Morgunblaðið - 26.08.2020, Blaðsíða 14

14 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 26. ÁGÚST 2020
Við framleiðum lausnir
Sími 577 6700 / islandshus@islandshus.is / www.islandshus.is
DVERGARNIR
Þungar og öflugar undirstöður
DVERGARNIR R
HNERRIR
DURGURJÖTUNN
DRAUPNIR
ÞJARKUR
Þessir dvergar henta vel sem
undirstöður þar sem þung og
öflug festing er aðalatriði.
Nú hefur komið í
ljós að ríkið hyggst
veita Icelandair rík-
isábyrgð á lánalínu
sem nemur allt að
16,5 milljörðum
króna. Með öðrum
orðum hefur ríkið
ákveðið að gerast
ábyrgðarmaður fyrir
einkafyrirtæki. Hvers
vegna? Í orðum Katr-
ínar Jakobsdóttur
forsætisráðherra er ástæðan
„… meðal annars að okkur finnist
mikilvægt að hér á landi sé flug-
félag með höfuðstöðvar á Íslandi,
starfandi á íslenskum vinnumark-
aði. Að hér á landi sé flugfélag
sem geti tekið þátt í efnahags-
legri viðspyrnu að loknum far-
aldri en líka með það að markmiði
að við værum að gera þetta með
þeim hætti að það væri sem
minnst áhætta hvað varðar al-
mannafé …“. Án þess að fara út í
umræðuna hvort ríkið eigi yfir
höfuð nokkurn tímann að gerast
slíkur ábyrgðarmaður fyrir einka-
aðila eða ekki þykir mér tilefni til
þess að spyrja hvers vegna það sé
ákveðið nú að veita Icelandair
slíka ríkisábyrgð og þá sér-
staklega hvers vegna ríkið hafi
ekki á öllum stundum lista yfir
þau fyrirtæki sem það telur svo
þjóðhagslega mikilvæg að þau
eigi ekki að lúta hinum hefð-
bundnu leikreglum markaðarins
og þeim þurfi að bjarga séu þau á
barmi gjaldþrots. Ljóst er að þeg-
ar ríkið tekur slíka ákvörðun ætti
það að vera gert til þess að há-
marka velferð þeirra sem standa
að baki ríkinu, almenningi. Sam-
hliða vakna ýmsar spurningar svo
sem:
Til þess að tryggja að ríkið sé
raunverulega að hámarka velferð
þjóðarinnar hljóta að þurfa
standa að baki útreikningar sem
sýna að það að missa fyrirtækið
sé þjóðinni dýrkeyptara en að að-
stoða fyrirtækið með ríkisábyrgð.
Eru nokkrir slíkir útreikningar til
staðar í tilfelli Icelandair?
Hvenær verða fyrirtæki svo
þjóðhagslega mikil-
væg að ríkið þarf að
vera tilbúið að hlaupa
undir bagga? Varð
Icelandair þjóðhags-
lega mikilvægt eftir
fall Wow air? Það
hlýtur eiginlega að
vera að Icelandair
hafi talist þjóðhags-
lega mikilvægt á
þeim tímapunkti eða
fyrr, ef það telst
þjóðhagslega mik-
ilvægt í dag.
Hvaða önnur fyrir-
tæki, sem ef til vill eru ekki kom-
in að barmi gjaldþrots, eru svo
þjóðhagslega mikilvæg að þeim
mun þurfa að veita ríkisábyrgð ef
til þess kemur? Er nokkur stofn-
un innan ríkisins sem heldur utan
um þau félög og setur fram út-
reikninga og sviðsmyndir um
hvað þurfi að gerast til þess að
þessi félög verða ríkinu áhættu-
eða kostnaðarsöm?
Hvers vegna fá fyrirtæki að
haga starfsemi sinni eftir eigin
höfði ef þekkt er að þau séu svo
þjóðhagslega mikilvæg að ríkið
muni hlaupa undir bagga með
þeim ef hlutirnir fara illa?
Það að veita ríkisábyrgð er
ígildi þess að gefa peninga. Í til-
felli Icelandair er ríkið tilbúið til
að greiða allt að 90% af 120 m.
