Morgunblaðið - 23.05.2020, Blaðsíða 25

Tómas Magnús Tóm-
asson hefur verið
nefndur „bassaleikari
Íslands“ , „upptöku-
stjóri Íslands“ og í
útfararræðu Ara Eld-
járn var hann sagður
„fyndnasti maður Ís-
lands“.
Það eru stór orð úr
munni þess sveitunga
Tómasar úr Svarfaðar-
dal sem nú ber sjálfur
þann titil skuldlaust.
Við sem áttum því láni að fagna að
kynnast Tómasi og starfa með honum
hugsum til hans alla daga, söknum
hans og minnumst með eilífri eftirsjá
og væntumþykju. Allir fundir, æfing-
ar, tónleikar og verkefni með Tómasi
voru ómælt tilhlökkunarefni. Lund
hans var svo ljúf, jákvæð og gam-
ansöm að allir litu til samfunda við
hann með eftirvæntingu.
Slíkt lundarfar er of sjaldgæft í
samfélagi okkar. Þrasgirni og ill-
mælgi mætti hugsanlega telja til
helstu lasta heillar þjóðar sem þó nýt-
ur viðurkenningar sem ein mesta vel-
ferðar- og fyrirmyndarþjóð heims.
Hér koma samfélagsmiðlar og kom-
mentakerfi fjölmiðla við sögu.
Vinir og velunnarar Tómasar hafa
sameinast um verkefnið „Tómasar-
lund um land allt!“ Það felur í sér að
rækta skóg og lund sína í senn.
Fyrstu rætur alls þessa verða í jörð
settar í dag, nálægt rótum Tómasar
sjálfs, í Svarfaðardal við Eyjafjörð.
Frá og með fyrsta
júní mun fólk taka að
rækta Tómasarlund um
land allt – láta skógrækt
samtvinnast geðrækt í
öllum landshornum, í
samvinnu Græna hers-
ins, Skógræktarfélags
Íslands, skógrækt-
arfélaga landsfjórðung-
anna, Upplifðu Ísland-
hópsins og ótalinna vina
og velunnara Tómasar
M. Tómassonar, um leið
og við minnumst ein-
staks lundarfars hans og geðprýði.
Hvert jarðsett tré verði okkur hvatn-
ing til að gerast betri: Betri þegnar,
betri hvert við annað, betri við landið
okkar og betri í því sem við tökum
okkur fyrir hendur – og það með
glöðu geði.
Frá og með deginum í dag tökum
við höndum saman um að rækta Tóm-
asarlund um land allt í minningu hins
einstaka öðlings og fjölhæfa merkis-
manns sem Tómas Magnús Tómas-
son var. Hann hefði orðið 66 ára í dag.
Eftir Jakob Frí-
mann Magnússon
» Vinir og velunnarar
Tómasar hafa sam-
einast um verkefnið
„Tómasarlund um land
allt!“ Það felur í sér að
rækta skóg og lund sína
í senn.
Jakob Frímann
Magnússon
Höfundur er tónlistarmaður.
Ræktum
Tómasarlund
Störf framtíðarinnar
verða í auknum mæli
byggð á nýsköpun í at-
vinnulífinu og samspili
þess við rannsókn-
arstörf. Þess vegna hafa
stjórnvöld stóraukið
fjárframlög sín til rann-
sókna og nýsköpunar.
Viðspyrna Íslands er
byggð á skýrri fram-
tíðarsýn um aukna verð-
mætasköpun. Gott aðgengi að mennt-
un og öflugt vísinda- og rannsóknar-
starf um allt land er mikilvægt. Með
auknum áherslum á rannsóknir og
þekkingarstarfsemi byggjum við upp
færni til að takast á við þær sam-
félagslegu áskoranir sem við okkur
kunna að blasa, og styrkjum velferð
þjóðarinnar sem og stoðir lýðræðis-
legrar umræðu.
