Morgunblaðið - 01.07.2020, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 1. JÚLÍ 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Kórónuveiraner farin aðláta á sér
kræla á nýjan leik á
Íslandi og var það
viðbúið. Tilfellin
eru ekki mörg hér á landi. 12
manns eru með virk smit og
enginn á sjúkrahúsi. Þeim mun
fleiri eru í sóttkví, eða 415. Ís-
lendingar hafa hingað til slopp-
ið vel frá kórónuveirufaraldr-
inum. Áhrifin á efnahagslífið
eru hins vegar afgerandi og
ekki sér fyrir endann á þeim.
Önnur lönd hafa farið mun
verr út úr faraldrinum. Í
Bandaríkjunum færist farald-
urinn í aukana á einum stað
þegar hann byrjar að réna á
öðrum. Þar hafa nú 2,5 milljónir
manna greinst með veiruna, um
fjórðungur allra tilfella í heim-
inum, og 125 þúsund manns lát-
ist af hennar völdum. Dánar-
tíðni hefur þó ekki vaxið að
sama skapi og smitum hefur
fjölgað og má ef til vill rekja
það til vaxandi hlutfalls smita
meðal fólks á aldrinum 20 til 50
ára.
Í Kaliforníu greindust á
mánudag rúmlega sjö þúsund
manns með veiruna og eru það
flest tilfelli sem greinst hafa á
einum degi frá því að farald-
urinn hófst. Í Texas hefur far-
aldurinn verið í miklum vexti og
eru langar biðraðir við skim-
unarstöðvar. Í Flórída hafa til-
fellin fimmfaldast á tveimur
vikum að því er virðist af því að
ákveðið var að opna strendur,
bari, veitingastaði og aðra sam-
komustaði aftur. Nú á að loka
börum og ströndum á ný, í það
minnsta í Miami.
Er svo komið að í New York
velta yfirvöld því fyrir sér að
herða samkomutakmarkanir á
ný til þess að koma í veg fyrir
að faraldurinn fari aftur á flug
og hefur verið tilkynnt að engar
leiksýningar verði á Broadway
út þetta ár.
Jerome Powell, seðlabanka-
stjóri bandaríska seðlabankans,
kvaðst eiga von á því að hrap
landsframleiðslu í Bandaríkj-
unum á öðrum fjórðungi þessa
árs yrði það mesta í sögunni.
Um tíð var talað um að
sumarhitinn yrði til þess að far-
aldurinn rénaði, en tæki sig síð-
an jafnvel aftur upp í haust líkt
og hefðbundin flensa, en slíkar
tilgátur virðast ekki hafa átt við
rök að styðjast.
Í Brasilíu heldur tilfellum
einnig áfram að fjölga. Í liðinni
viku greindust þar 259.105 til-
felli og hafa ekki verið fleiri frá
því að faraldurinn hófst. Ind-
verjar hafa verið að draga úr
lokunum og höftum. Engu að
síður greindust þar flest tilfelli
og dauðsföll á einum degi á
laugardag. Þá greindust 18.500
ný tilfelli og 385 manns létu
lífið. Þar er erfitt að fá fólk til
að fylgja reglum. „Fólk á í
erfiðleikum með að fæða fjöl-
skyldur sínar,“ sagði viðmæl-
andi AFP. „Hvað
getum við gert?“
Í Vestur-Evrópu
virðist faraldurinn
hafa náð hámarki
en honum er þó síð-
ur en svo lokið. Í Þýskalandi
blossaði veiran upp í einu
stærsta svínasláturhúsi lands-
ins og varð það til þess að þar
var gripið til harkalegra að-
gerða. Tilvikið virðist einnig
ætla að verða til þess að málefni
farandverkamanna verði tekin
til rækilegrar endurskoðunar
og sömuleiðis afleiðingar þess
að keppast stöðugt við að
þrýsta niður verði á kjöti.
