisdagur árs-
ins í mörgum sjávarplássum. Því mið-
ur virðist hann hafa látið undan síga á
stöku stað, en til að mynda i Reykjavík
hefur hann gengið í endurnýjun líf-
daga með Hátíð hafsins. Það er vel
enda eigum við að hampa þeim verð-
skuldað sem lagt hafa grunninn að
þeim góðu lífskjörum sem við Islend-
ingar njótum. Það var ekki tekið út
með sældinni að færa samfélagið frá
fátækt til velsældar en það tókst okkar
kröftugu sjómönnum með einstakri
elju og áræðni.
Sjávarútvegurinn er undirstöðu-
atvinnuvegur þjóðarinnar og hagsæld
hennar byggist á honum. Það er óneit-
anlega mjög sérstakt í hópi þróaðra
þjóða sem búa við góð lífskjör - raunar
ein þau bestu í heimi - að ein atvinnu-
grein standi undir 60 prósentum vöru-
útflutnings og 40 prósentum útflutn-
ingstekna vöru og þjónustu. Þessu
átta sig ekki allir á og í reynd þarf
stundum að minna fólk á þetta, þegar
það veltir fyrir sér hvaðan peningarnir
koma á Islandi. Þeir koma sem fyrr úr
grundvallaratvinnugrein þjóðarinnar
- sjávarútveginum. Hann er aflvaki
einhverra bestu lífskjara í heimi. Þökk
sé dugmiklu og hæfu fólki.
Sjómenn lögðu grunninn að þeirri
hagsæld sem við búum nú við en það
gekk ekki þrautalaust fyrir
sig. Síður en svo. Hafið gefur
og hafið tekur. Af því hefur
íslenska þjóðin ekki farið
varhluta, einkum reyndust
stríðsár seinni heimsstyrj-
aldarinnar okkur dýrkeypt
í mannslífum. Á hverju ein-
asta ári styrjaldarinnar
misstu íslendingar fjölda
sjómanna í hafið og þótt þeir
færust ekki allir beinlínis af
völdum hemaðarátaka olli
stríðið og afleiðingar þess
miklu um manntjónið. Sér-
staklega var árið 1941 mikið
hörmungaár í sögu íslensks
sjávarútvegs. Þá týndu 125
íslenskir sjómenn lífi, flestir
beint eða óbeint vegna ófrið-
arins. Ekki höfðu orðið slíkir
mannskaðar í röðum sjó-
manna frá því á sjóslysaár-
unum miklu um aldamótin
1700. Olíku er þó saman að
jafna þar sem aðstæður allar
voru mun frumstæðari og
farkostir veikbyggðari þá en
hartnær 250 árum síðar. Talið er að
rúmlega 200 íslendingar hafi látið lífið
af völdum stríðsins, nær allt sjómenn
sem margir hverjir hvíla í votri gröf. I
sjómannadagsræðu sinni í fyrra sagði
Árni Matthiesen forveri minn í starfi
frá því, að til að minnast þeirra sem
þessi örlög hlutu í seinni heimsstyrj-
öldinni ætlaði ríkisstjórnin að tryggja
að nöfn þeirra allra yrðu skráð á minn-
isvarðann Minningaröldur sjómanna-
dagsins í Fossvogskirkjugarði. Að til-
hlutan Sjómannadagsráðs í Reykjavík
og Hafnarfirði var lögð mikil vinna í
að fá sem gleggstar upplýsingar um þá
íslensku sjómenn sem létust í síðari
heimsstyrjöldinni. I ljós kom að nöfn
níutíu og eins manns vantaði á Minn-
ingaröldur sjómannadagsins. Urþessu
hefur verið bætt og vonandi eru nú
nöfn allra þeirra sem svona fór fyrir
í stríðinu að finna á minnisvarðanum
ogþeim sá sómi sýndur sem vera ber.
