Morgunblaðið - Sunnudagur - 26.07.2020, Blaðsíða 12

VIÐTAL
12 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26.7. 2020
V
el er tekið á móti mér á heimili
Baltasars og Kristjönu Samper í
Kópavogi. Tilefni heimsóknar
minnar er ný myndlistarsýning
Baltasars og dóttur hans, Mir-
eyu, sem opnuð verður 1. ágúst í Hlöðunni á
Litla-Kambi á Snæfellsnesi. Er þetta í fyrsta
sinn sem feðginin sýna saman.
Ég er leiddur niður í vinnustofu Baltasars
þar sem mikilfengleg málverk blasa við mér.
Stórar og drungalegar myndir af kerlingum
fyrri tíma en einnig af fljúgandi verum; örn á
einni, skuggar fugla á annarri.
Frá vinnustofunni er útgengt í garð heim-
ilisins. „Við vorum með hest hérna hjá okkur
sem beit grasið,“ segir Baltasar mér. „Hest-
urinn virkar miklu betur en sláttuvél á þessa
hóla og hæðir sem við erum með.“
Mireya er með okkur Kristjönu og Baltasar
og hún segir frá því hvernig verk hennar ríma
við verkin sem hér eru.
„Innsetningar, sambland af pappírsverkum
og skartskúlptúr. Þau eru öll mjög hvít og í
kontrast við það sem pabbi er að gera, þar
sem ég er að vinna með ljósið og svona,“ segir
hún.
„Það er ár síðan þessi hugmynd kom upp.
Þá voru ákveðin verk sem ég var að vinna að
og hefði viljað sýna þarna en þau festust í
Tókýó út af Covid. Þegar pabbi var byrjaður
að mála og ég sá hvert hann var að fara end-
urhugsaði ég minn part,“ segir Mireya en
verk Baltasars hafa sterka skírskotun í ís-
lenskar þjóðsögur um kvenskörunga og vætt-
ir.
„Þegar ég sá að pabbi var að gera þessi
málverk með kerlingunum fannst mér tilvalið
að gera skart sem tengist þeim,“ segir Mireya
en skartið vinnur hún með Sigurði Inga
Bjarnasyni gullsmiði í verslunni Sign. „Svo
geri ég innsetningu út frá skartinu.“
Á síðasta ári sótti Mireya sýningu 72 lista-
manna Akademíu skynjunarinnar á Snæfells-
nesi, m.a. í Hlöðunni á Litla-Kambi og fannst
byggingin heillandi. „Þetta er nýtt rými, göm-
ul hlaða sem er nýbúið að gera upp,“ segir
Mireya en hún spjallaði þar við Baldvinu
Sverrisdóttur listfræðing, sem stakk upp á því
að Mireya og Baltasar settu upp sýningu sam-
an. „Hún vildi fá okkur bæði til að sýna og þá
hugsuðum við: „Af hverju ekki? Þetta er góð
hugmynd.““
„Engin leið út úr þessu“
Baltasar Samper fæddist árið 1938 á Spáni og
nam við Listaháskólann í Barcelona áður en
hann hélt í heimsreisu til að kynna sér lista-
söfn og stunda rannsóknir. Hann kom við hér
á Íslandi 1961 og heillaðist af landi og þjóð.
Hingað kom hann aftur stuttu seinna, kynnt-
ist eiginkonu sinni, Kristjönu, og hefur búið
hér samfellt frá 1963, í 57 ár. Baltasar er af-
kastamikill listamaður, hefur haldið tugi
einkasýninga, og sýningar með Kristjönu
víða. Hann er þekktastur fyrir sínar stóru
veggmyndir, þar má nefna veggskreytingu í
Flateyjarkirkju og fresku í Víðistaðakirkju.
