Gripla - 2020, Page 166
165
Blant prosadøma Dal trekte fram, er også ei rekke omtalar av fullførte,
fortidige hendingar der modus er indikativ. Her vil eg trekka fram enkelte
av eksempla Dal nemnde.
Ingjaldr på Keldur rir vekk frå staden der Flosi har brent Njál og fami-
lien inne, men støyter på Flosi og flokken hans. No står det om livet for
Ingjaldr:
«mér þykkir þú við vant um kominn»24
«For meg ser det ut som du har hamna i alvorlege vanskar» (mi omsetting);
um markerer korleis situasjonen er endra og framhevar alvoret (perfektiv
og emfatisk funksjon).
Homilieboka fortalde om då Heilaganda kom over apostlane på den
fyrste pinsedagen:
«en hver þióð þóttesk sína tungu skilia, þót hann mælte á eina; þá
þóttosc þeir of skilia, hvé mikill guðs kraftr fylgðe mále hans»25
‘Skilia’ er fyrst brukt durativt, ‘oppfatta’; of føre ‘skilia’ andre gongen verbet
blei nytta, markerte «eine plötzlich entstehende und bedeutsam empfun-
dene Einsicht».26 Partikkelen har her punktuell og emfatisk funksjon.
Eit døme frå legendane om heilage kvinner og menn:
«auglióst es, at Benedictus vissi leynda hluti guðs, es hann of leit, at
klerkrinn vas diǫfolóðr»27
Of føre ‘leit’ framhevar at Benedictus kunne sjå det som var skjult for an-
dre, det som elles bare Gud kunne sjå, og har dermed perfektiv funksjon
og samtidig emfatisk: dette var mirakuløst.
Desse eksempla gjeld faktisk gjennomførte handlingar, det som er
omtala, skjedde, og blei gjennomført, og det er omtala i indikativ. Dal har
fleire døme der of/um-partikkelen er brukt i prosa om fullførte fortidige
hendingar i indikativ modus.28
24 Dal, Ursprung und verwendung, 29.
25 Same stad, 52f.
26 Same stad, 53.
27 Same stad, 53.
28 Dal, Ursprung und verwendung, 35–62 (gjekk igjennom både fullførte hendingar omtala i
indikativ og potensiale utsagn).
OF/UM-PARTIKKELEN SOM DATERINGSKRITERIUM