USD-lánalínu ef Icelandair getur
ekki staðið við skuldbindingar
sínar. Þessi ábyrgð þýðir að Ice-
landair fær núna ódýrari fjár-
mögnun en ella þar eð fjárfestar
upplifa Icelandair sem tryggari
fjárfestingu. Þetta er forskot sem
einkafyrirtæki er að fá fram yfir
aðra á markaðnum en áhætta sem
ríkið er að taka á móti. Er hér
verið að hámarka velferð almenn-
ings? Ríkið segist ekki ætla að
stefna að því að eignast hlut í
fyrirtækinu og ekki er að sjá að
ríkið sé að nýta stöðu sína til fulls
líkt og einkaaðili myndi gera og
reyna að fá sem mest fyrir þær
skuldbindingar sem það er að
taka á hendur sér. Hvers vegna?
Fljótt á litið virðist þessi ríkis-
ábyrgð vera fyrst og fremst
byggð á tilfinningu en ekki
ígrunduðum rökum, útreikningum
og sterkum fyrirsjáanlegum
stefnum. Það virðist nokkuð aug-
ljóst að fá fyrirtæki verða skyndi-
lega þjóðhagslega mikilvæg eða
ómissandi alveg óvænt og sann-
arlega ekki í tilfelli Icelandair.
Því sætir furðu að slíkum fyrir-
tækjum séu ekki settar skorður
um starfsemi sína, fyrst líkur eru
á að þau velti hluta eigin áhættu-
töku yfir á ríkið. Þá er furðulegt
að ríkið sé ekki tilbúið með lista
yfir slík fyrirtæki, staða þeirra sé
ríkinu mjög ljós og þau áhættu-
metin. Það er nefnilega mjög dýrt
að taka ákvarðanir í skyndi
byggðar á hugboðum eða útreikn-
ingum á seinustu stundu, þá sér-
staklega þegar þær ákvarðanir
eru taldar í milljörðum. Það er al-
menningi ekki bjóðandi að ríkið
viðhafi slík vinnubrögð og bjóði
hættunni heim fremur en að hafa
örfáa sérfræðinga í vinnu sem
væru með puttann á púlsinum ár-
ið um kring. Til að fá mjög grófa
útreikninga má áætla að sérfræð-
ingur með grunnlaun upp á 800
þ.kr. kosti ríkið um 12 m.kr. á ári
með launatengdum gjöldum. Jafn-
vel teymi af fjórum slíkum sér-
fræðingum sem myndu ekki vinna
að neinum öðrum verkefnum
myndi kosta ríkið um 50 m.kr. á
ári eða 500 m.kr. á áratug. Þessi
eina ríkisábyrgð á hendur Ice-
landair getur kostað ríkið á annan
tug milljarða og það er ekki eins
og þetta sé eina skiptið sem tal
um ríkisábyrgð eða aðstoð fyrir
einkafyrirtæki skjóti upp koll-
inum síðastliðin ár. Munurinn á
þessum tölum er ófá Braggamál
að stærð.
Ríkisábyrgð Icelandair
Eftir Hauk Viðar
Alfreðsson » Fljótt á litið virðist
þessi ríkisábyrgð
vera fyrst og fremst
byggð á tilfinningu en
ekki ígrunduðum rök-
um, útreikningum og
sterkum fyrirsjáan-
legum stefnum.
Haukur Viðar
Alfreðsson
Höfundur er viðskiptafræðingur og
doktorsnemi í hagfræði.
Þetta eru hvatning-
arorð til nemenda
Söngskólans í
Reykjavík og annarra
tónlistarskólanema
sem um þessar mund-
ir hefja nám en vegna
aðstæðna fá ekki not-
ið þess að mæta í
skólann sinn, hitta
gamla félaga, end-
urvekja vináttu og
forma ný vinasambönd.
Bestu kveðjur neðan úr borg
bárust í síðustu viku. Kveðjur og
hvatning um að skólarnir ættu að
starfa undir eftirfarandi formerkj-
um: „Jákvæðni, virðingu, samvinnu
og fagmennsku“ og að þeir geti
„látið drauma rætast“.
Þar snerti borgin ómeðvitað
streng sem allir tónlistarnemar
eiga og spila á. Það skemmtilega
við að eiga sér draum er að vinna
að því að hann rætist og að verða
áþreifanlega vitni að því.
Öll þráum við viðurkenningu, at-
hygli. Já, aðdáun samnemenda,
fjölskyldu, kollega. Ef ég má, af
gamalli reynslu eða af reynslu
gamals manns sem er búinn að
nýta ævina á þeim slóðum sem þið
stefnið á, gefa ykkur ráð sem vega-
nesti út í grimma veröld lista og
lasta:
„Gefðu aldrei upp á bátinn það
sem þig dreymir um og þú þráir að
gera. Sá sem á sér stóra drauma,
djúpa þrá eftir einhverju er öflugri
en sá sem er með allar
staðreyndir á hreinu.“
Gangi ykkur vel.