Stóraukin framlög
til rannsókna
Enginn hefur efni á því að láta góð
tækifæri fram hjá sér fara. Það á sér-
staklega við um þann stuðning sem
hægt er að veita við hágæða rann-
sóknarstarfsemi sem skapar íslensk-
um háskólum, stofnunum og atvinnu-
lífi nýja þekkingu og undirbyggir
frekari þekkingarleit hér á landi sem
og erlendis ásamt því að stuðla að ný-
liðun ungra vísindamanna. Það er ljóst
að verkefni stjórnvalda á næstu miss-
erum er að skapa störf. Því vill ríkis-
stjórnin fjárfesta í hugviti og rann-
sóknum. Þessi áhersla birtist einna
helst í aðgerðum ríkisstjórnarinnar
vegna COVID-19 með öflugri fjárfest-
ingu í samkeppnissjóðum í rann-
sóknum; Rannsóknasjóður fékk 575
milljónir kr. viðbótarframlag, Inn-
viðasjóður 125 milljónir, Tækniþróun-
arsjóður fékk úthlutaðar 700 milljónir,
og síðast en ekki síst hefur Ný-
sköpunarsjóður námsmanna vaxið úr
55 milljónum í 455 milljónir í ár. Einn-
ig voru framlög hækkuð um 500 millj-
ónir kr. til að efla nýsköpun og þróun í
innlendri matvælaframleiðslu með
stofnun Matvælasjóðs. Með stofnun
hans voru Framleiðnisjóður landbún-
aðarins og AVS-rannsóknasjóður til
að auka verðmæti sjávarfangs samein-
aðir. Öll þessi skref sem tekin hafa
verið eru til þess fallin að auka verð-
mætasköpun.
Með þessum fjárfestingum náum
við til mannauðs, með auknum styrkj-
um og atvinnutækifærum. Nýsköp-
unarsjóður námsmanna styrkir verk-
efni þar sem ungir vísindamenn hafa
fengið sín fyrstu kynni af þátttöku í
vísindastarfi sem kveikt hefur áhuga
til framtíðar. Þetta er gert til að búa til
ný tækifæri og virkja þekkingar-
sköpun. Þegar tilkynnt var um auka-
fjárveitingu til Nýsköpunarsjóðs
fimmfölduðust umsóknir í sjóðinn og
verður því fjármagni útdeilt til náms-
manna á allra næstu dögum.
Rannsóknir eru grundvöllur ný-
sköpunar og fjölbreytts efnahagslífs
sem eru þjóðfélaginu nauðsynleg til að
tryggja hagvöxt til framtíðar. Sjaldan
hefur verið skýrara en akkúrat nú hve
samkeppnishæfni og styrkur íslensks
þekkingarsamfélags skiptir okkur
miklu máli. Heimsfaraldur hefur sýnt
vel hve mikið traust almenningur á Ís-
landi ber til vísindanna. Slíkt traust er
ekki sjálfgefið og það þarf að styðja
með upplýstri ákvarðanatöku á öllum
sviðum. Samstarf opinberra aðila,
rannsóknarstofnana og fyrirtækja um
viðbrögð vegna þessa ástands hafa
skilað okkur skjótri og farsælli niður-
stöðu, jafnframt því að byggja upp
þekkingu um sjúkdóminn sjálfan sem
þegar hefur vakið mikla og verðskuld-
aða athygli á heimsvísu. Íslenskir
rannsóknar- og vísindamenn hafa
unnið mikið þrekvirki á síðustu vikum.
Það er ljóst að til að stuðla að hagvexti
til framtíðar þarf að efla tæknina með
vísindum og nýsköpun. Mikilvægt er
að skapa framúrskarandi aðstæður til
rannsóknar- og nýsköpunarstarfs til
að fyrirtækin í landinu sjái hag sinn í
að fjárfesta í þekkingarsamfélagi.
Nýsköpun
Nýsköpun og hvers konar nýting
hugvits er mikilvægur grunnur fjöl-
breytts og sjálfbærs atvinnulífs,
sterkrar samkeppnisstöðu og hag-
vaxtar. Ekki síst í ljósi þeirra miklu
þjóðfélagsumbreytinga sem eru og
munu eiga sér stað á komandi árum.
Ungt fólk er frjótt í hugsun og fyrir-
tæki hafa verið tilbúin til að fjárfesta í
þeim með aðstoð Nýsköpunarsjóðs
námsmanna. Vinna á vegum Nýsköp-
unarsjóðs hefur verið vettvangur
fyrirtækja til að mynda tengsl við
nemendur og oft hafa þau tengsl leitt
til atvinnutilboða að námi loknu.
Sjóðurinn er því einnig ákjósanlegur
vettvangur fyrir nemendur til að
kynnast framsæknustu fyrirtækjum
og stofnunum landsins.
Fjármögnunar- og rekstrar-
umhverfi nýsköpunarfyrirtækja hefur
verið í mikilli þróun hér á landi síðustu
ár. Mörg jákvæð skref hafa verið stig-
in til að efla og styðja við þennan geira
hér á landi. Ríkisstjórnin sýndi vilja í
verki þegar 2,3 milljarðar kr. voru
veittir til eflingar nýsköpunar og þró-
unar. Þar munar mest um að lagt er til
að framlag til Kríu, sprota- og nýsköp-
unarsjóðs, hækki um 1.150 millj. kr.
