Morgunblaðið - Sunnudagur - 26.07.2020, Blaðsíða 22

22 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26.7. 2020
LÍFSSTÍLL
samflot
L augarnar í Rey k jav í k
w w w. i t r. i s
Miðvikudagskvöld í sumarkl. 20–21
Sundhöll Tónleikaflotmeðneðansjávartónlist
Árbæjarlaug Flotmeð tónheilun
Vesturbæjarlaug Vatnadansog flot
Breiðholtslaug Flotmeð jóga
Ylströnd Rósabaðog samflot
15. júlí
22. júlí
29. júlí
5. ágúst
15. ágúst
Ef þú ert snjallsímanotandikannastu líklega við að farainn á instagram, eða annan
samfélagsmiðil, og ætla rétt að kíkja
og sjá hvað sé að gerast. Tuttugu
mínútum seinna ertu ennþá á insta-
gram og skilur ekkert hvert tíminn
fór. Þú sverð að þú ætlir að hætta að
eyða tímanum í símanum og verja
honum í eitthvað uppbyggilegra. En
kannski erum við að valda meiri
skaða en að eyða tíma í ekki neitt
þegar við skrollum niður samfélags-
miðlana.
Niðurstöður rannsóknar frá árinu
2017 benda til þess að 73% fólks
upplifi kvíða þegar það finnur ekki
símann sinn. Við snertum símann
okkar um 2.600 sinnum á dag og
eyðum um tveimur til fjórum tímum
í honum á dag. Margir kannast ef-
laust við að finna símann sinn titra í
buxnavasanum þegar hann er ekki
einu sinni á staðnum!
Á samfélagsmiðlum getum við
nálgast eitt risastórt tengslanet. Þú
getur haft samband við nánast
hvern sem er og fylgst með svotil
hverjum sem er. Mannskepnan er
háð félagslegum tengslum og á því
erfitt með að halda sig fjarri sam-
félagsmiðlum og öllu því sem þeir
bjóða upp á.
Eins og eiturlyf
Ein ástæða þess að við eyðum mun
meiri tíma en við myndum vilja á
samfélagsmiðlum er eitt frægasta
taugaboðefni heilans, dópamín.
Dópamín á stóran þátt í því hvernig
við hegðum okkur. Það losnar þegar
við borðum góðan mat, stundum
kynlíf og þegar vel gengur í sam-
skiptum við aðra.
Dópamín fær þig til að vilja gera
hluti. Það lætur þig í raun elta uppi
ánægjutilfinningu sem myndast við
alls kyns athafnir. Dópamín gegnir
því mikilvægu hlutverki við að festa
í sessi venjur eins og að bursta
tennur eða stunda líkamsrækt. En
losun dópamíns getur einnig leitt til
fíknar í eiturlyf eða ávanabindandi
hegðunar á borð við fjárhættuspil.
Nú, eða snjallsímanotkunar.
Í hvert skipti sem við eigum í
samskiptum á samfélagsmiðlum,
fáum læk, athugasemd, skilaboð eða
skoðum færslur annarra, fáum við
lítinn skammt af dópamíni. Það eina
sem þú þarft að gera til að fá þenn-
an skammt er að taka upp símann,
athöfn sem tekur stuttan tíma og
kostar nánast enga orku. Þess
vegna eigum við auðvelt með að
verða háð samfélagsmiðlum. Við
tökum upp símann í leit að smá
dópamíni og tökum hann svo upp
aftur stuttu seinna. Nú, eða leggjum
hann ekki frá okkur og skrollum og
skrollum.
Þarna lendir fólk í eins konar
dópamín-vítahring sem erfitt er að
komast úr. Vanda-
málið virðist vera að
við fáum aldrei nóg
því í raun eru það
ekki samskiptin
sjálf sem drífa okk-
ur áfram og gefa
okkur dópam-
ínskammtinn heldur
væntingin.