Islendingar njóta í ríkum mæli
nálægðar við gjöful fiskimið. Við höf-
um skipað okkur í fremstu röð sjáv-
arútvegsþjóða heims enda er íslenskur
sjávarútvegur almennt á heimsmæli-
kvarða. Þar á hann heima og afurðirn-
ar bera þess merki. Á ferðum mínum
erlendis hef ég orðið þess áþreifanlega
var að horft er til Islands sem fyr-
irmyndar á flestum sviðum grein-
arinnar og lokið lofsorði á það sem hér
er gert. Við vitum ósköp vel að ekki er
allt fullkomið hér en það er talað af
virðingu um auðlindanýtingu okkar,
þekkingu, afköst, vöruvöndun, tækni
markaðsþekkingu og svo mætti áfram
telja. Það eru ekki mín orð, einhverra
hlutdrægra eða annarra sem hugs-
anlega eiga hagsmuna að gæta, heldur
dómur þeirra sem vinna með okkur
eða í samkeppni á erlendri grundu.
Fiskurinn er framúrskarandi og það að
hann er veiddur og í mörgum tilfellum
unninn á Islandi er út af fyrir sig nægj-
anlegt gæðavottorð, hafa margir haft á
orði. Hingað sé að sækja margs konar
kunnáttu, hvort heldur er í frumfram-
leiðslunni eða á þjónustusviðum sem
tengjast sjávarútvegi. Þetta höfum við
löngum vitað en engu að síður lætur
alltaf jafn vel í eyrum að heyra kröfu-
harða viðskiptavini og keppinauta
hafa orð á þessu.
Minningaröldur Sjómannadagsins
Sagan - Öryggismál
Á Sjómannadaginn 2005 gat þáver-
andi sjávarútvegsráðherra, Árni M.
Mathiesen, þess að ríkisstjórnin hefði
ákveðið að nöfn þeirra sjómanna er
létust í seinni heimsstyrjöldinni yrðu
skráð á Minningaröldur Sjómanna-
dagsins. Nöfnum 90 sjómanna hefur
nú verið bætt við þau nöfn sem fyrir
voru vegna styrjaldarátaka, en talið er
að um 200 sjómenn hafi farist og hvíli
í hinni votu gröf. Fyrir voru nöfn 113
þeirra sem fórust. Á Minningaröld-
umar hefur nú á Sjómannadaginn
2006 verið skráð 441 nafn.
Mörg sagan hefur verið skráð um
hrikalegar mannraunir og hetjudáð
sem íslenskir sjómenn lentu í og
jafnvel eftir giftusamlega björgun var
haldið til hafs á ný. Þær eru líka til
skráðar heimildimar um æðruleysi
sjómannskonunnar sem beið milli
vonar og ótta um hvort gæfan fylgdi
skipi og skipshöfn eiginmannsins. Og
sorgarstundin þá prestur barði dyra
og tilkynnti andlát eiginmannsins og
fyrirvinnu heimilisins, frá konú og
mörgum börnum sem aldurs vegna
skynjuðu ekki stundina. Héldu áfram
að leika sér þá prestur yfirgaf heimilið,
en konan lokaði sig afsíðis um stund.
En lífið hélt áfram sinn gang. Enginn
lífeyrissjóður, engar tryggingar, eng-
in áfallahjálp, en oftar en ekki gengu
góðir grannar í hús með söfnunarbauk
til handa sjómannsekkjunni og börn-
unum.
Sagan má ekki falla í gleymskunnar
dá. Æska þessa lands á hverjum tíma
verður að vita og muna söguna, upp-
mnann og hvað þurfti að hafa fyrir
því sem leiddi af sér nægtarbrunna
nútímans. Þess vegna er þema Sjó-
mannadagsins í ár helgað sjómönnum
og fjölskyldum þeirra sem voru við út-
kant íslands í styrjaldarátökum seinni
heimstyrjaldar.