Markmið sjóðsins er að efla vöxt og
samkeppnishæfni íslensks atvinnulífs
Eftir Lilju Alfreðs-
dóttur og Willum
Þór Þórsson
»Nýsköpun og blóm-
legt efnahagslíf hald-
ast í hendur og styrkja
samkeppnisstöðu lands-
ins til framtíðar.
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Lilja er mennta- og menningar-
málaráðherra. Willum Þór er
formaður fjárlaganefndar.
Rannsóknir og nýsköpun til framtíðar
með því að stuðla að virku fjármögn-
unarumhverfi fyrir sprota- og nýsköp-
unarfyrirtæki.
Þá hafa fyrirtækin í landinu einnig
eflt nýsköpun og verið hreyfiafl fram-
fara. Því var brýnt að hækka endur-
greiðslur til þeirra upp í allt að 35% og
þak vegna rannsóknar- og þróun-
arkostnaðar var hækkað í 1.100 millj-
ónir króna. Áhersla á þróun og ný-
sköpun skilar sér margfalt til sam-
félagsins. Starfsumhverfi fyrirtækja
þarf að vera hvetjandi og þau þurfa að
vera í stöðu til að fá öfluga einstak-
linga til liðs við sig.
Menntun er undirstaðan
Eitt er það sem má ekki gleymast:
Menntakerfið okkar hefur staðist eina
stærstu þolraun sem það hefur tekist
á við. Skólunum okkar var haldið
starfandi á meðan faraldurinn náði há-
marki. Hlúð var að velferð nemenda
og reynt að tryggja eins vel og unnt
var að þeir gætu náð settum mark-
miðum. Ljóst er að menntakerfið okk-
ar er afar sterkt.
Þrátt fyrir að faraldurinn sé í rénun
hér á landi ætlum við að halda okkar
striki, sækja fram og efla alla mennt-
un í landinu. Umfangsmikil vinna í
mennta- og menningarmálaráðu-
neytinu hefur átt sér stað til að
tryggja að menntakerfið geti tekið á
móti sem flestum sem vilja auka þekk-
ingu sína og menntun. Við ætlum að
auka fjárveitingar til verk- og tækni-
greina og tryggja að háskólastigið geti
mætt þeirri eftirspurn sem verður til
vegna stöðunnar. Það er sannkallað
fagnaðarefni að sjá þennan mikla vöxt
í verk- og tæknigreinum enda hefur
það verið markmið í langan tíma að
gera betur þar og það er að takast. Við
munum einnig leggja mikla áherslu á
framhaldsfræðslu og styrkja íslensku-
nám fyrir innflytjendur.
Markmið þessara aðgerða er að
styrkja færni íslensks efnahagslífs,
sem lengi hefur einkennst af færni-
misræmi á vinnumarkaði. Þessu ætl-
um við að breyta og styrkja vinnu-
markaðinn.
Hér á landi eru einnig mörg rann-
sóknasetur sem vinna með yngri
skólastigum. Setrin hafa lagt ríka
áherslu á miðlun rannsókna með ýms-
um hætti fyrir utan birtingu vísinda-
greina, t.a.m. með fyrirlestrahaldi, við-
burðum og útgáfu fyrir almenning
sem er hluti þeirrar samfélagsteng-
ingar sem setrin leggja svo ríka
áherslu á. Starfsemi setranna er lyfti-
stöng fyrir þau samfélög sem þau
starfa í. Það er ástæða til að fagna
auknu tæknilæsi, sem styður við já-
kvætt og uppbyggilegt skólastarf á öll-
um skólastigum. Vísindalæsi og auk-
inn orðaforði íslenskra barna er
lykillinn að því að búa til vísindamenn
framtíðarinnar.
Samstarf um klasastefnu
Brýnt er að móta opinbera klasa-
stefnu sem felur í sér að efla stoðkerfi
atvinnulífsins á landsvísu í samvinnu
við rannsóknar- og menntastofnanir,
sveitarfélög og aðra hagsmunaaðila,
eins og þingsályktun nr. 27/50 kveður
á um. Með klasastefnu er fjármunum
ráðstafað markvissar og eflir sam-
vinnu, nýsköpun, hagsæld og sam-
keppnishæfni. Klasasamstarf hefur í
auknum mæli verið nýtt til nýsköp-
unar og atvinnuuppbyggingar um all-
an heim og til að efla samkeppn-
ishæfni fyrirtækja, atvinnugreina,
landsvæða og þjóða. Mikil áhersla er
lögð á nýsköpun í nútímaklasastjórn-
un enda skiptir nýsköpun sköpum í
langtímauppbyggingu atvinnugreina.