Hér hefur ekki verið gripið
til þess að herða aðgerðir, en
tilmæli hafa verið gefin út um
ráðstafanir vegna heimsókna í
þjónustuíbúðir fyrir aldraða, á
hjúkrunarheimili og íbúða-
kjarna eða sambýli í húsnæði
fyrir fatlað fólk. Fólk er áfram
beðið um að vera á varðbergi,
einkum ef það er í áhættuhópi,
forðast fjölmenni og virða
tveggja metra regluna.
Kórónuveiran er að mörgu
leyti enn ráðgáta. Stundum
virðast sáralítil samskipti duga
til að veiran smitist, en í öðrum
tilfellum smitast hún ekki. Þá
er gríðarlegur munur á því hve
þungt sjúkdómurinn leggst á
menn.
Í gær birtist grein um rann-
sókn sem gerð var í ítalska
bænum Vo, þar sem búa 3.200
manns. Fyrsta dauðsfallið af
völdum kórónuveirunnar átti
sér stað í Vo og var bænum lok-
að í tvær vikur eftir það. Rúm-
lega 85% íbúanna voru skimuð
fyrir veirunni og reyndust 2,3%
vera smituð í upphafi lokunar-
innar, en 1,4% þegar höftunum
var aflétt. Sérstaklega var tekið
til þess að 40% þeirra sem voru
jákvæðir voru ekki með nein
einkenni.
Að sögn vísindamannanna
sem gerðu rannsóknina sýnir
hún að með einangrun og um-
fangsmikilli skimun megi hefta
framgang veirunnar og ríma
þær niðurstöður við reynsluna
héðan. Þeir segja niðurstöður
sínar einnig bera því vitni að
þeir sem voru ekki með ein-
kenni hafi verið með jafn „mikið
af veirunni“ og þeir sem urðu
veikir. Það væri vísbending um
að þeir smituðu ekki síður en
hinir þótt þeir væru ekki veikir.
Þetta er athyglisvert en hins
vegar virðist það vera svo að
ekki smiti allir jafnt. Jafnvel
hefur verið fullyrt að sumir
smitaðir einstaklingar virðist
ekki smita út frá sér en aðrir
virðist vera nokkurs konar
„ofursmitarar“.
Þessi vafaatriði og ósvöruðu
spurningar undirstrika hversu
mikilvægt það er að sýna áfram
aðgát, gæta hreinlætis og forð-
ast eða gæta sín í návígi og
margmenni. Kórónuveiran ætl-
ar greinilega ekki í sumarfrí og
enn er bið eftir bóluefni.
Mikilvægt er að sýna
áfram aðgát vegna
kórónuveirunnar}
Ekkert lát á faraldrinum
F
rumvarp mitt til breytinga á lög-
um um heilbrigðisþjónustu nr.
40/2007 var samþykkt á Alþingi
26. júní síðastliðinn. Í júní í fyrra
var heilbrigðisstefna til ársins
2030 samþykkt á þinginu en með heilbrigð-
isstefnu hefur verið mótuð framtíðarsýn fyrir
íslenska heilbrigðisþjónustu til ársins 2030.
Frumvarp til breytinga á lögum um heilbrigð-
isþjónustu, sem nú hefur verið samþykkt, hef-
ur það aðalmarkmið að fella lög um heilbrigð-
isþjónustu að heilbrigðisstefnu sem samþykkt
var á Alþingi í júní síðastliðnum. Þannig er
ætlunin að lög um heilbrigðisþjónustu endur-
spegli þær áherslur sem fram koma í heil-
brigðisstefnu.
Meðal markmiða heilbrigðisstefnunnar er
að skapa heildrænt kerfi sem ætlað er að
tryggja samfellda þjónustu við notendur á réttu þjón-
ustustigi hverju sinni og gæta að hagkvæmni og jafnræði
við veitingu heilbrigðisþjónustu. Í heilbrigðisstefnu er
einnig kveðið á um að löggjöf um heilbrigðisþjónustu
skuli vera skýr og kveða afdráttarlaust á um hlutverk
heilbrigðisstofnana og annarra sem veita heilbrigðis-
þjónustu og hvernig samskiptum þeirra skuli háttað.