„Það sem hefur áhrif á það sem ég geri er
bitran sem Ísland hefur og enginn annar stað-
ur,“ segir Baltasar. „Þessi lága sól og þessir
skuggar sem teygjast og teygjast. Um leið og
ég kom hingað hugsaði ég: „Vá, hér er hægt
að vinna.““
Mireya er elst barna Kristjönu og Baltas-
ars, fædd 1964. „Það var eitt sem ég vissi, það
var alveg á hreinu, að ég ætlaði ekki að verða
myndlistarkona,“ segir hún spurð hvort hún
hafi viljað feta í fótspor foreldra sinna. „Þann-
ig að ég fór á stærð- og náttúrufræðibraut í
menntaskóla og gerði allt sem ég gat til að
komast frá þessu. Svo fattaði ég að ég var á
flótta. Þá verður maður bara að gefast upp,“
segir Mireya og hlær. Hún hefur, eins og faðir
hennar, sýnt víða um heim. Mikið í Japan, til
að mynda.
Öll börn Baltasars og Kristjönu hafa fetað
listaveginn. „Ég kalla þetta vírus,“ segir Mir-
eya. „Það var engin leið út úr þessu.“
Konan gleymist
Við erum sest niður við borðstofuborðið á
heimilinu og ræðum betur þema sýningar-
innar. Baltasar hefur oft tengt íslenskar bók-
menntir, þjóðsögur, goðsagnir, sögu þjóð-
arinnar og trúarbrögð við nútímann. Það
gerir hann einnig í þessari nýju sýningu.
Hann talar inn í samtímann þar sem sam-
félagsstaða kvenna er mikið til umræðu og
tengir við kvenskörunga og vættir. Vættir
þessa tíma fylgdu mönnum og pössuðu þá.
Þær voru krafturinn á bak við mennina.
Á listahátíðinni Ferskum vindum, sem
haldin var í Suðurnesjabæ í fyrra, tengdi hann
saman Matteusarguðspjall og framkomu
gagnvart flóttafólki nú til dags. Í kringum
hrunið tengdi hann fólksflutninga Íslendinga
til Vesturheims við þann tíma. „Það eru alltaf
svolítið pólitísk skilaboð líka,“ segir Mireya
um verk föður síns.
„Ég hef yfirleitt eitthvern stað eða eitthvað
sem skeði í huga við verk mín,“ segir Baltas-
ar. „Það hefur gefið mér mikið að hafa ferðast
ríðandi á hverju sumri um landið. Ríðandi
langar sumarnætur sérðu þessa löngu
skugga.“ Þá segist Baltasar safna saman lauf-
um á haustin sem hann svo speglar litina af í
málverkum sínum. „Það eru svo skemmtilegir
litir,“ bætir hann við.
„Snæfellsnesið er þekkt fyrir mikla kven-
orku. Það er alveg einstök orka og einstakt
ljós á Snæfellsnesi, sérstaklega á suðurhluta
þess,“ segir Mireya. Henni finnst merkilegt
að hlutverk konunnar hafi í raun minnkað
með tímanum. „Konurnar skiptu miklu meira
máli hér fyrr á tíð. Svo er einhvern veginn
gert út af við það. Núna er verið að reyna að
laga það en við eigum langt í land.“
Hún nefnir dæmi um grein í Fréttablaðinu
þar sem sýndar eru myndir af útilistaverkum.
Þar er mynd af Fyssu, listaverki eftir lista-
konuna Rúrí, en ekki minnst á nafn hennar en
nöfn nokkurra karlmanna eru talin upp þegar
listaverk þeirra eru nefnd. „Það er ekki minnst
á hana. Konan gleymist svolítið oft.“
Aðlagaði sig að verkum pabba
Mireya segir að þau feðginin hafi ákveðið að
fara af stað með hugmynd að sameiginlegri
sýningu fyrir um ári. Þá var hún að undirbúa
sýningu í Japan sem aldrei varð úr vegna kór-
ónuveirufaraldursins. „Þegar ég kom aftur var
hann kominn af stað þannig að ég í raun og
veru elti hann,“ segir hún. „Þegar hann var bú-
inn að taka þá stefnu að vinna með þessar kerl-
ingar þá lagaði ég mig að því.