Nýlega var þess getið í fréttum
að 12 þúsund sjómenn hefðu farið í
Slysavarnarskóla sjómanna. Sjómenn,
sem hafa lent í sjávarháska, hafa að-
spurðir oftast getið þess, að rétt við-
brögð þeirra við björgun megi þakka
þeirri kunnáttu sem þeir öðluðust í
Slysavarnarskólanum. Það var sameig-
inleg ákvörðun fulltrúa stéttarfélaga
sjómanna, útgerðarmanna og sam-
gönguráðuneytis til að fækka slysum
á sjó, að enginn skyldi lögskráður á
skip nema að undangengnu námskeiði
í Slysavarnarskólanum.
í landi er skýlaus krafa gerð til
þeirra manna sem stjóma hvers konar
tækjum til hífinga, eða gefa bendingar
þeim er slíkum tækjum stjórna, skylt
að sækja námskeið og afla sér rétt-
inda til slíkra starfa. Þessi sjálfsagða
krafa nær þó enn ekki til skipa og er
umhugsunarefni hve lengi eigi svo við
að una. Það liggur ljóst fyrir að það
þarf að stuðla að enn frekara öryggi
um borð í skipum og fækkun slysa.
Sú hugsun að slys um borð í skipi sé
eitthvað sem ekki er hægt að komast
hjá og fylgdi áhættusömu starfi sjó-
mannsins er horfin. Því þurfa hags-
munaaðilar að halda vöku sinni og
gefa því ávallt gaum hver næstu skref
eiga að vera í þá átt að fækka slysum
til sjós enn frekar.
Nokkur ár eru liðin síðan haldin var
ráðstefna um öryggismál sjómanna.
Fer ekki að verða tímabært að útgerð-
armenn, sjómenn og þeir sem að ör-
yggismálum sjómanna vinna, beri
saman bækur sínar?
Ég óska sjómönnum og fjölskyldum
þeirra til hamingju með Sjómannadag-
inn. Stöndum saman og tökum þátt í
hátíðarhöldum dagsins.
Guðmundur Hallvarðsson
formaður Sjómannadagsráðs
Aðildarfélög Sjómannadagsráðs
Að Sjómannadagsráði í Reykjavík og
Hafnarfirði standa eftirtalin stéttarfélög
sjómanna:
Skipstjóra- og stýrimannafélagið Aldan Reykja-
vík, Félag íslenskra skipstjórnarmanna (hafa nú
sameinast í Félag skipstjómarmanna), Vélstjóra-
félag íslands, Sjómannafélag Reykjavíkur, Félag
íslenskra loftskeytamanna, Sjómannafélag
Hafnarfjarðar, Matsveinaféiag íslands og
Félag bryta.
Tilgangur og markmið
Sjómannadagsráðs eru
m.a.:
Að efla samhug meðal sjó-
manna og hinna ýmsu starfs-
greina sjómannastéttarinnar
og vinna að nánu samstarfi
þeirra.
Að heiðra minningu látinna sjómanna og
sérstaklega þeirra sem látið hafa líf sitt vegna
slysfara í starfi.
Að kynna þjóðinni áhættusöm störf sjómanns-
ins og hin mikilvægu störf sjómannastéttarinnar
í þágu þjóðfélagsins.
Að beita sér fyrir menningarmálum er sjó-
mannastéttina varða og vinna að velferðar-
og öryggismálum hennar.
Að afla fjár til þess að reisa og
reka dvalarheimili, hjúkrunar-
heimili, vistunar- og end-
urhæfingaraðstöðu, íbúðir og
leiguíbúðir, einkum fyrir aldraða
sjómenn og sjómannsekkjur.
Að stuðla að byggingu og rekstri orlofshúsa,
sumardvalarheimila og alhliða orlofsstarfsemi
fyrir sjómenn, fjölskyldur þeirra og starfsmenn
samtaka þeirra.