Kjarni breytinganna á lögum um heilbrigðisþjónustu
sem nú hafa verið lögfestar felst í því að skilgreiningum
á heilbrigðisþjónustu er skipt í þrjú stig, þ.e. fyrsta, ann-
ars og þriðja stigs heilbrigðisþjónustu. Fyrir
lagabreytinguna var heilbrigðisþjónusta skil-
greind sem almenn eða sérhæfð heilbrigðis-
þjónusta en slíkar skilgreiningar á heilbrigð-
isþjónustu eru á undanhaldi þar sem
heilbrigðisþjónusta er nú að langstærstum
hluta sérhæfð. Skipting heilbrigðisþjónustu í
fyrrnefnd þjónustustig er í samræmi við skil-
greiningu Alþjóðaheilbrigðismálastofnunar-
innar á heilbrigðisþjónustu. Auk þess er í lög-
unum eftir samþykkt frumvarpsins kveðið
skýrar á um hlutverk og ábyrgðarsvið heil-
brigðisstofnana. Gerðar eru breytingar á
ákvæðum laganna um framkvæmdastjórnir
og jafnframt kveðið á um að á öllum heil-
brigðisstofnunum sem ríkið rekur skuli starfa
sameiginleg fagráð fagstétta heilbrigðis-
starfsfólks á viðkomandi stofnun.
Með lagabreytingunni er skapaður traustari grund-
völlur fyrir samhæfingu heilbrigðisþjónustu í landinu og
stuðlað að því að landsmenn hafi aðgang að sem bestri
þjónustu hvar sem þeir búa. Síðast en ekki síst endur-
spegla lögin nú þær áherslur sem Alþingi hefur sam-
þykkt og koma fram í heilbrigðisstefnu til ársins 2030.
Samþykkt laganna er mikilvægur liður í því stóra verk-
efni að koma heilbrigðisstefnu til framkvæmda.
Svandís
Svavarsdóttir
Pistill
Lögum um heilbrigðisþjónustu breytt
til samræmis við heilbrigðisstefnu
Höfundur er heilbrigðisráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Stefán Gunnar Sveinsson
sgs@mbl.is
Stjórnendur samfélags-miðilsins Facebook lýstuþví yfir í gær að hannmyndi setja aukna áherslu
á miðlun frétta frá traustum
fréttastofum og um leið reyna að
minnka vægi auglýsinga, „smellu-
dólgafrétta“ og annarra greina
sem ekki byggðu á traustum heim-
ildum. Sagði í yfirlýsingu félagsins
að það myndi hér eftir gera meira
til að tryggja að sú mikla vinna
sem lægi að baki vandaðri frétta-
öflun fengi forgang í efnisveitu
Facebook.
Yfirlýsingin er talin vera við-
bragð netrisans við herferð þar
sem auglýsendur hafa verið hvattir
til þess að sniðganga Facebook í
þeirri von að miðillinn geri meira
til þess að koma í veg fyrir dreif-
ingu efnis sem túlka má sem hat-
ursfull skilaboð. Herferðin er ekki
ný af nálinni en fékk mikinn byr í
kjölfar mótmælanna sem spruttu
upp eftir morðið á George Floyd.
Sniðgangan hefur náð óvenju-
miklum árangri, þar sem stór-
fyrirtæki á borð við Unilever, Star-
bucks, Levi’s og Coca-Cola hafa
þegar lýst því yfir að þau séu hætt
að auglýsa á Facebook tímabundið,
og um 200 fyrirtæki til viðbótar
hafa gengið til liðs við herferðina.