Af því pabbi var svo duglegur að mála hætti
ég við að vera með myndir á veggjunum og
ákvað að vinna eingöngu inn í rýmið,“ segir
Mireya. „Ég vinn mikið með ljósið. Það er risa-
stór gluggi þarna, einn gaflinn er bara gluggi.
Ég fæ þannig ljósið inn í verkin mín.“ Mun
léttara yfirbragð er yfir verkum hennar á sýn-
ingunni en Baltasars. „Ég nota silfur, bæði
blaðsilfur og 925-silfur.“
Ég spyr Mireyu út í skartið sem hún hyggst
nota í sýningunni. „Ég verð með svolítið
groddalegt hálsmen sem passar svona vætta-
kerlingum. Ég ætla að hengja það upp í loftið
og svo verð ég með innsetningu unna út frá
því. Það er í raun og veru hálsmenið og þrír
pappírsflekar. Einn flekinn er skuggamynd af
meninu án þess að vera skuggamynd. Ljósið
kemur inn í gegnum pappírinn og ég teikna
með ljósinu í raun og veru. Nota birtuna sem
kemur inn um gluggann en enga liti,“ segir
Mireya. Sjón verður sögu ríkari.
Sameiginlegur krafur
Nálgun þeirra feðgina er því mjög ólík. „Við
erum náttúrlega mjög ólíkir listamenn,“ segir
Mireya.
„Það sem við eigum sameiginlegt í list okkar
er skalinn sem við vinnum á. Mireya getur
unnið á stóru svæði og ég líka,“ segir Baltasar
en hann hefur eins og áður segir málað freskur
inn í kirkjur á Íslandi sem er verk sem getur
tekið mánuði að ljúka.
„Sameiginlegt er einhver kraftur,“ segir
Mireya. „Mér hefur stundum verið sagt að ég
sé með strokur sem eru kraftmiklar eins og
hans eru þegar ég mála. En hann er auðvitað
málari og ég menntaður skúlptúristi þótt ég
vinni jöfnum höndum í tvívídd og þrívídd. Mér
finnst gaman að vinna á mörkunum. Hvenær
erum við í tvívídd og hvenær í þrívídd? Vera
svolítið óræð í því.“
Hún tekur undir að henni þyki gaman að
vinna stór verk. „Þegar maður er við þær að-
stæður. Auðvitað getur maður ekki verið að
hrúga upp stórum verkum heima hjá sér á
vinnustofunni.“
Mireya vann 35 metra langt verk í Litháen
og 10 metra langt útiverk í Mexíkó. „Þetta hef-
ur hún í blóðinu,“ segir Baltasar og hlær.
Þau segja bæði spennandi að sjá hvernig
sýningin þeirra komi út. „Þetta er svolítið eins
og að opna jólapakka,“ segir Mireya. „Ég er
mjög spennt fyrir því að sjá hvernig þetta
passar saman.“ Þau hafa ekki séð verk sín
saman. „En ég er alveg með þetta klárt í
hausnum,“ segir Mireya og hlær.
„Konurnar skiptu
meira máli“
Feðginin Baltasar og Mireya Samper munu opna sameiginlega sýningu í fyrsta sinn 1. ágúst.
Sýningin fer fram á Snæfellsnesi og eru kvenskörungar og vættir viðfangsefni listamannanna.
Mireya segir stöðuna erfiða fyrir marga í myndlistarheiminum vegna kórónuveirunnar.
Böðvar Páll Ásgeirsson bodvarpall@mbl.is
Það var eitt sem ég vissi; það var
alveg á hreinu, að ég ætlaði ekki
að verða myndlistarkona,“ segir
Mireya Samper spurð hvort hún
hafi alltaf ætlað að feta í fótspor
föður síns, Baltasars.
’ Það sem hefur áhrif á þaðsem ég geri er birtan semÍsland hefur og enginn annarstaður. Þessi lága sól og þessir
skuggar sem teygjast og
teygjast. Um leið og ég kom
hingað hugsaði ég: „Vá, hér
er hægt að vinna.“