Að beita áhrifum sínum á stjórnvöld til setningar
löggjafar til styrktar framgangi markmiða Sjó-
mannadagsráðs.
Stjóm Sjómannadagsráðs
í Reykjavík og Hafnarfirði skipa:
Guðmundur Flallvarðsson, Sjómannafélagi
Reykjavíkur, formaður.
Hálfdan Flenrysson, Félagi skipstjórnarmanna,
varaformaður.
Guðjón Ármann Einarsson, Skipstjóra- og stýri-
mannafélaginu Öldunni, gjaldkeri.
Ásgeir Guðnason, Vélstjórafélagi íslands, ritari.
Birgir Fl. Björgvinsson, Sjómannafélagi Reykja-
víkur, varagjaldkeri.
Það eru breyttir tímar í íslenskum
sjávarútvegi. Deilur um fiskveiði-
stjórnunarkerfið hafa rénað mikið,
enda öllum ljóst að það er komið til
að vera í þeim farvegi sem nú er. Um
það þarf því ekki að þjarka frekar.
Þetta kemur m.a. fram í því að óvild
í garð greinarinnar og þeirra sem þar
starfa hefur dalað. Umræða um sjáv-
arútveg á opinberum vettvangi og
hinum pólitíska líka hefur sömuleið-
is minnkað mikið. Og reyndar eru
vísbendingar um að þær séu hreinlega
að snúast í aðra átt en áður. Bein-
ast inn á önnur svið. Meginástæðan
fyrir hófstilltari og fyrirferðaminni
umræðu en oft áður eru þau kaflaskil
sem að ofan er getið. Fyrir liggur að
sjávarútvegi stjórnað í megindráttum
á grundvelli framseljanlegs aflahlut-
deildarkerfis, kvótakerfisins. Síðan
höfum við krókaaflamarkskerfið eða
smábátakerfið sem sumir kalla. Auk-
inheldur önnur byggðaleg úrræði og
ráðstafanir til að bregðast við sérstök-
um aðstæðum. Það er búið að stilla af
stærðirnar og marka þann ramma sem
menn starfa innan. I sjávarútvegi eins
og öðrum greinum atvinnulífsins er
óvissan verst. Henni hefur verið eytt
hvað snertir fiskveiðistjórnunarkerf-
ið. Menn ganga að leikreglunum vís-
um og spila eftir þeim.
Með dugnaðarforka í fremstu röð,
framúrskarandi hráefni og skýrt
afmarkaðan leikvöll ganga íslenskir
sjómenn stoltir til sinna verka; að færa
björg í bú. Til hamingju með daginn.
EinarK. Guðfinnsson
sjávarútvegsráðherra
Heiðraðir
voru á Sjómanna-
deginum 2005
Eyjólfur Eyjólfsson,
matsveinn
Sigfús Jóhannsson,
vélstjóri
Eyjólfur Guðjónsson,
skipstjóri
Eiríkur Eiríksson,
sjómaður
Grétar Bjarnason,
sjómaður
Forsíðumynd: Varðskipið Ægir á fullri
ferð. Ljósmynd Landhelgisgæslan/Jón
Páll Ásgeirsson stýrimaður.
Útgefandi: Sjómannadagsráð, Hrafn-
istu, Laugarási, 104 Reykjavík.
Framkvæmdastjóri
Sjómannadagsráðs:
Ásgeir Ingvason.
Ritnefnd: Hálfdan Henrysson, Guð-
mundur Lýðsson og Reynir Björnsson.
Umsjón: KOM Almannatengsl /
Sýningar ehf.
Ritstjóri: Þorsteinn G. Gunnarsson
Umbrot: svarthvitt ehf
Ljósmyndir Hreinn Magnússon o. fl.
Auglýsingar: Markfell ehf.
Þórdís Gunnarsdóttir s: 866-3855
Prentvinnsla: Prentsm.
Morgunblaðsins.
Upplag: 67.000 eintök.