Gripla - 2020, Síða 44

43
Gripla XXXI (2020): 43–70
Þó RDí S EDDA JóHANNESDóTTIR
„HUGBLAUÐ HORMEGÐARBIKKJA“
Um Bósa sögu yngri
Bósa saga og Herrauðs er að sumu leyti einstæð meðal íslenskra
miðaldabókmennta. Berorðar lýsingar á kynlífi annarrar aðalhetjunnar
hafa aflað sögunni nokkurrar frægðar og eiga sér ekki hliðstæðu í lausa-
málsfrásögnum miðalda, ekki aðeins vegna þess hve hispurslausar þær
eru heldur ekki síður fyrir tungutakið. Skrauthvörfin og líkingarnar sem
höfundur grípur til eru listilega smíðaðar og erfitt að finna sambærilegt
myndmál í miðaldasögu sem jafnast á við frásögn Bósa sögu. Ljóst er að
ekki hefur öllum þótt lýsingarnar tilhlýðilegur hluti sögunnar enda hafa
þær verið skafnar upp í einu elsta skinnhandritinu, AM 586 4to, og í elstu
prentuðu útgáfum hennar er þeim sleppt, enda þótt þær standi í öðrum
handritum. Um svipað leyti eða nokkru áður en fyrsti útgefandi sög-
unnar, Olof Verelius, lét prenta hana í Uppsölum árið 1666 tóku íslenskir
sagnaritarar í auknum mæli að beina sjónum sínum að annarri Bósa sögu og
Herrauðs sem finnst fyrst í handritum frá um og upp úr miðri sautjándu
öld. Um þessa sögu hefur lítt verið rætt og ritað en jafnan vísað til hennar
sem „yngri gerðar“ Bósa sögu. Sagan er vissulega yngri og önnur gerð en
það mætti einnig halda því fram að hún sé ný saga sem er í raun fjarskyld
þeirri eldri. í þessari grein er fjallað um varðveislu Bósa sögu, yngri sagan
borin efnislega saman við þá eldri og loks ræddar mögulegar skýringar á
því hvernig þróun hennar var háttað í samhengi við aðra skylda texta. Um
leið er lögð áhersla á að greiningin á sambandi þessara texta getur þjónað
sem fordæmi fyrir frekari rannsóknir á sambandi ólíkra texta sem spretta
af sama sagnaefninu.
1. Varðveisla
Af varðveislu Bósa sögu að dæma eru heitin „yngri gerð“ og „eldri gerð“
hárrétt. Alls hef ég fundið 33 safnmörk sem eru handrit Bósa sögu og er