Þetta vita hönnuðir samfélags-
miðlanna. Þeir eru bókstaflega
hannaðir til að halda okkur á þeim
því það er jú það sem færir fyrir-
tækjunum á bak við þá auglýsinga-
tekjur. Facebook hefur víkkað út
viðmið fyrir tilkynningar sem fólk
fær og því fjölgar dópamín-
skömmtunum sífellt. Instagram
„geymir“ meira að segja læk á
myndir fólks og hendir þeim svo inn
nokkrum í einu. Það gerir fólk
óánægt í fyrstu en svo mjög ánægt
þegar lækin loks hrannast inn og ýt-
ir undir símafíkn okkar.
Varanleg áhrif á heilsuna
En hvaða áhrif hefur þessi dópamín-
vítahringur á líkamsstarfsemi okk-
ar?
Þegar við eigum í sífelldum sam-
skiptum í símanum eykst magn
stresshormónsins kortisóls í líkam-
anum. Eins og segir í skýrslu
Google eru „símar uppfullir af sam-
félagsmiðlum, tölvupósti og frétt-
um“. Það býr til „sífellda tilfinningu
um að þú þurfir að vera í símanum,
sem veldur stressi“.
Kortisólmagnið eykst þegar við
erum nálægt símanum okkar, sagði
David Greenfield, prófessor í geð-
lækningum, í samtali við New York
Times í fyrra. „Það verður stress-
viðbragð sem er óþægilegt og eðli-
legt viðbragð líkamans er að láta
það hverfa með því að kíkja á sím-
ann.“ Að kíkja á símann er hins veg-
ar ólíklegt til að bjarga málunum og
ýtir undir enn meira stress þótt það
kunni að vera góð tilfinning rétt á
meðan.
Rannsóknir hafa sýnt að stress
getur ýtt undir fjölda sjúkdóma eins
og þunglyndi, offitu,
sykursýki, háan
blóðþrýsting,
hjartasjúkdóma,
heilablóðfall og vit-
glöp.
Þá hefur stress
áhrif á framheilann í
fólki, sem er líklegra
til að taka slæmar ákvarðanir undir
stressi. Viljastyrkurinn dvínar, sem
ýtir undir kvíða og enn meira stress.
Heili fólks verður enn útsettari fyrir
stressi. Þá má ætla að ef viljastyrk-
urinn þverr sé fólk líklegra til að
verða dópamíninu að bráð og eyða
enn meiri tíma í símanum.
Núvitund
En hvað er þá til ráða?
Ein leið væri að hætta á sam-
félagsmiðlum og henda nýja snjall-
símanum, en líklega eru fáir spennt-
ir fyrir því. Gott er að byrja á því að
slökkva á tilkynningum í símanum,
setja tímamörk á samfélagsmiðla-
notkun og gera skjá símans svart-
hvítan (liturinn hefur mikið að gera
með dópamínskammtinn sem þú
færð).
Eins má reyna að vera meðvitaðri
um áhrifin sem hver samfélagsmiðill
hefur á þig, prófa jafnvel að eyða
honum úr símanum um tíma. Þá er
gott að fylgjast með þegar þörfin
fyrir að kíkja á símann kemur upp
og kíkja ekki á hann í hvert sinn.
Spyrja sig hvar í líkamanum tilfinn-
ingin kemur upp og hvort stress
fylgi henni.
Heilsa þín gæti oltið á því hvað þú
gerir í málinu.
Ekki aðeins tímaþjófur
Það virðist sakleysisleg
athöfn að kíkja aðeins á
samfélagsmiðla í sím-
anum en hefur þó mikil
áhrif á okkur. Við sækj-
um í miðlana eins og
dóp og það veldur okk-
ur stressi sem getur ýtt
undir fjölda sjúkdóma
og stytt líf okkar.
Böðvar Páll Ásgeirsson
bodvarpall@mbl.is
Í nútímasamfélagi eru
margir háðir símanum
sínum. Það veldur stressi
sem getur stytt líf okkar
og brenglað dómgreind.
Colorbox
’ Við snertumsímann okkar um2.600 sinnum á dagog eyðum um tveim-
ur til fjórum tímum í
honum á dag.