Féll virði hlutabréfa í Face-
book hratt í kjölfarið og var tjónið
metið á um 50 milljarða banda-
ríkjadala. Sú lækkun hafði þó
gengið til baka að mestu í gær.
Segja ekki nóg að gert
Yfirlýsing Facebook í gær
kemur í kjölfar annarrar á föstu-
daginn, en þar hét fyrirtækið því
að það myndi banna meira af því
sem fyrirtækið skilgreindi sem
„hatursfullt efni“ í þeim auglýs-
ingum sem birtar væru á miðl-
inum. Þá hét Mark Zuckerberg,
stofnandi Facebook, því að fyrir-
tækið myndi setja viðvörunar-
merkingar á pósta sem þættu hafa
fréttagildi en brytu jafnframt í
bága við reglur Facebook.
Aðgerðasinnar og mannrétt-
indasamtök á borð við NAACP,
sem berst fyrir réttindum blökku-
manna í Bandaríkjunum, sögðu að
þau skref myndu engan veginn
duga til þess að taka á þeim stöð-
uga straumi af kynþáttahyggju og
hatri sem sjá mætti daglega á
Facebook.
En hvaða áhrif mun sniðgang-
an hafa á Facebook? Greg Sterl-
ing, markaðsgreinir fyrir stafræna
markaði, sagði í samtali við AFP-
fréttastofuna að mótmælin gegn
Facebook mörkuðu nýja tíma í
„stafrænni aðgerðastarfsemi“.
„Sjálfboðaliðasamtök eru að
höfða til auglýsenda til þess að
veita samfélagsmiðlunum aðhald,
en þeir hafa verið tregir til þess að
sjá um það sjálfir,“ sagði Sterling,
sem telur jafnframt að allir sam-
félagsmiðlar muni nú neyðast til
þess að endurskoða stefnu sína og
gera meira til þess að fyrirbyggja
kynþáttahatur á miðlum sínum.
Michelle Amazeen, prófessor í
fjölmiðlun við Boston-háskóla, tók í
sama streng, en hún telur aðgerðir
auglýsendanna gefa til kynna að
samfélagsmiðlarnir verði að bregð-
ast við kröfum auglýsenda eða
verða af mikilvægum tekjupóstum.
Ekki teljandi áfall
Aðrir sérfræðingar í markaðs-
málum töldu hins vegar að snið-
gönguherferðin væri ekki teljandi
áfall fyrir tekjuvonir Facebook, en
fyrirtækið státar af um sjö millj-
ónum auglýsenda, einkum frá
litlum og meðalstórum fyrir-
tækjum.
Larry Chiagouris, prófessor í
markaðsfræðum við Pace-háskóla,
sagði við AFP að flestar sambæri-
legar herferðir gegn þekktum
vörumerkjum hefðu fjarað út eftir
að áhugi fólks á herferðinni hefði
minnkað. Sagði hann að Facebook
yrði áfram álitlegur kostur fyrir
fjölmarga auglýsendur og að her-
ferðin myndi mögulega hafa áhrif á
tekjur Facebook til skemmri tíma,
en að svo myndu þær aftur ná sér
á strik. „Fólk elskar ennþá Face-
book-reikningana sína, með réttu
eða röngu,“ sagði Chiagouris.
Þá benti Ali Mogharabi, verð-
bréfagreinandi hjá Morningstar, á
að rúmlega 2,6 milljarðar notuðu
Facebook. Því væri líklegt að flest-
ir af þeim auglýsendum sem nú
hefðu sniðgengið félagið myndu
snúa aftur. „Í millitíðinni getur
Facebook stigið skref til þess að
sýna að það muni draga úr haturs-
fullri orðræðu á miðlinum,“ sagði
Mogharabi.
Óvíst hver áhrif snið-
göngunnar verða
AFP
Facebook í vanda? Mark Zuckerberg, stofnandi Facebook, hefur heitið bót
og betrun eftir að auglýsendur hófu að sniðganga fyrirtækið í stórum stíl.