Hugtakið velgengni
eins og ég óska ykkur
nú er skilgetið af-
sprengi drauma og
þráa, enda af sama
stofni.
Velgengni á sér svo
aftur þekkta en van-
notaða uppskrift sem
er: „hæfni – hvíld –
kraftur og kjarkur og
af þeim er kjarkurinn þýðingar-
mestur.
Það þarf kjark til að meta eigin
hæfni, kjark til að fara eigin leiðir
kjark til að ná hvíld og líkams-
krafti sem er nauðsynlegt til ár-
angurs. Síðast en ekki síst kjark til
að bera virðingu fyrir sjálfum ykk-
ur og því sem þið eruð að gera.
Kveðja og óskir um góðan vetur
frá öllum kennurum og starfsfólki
Söngskólans í Reykjavík.
Söngskólinn Reykjavík er sett-
ur!
Hvatningarorð
við skólasetningu
Eftir Garðar
Cortes
Garðar Cortes
»Hugtakið velgengni,
eins og ég óska ykk-
ur nú, er skilgetið af-
sprengi drauma og
þráa, enda af sama
stofni.
Höfundur er skólastjóri
Söngskólans í Reykjavík.
Margt hefur verið
rætt um sjónvarps-
stöðina Omega í gegn-
um tíðina og hefur
stöðin flutt oft og tíð-
um gagnmerkan og
góðan boðskap. Ég
undirritaður var svo-
lítið að reyna að kynna
mér stöðu stöðv-
arinnar og ætlaði að
blogga eilítið um það
sem ég hef um hana að segja en
rakst þá á það að ákaflega lítið pláss
var til að koma einhverju áliti þar að.
Aðallega rakst ég á blogg frá fé-
lögum í lífsstefnufélaginu Vantrú og
hafa þeir að sjálfsögðu rétt á að hafa
sínar skoðanir á málunum. En eitt
fannst mér ég koma auga á og það
var misskilningur á trúarbrögðum
almennt. Hvort sem þeir vilja trúa á
mammon peningavaldsins eða Allah,
eða hvað sem þeir vilja nefna það, þá
finnst mér lágmark að reyna að
skilja út á hvað trúarbrögðin ganga
hverju sinni. Trúarbrögðin eru ekki
bara að trúa á eitthvað heldur
spurning um hvaða boðskap þau
fylgja eða boða og í raun lífsstefnu-
mál. Ef við skoðum til dæmis kristna
trú og trúarboðskap hennar þá boð-
ar sú trú ekki að ata skuli náungann
auri og skammaryrðum, eins og
virðist vera nálægt hjarta þeirra
Vantrúarmanna, heldur boðar krist-
in trú náungakærleik svo sem „það
sem þér viljið að aðrir menn gjöri
yður það skuluð þér og þeim gjöra“.
Get ég ekki séð neitt ljótt við þennan
boðskap. Hef ég yfirleitt ekki séð
neitt annað í kristnum boðskap en
það sem boðar hjálp-
semi og tillitssemi við
náunga sinn, og það að
eiga sér trú í hjarta
sínu. Það að við höfum
einhvern verndara sem
verndar okkur á hættu-
stundum, hvort sem
hann er raunverulegur
eða ekki, þá gefur trú
sú sem viðkomandi ein-
staklingur hefur honum
sjálfum hugarró og frið.
Hugsum okkur til
dæmis barnið sem á sína móður,
hvernig væri það ef barnið hefði ekki
trú á því að mamma svaraði ákalli
þess, sem þá er væntanlega grátur
barnsins. Það myndast strax í hug
barnsins trú, trú á að mamma svari
ef það grætur. Þannig að ég sé ekki
að það sé nokkur skynsamur kostur
í þeirri skoðun þeirra Vantrúar-
manna að ekki megi trúa og hvet ég
þá til að skoða vel stöðu sína og
hvort þeir séu á réttri braut í lífi
sínu. Vert að minna á vísuna hans
Steingríms Thorsteinssonar:
Trúðu á tvennt í heimi,
tign sem æðsta ber:
Guð í alheimsgeimi,
Guð í sjálfum þér.
Kristniboðsstöðin
Omega
Eftir Hjálmar
Magnússon
Hjálmar Magnússon
» Trúarbrögðin eru
ekki bara að trúa á
eitthvað heldur spurn-
ing um hvaða boðskap
þau fylgja eða boða.
Höfundur er fv. framkvæmdastjóri.
Bílar