Íslendingar hafa ekki látið sitt eftir
liggja þegar kemur að klasasamstarfi
eða nýsköpun. Hér hafa sprottið upp
sjávarklasi, jarðvarmaklasi og ferða-
klasi. Fólk um allan heim nýtur góðs
af íslensku hugviti, rannsóknum, þró-
un og þekkingu. Heilsuvörur sem
byggjast á nýtingu sjávarafurða og líf-
tækni. Háþróaðir gervifætur og há-
tæknigróðurhús. Svo fátt eitt sé nefnt.
Mikilvægt er að styðja enn frekar við
nýsköpun og fyrirtækin. Nýsköpun og
blómlegt efnahagslíf haldast í hendur
og styrkja samkeppnisstöðu landsins
til framtíðar.
Willum Þór
Þórsson
25
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. MAÍ 2020
Virkjun náttúruauðlinda hefur
lengi verið eitt vinsælasta deilu-
mál Íslendinga.
Annars vegar eru þeir sem telja
nauðsynlegt að virkja sem allra
mest til þess að efla þjóðarhag og
hins vegar þeir sem telja brýnt að
virkja alls ekki meir til þess að
vernda náttúru landsins.
Nú eru uppi hugmyndir um að
virkja íslenska rokið sem talið er
ákjósanlegur virkjunarkostur.
Margir Íslendingar hafa vilja til
að reisa vindmyllur og frændur
okkar Norðmenn hafa bæst í hóp-
inn með stórhuga áætlanir um að
vindmylluvæða Ís-
land.
Merkilegt er að lít-
ið hefur heyrst frá
talsmönnum náttúru-
verndar um þessi
áform.
Það vekur furðu
einkum þar sem þeir
hafa talið það fyrst
og fremst vatnsafls-
og jarðhitavirkjunum
til foráttu að þær séu
óþolandi aðskota-
hlutir í íslenskri nátt-
úru, sem skemmi fyr-
ir upplifun manna af landinu og
stórkostlegri fegurð þess. Þessu
er haldið fram þrátt fyrir að slíkar
virkjanir hafi í seinni tíð verið lítt
sýnilegar og fallið æ betur inn í
landslagið.
En hvað með vindmyllur, geta
þær fallið vel inn í landslagið?
Kannski ef unnt
væri að fela þær í
dölum og skorn-
ingum, en það mun
tæplega reynast unnt
því að rokið ríkir
helst uppi á fjalls-
toppum og hálendi. Í
flestum tilvikum
munu því myllur
vindorkuvera verða
áberandi á fjöllum og
hásléttum landsins og
sjást víða að. Getur
það samrýmst skoð-
unum umhverfis- og náttúru-
verndarsinna að reistar verði vind-
myllur uppi á heiðum og fjöllum
landsins í ósnortinni náttúru?
Í frægri skáldsögu frá sextándu
öld segir frá Spánverja að nafni
Don Quixote. Hann réðst til atlögu
við vindmyllur sem hann taldi vera
ógnvænlega risa. Árásir hans báru
ekki árangur og hann varð frá að
hverfa. Nú eru horfur á því að hér
á landi kunni að rísa fjöldi myll-
urisa víðs vegar um landið. Næsta
víst er að verðmæti Íslands í aug-
um ferðamanna muni rýrna veru-
lega. Eigi ekki að hljótast stórtjón
af verður að stöðva árás vindmyll-
urisanna á landið áður en þeir
festa hér rætur. Sagan af Don
Quixote er víti til varnaðar.
Vindmyllur –
tækifæri eða ógn?
Eftir Halldór S. Magnússon
»Eigi ekki að hljótast
stórtjón af verður að
stöðva árás vindmyllu-
risanna á landið áður en
þeir festa hér rætur.
Halldór S. Magnússon
Höfundur er fv. bankamaður.
Ljósmynd/Appolinary Kalashnikova, Unsplash
Risar „Í flestum tilvikum munu því myllur vindorkuvera verða áberandi á
fjöllum og hásléttum landsins og sjást víða að,“ segir Halldór S. Magnússon.