Morgunblaðið - Sunnudagur - 18.10.2020, Blaðsíða 6

VETTVANGUR
6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18.10. 2020
Það er bannað að tala í síma undir stýri ánþess að nota handfrjálsan búnað. Þettavita sennilega flestir og örugglega þeir
sem hafa fengið háa sekt fyrir að hafa gleymt sér.
Rökin eru þau að síminn trufli fólk við aksturinn,
einbeiting minnki og líkurnar aukist á slysum.
Það er alveg einhver skynsemi í því.
En af hverju er ekki tekið fram í lögum að það
sé bannað að setja glassúr og kókosmjöl á skúffu-
köku undir stýri? Eða reyna að setja saman þús-
und stykkja púsl? Eða lita á sér hárið? Það hlýtur
að vera enn hættulegra en að svara í símann und-
ir stýri.
Sennilega skýringin er að það segi sig sjálft og
því þurfi ekki að banna það. Það ætti engum að
detta það í hug. Til vara, að til séu einhver lög eða
reglur um athygli við akstur sem nái yfir slíka
hegðun. Þannig er óþarfi að setja lög um hluti
sem segja sig sjálfir. Með öðrum orðum: Það er
óþarfi að banna allt. Um þetta hefur verið nokkur
samstaða í samfélaginu.
Lykilhugtök í þessu hljóta alltaf að vera hugtök
á borð við reglu, frelsi, skynsemi og traust. Sam-
félag okkar á að vera einhvers konar blanda af
þessu. Við reynum að setja ekki reglur um alla
hluti og það er óþarfi að banna það sem annað-
hvort segir sig sjálft eða fellur undir almenn
ákvæði í lögum.
Það er líka mikilvægt að við höldum áfram að
leita að frelsinu og losa okkur við bönn sem við
þurfum ekki á að halda. Reynum frekar að
treysta fólki til að gera hluti í sátt við samfélagið
og minnka flækjur lífsins. Og þá gerist það sem
mér finnst alltaf jafn merkilegt. Fólki finnst þessi
mál ekki skipta máli og tíma Alþingis gæti verið
betur varið í eitthvað annað en nákvæmlega
þetta. Svona eins og frelsi skipti engu máli og Al-
þingi geri aldrei neitt nema fara vel með tíma sinn
og annarra.
En sem betur fer er til fólk sem heldur áfram
að færa okkur meira frjálsræði. Það fer illa í
suma, og, svo undarlega sem það hljómar, jafnvel
fólk sem almennt vill telja sig frjálslynt. Til dæm-
is þegar kemur að því að breyta mannanafnalögum
og leggja niður mannanafnanefnd.
Rökin gegn því eru að þá færi bara allt í vitleysu.
Sumir draga upp gamlar greinar um manninn á
Englandi sem vildi skíra barnið sitt í höfuðið á öllu
byrjunarliði Manchester United (við getum senni-
lega verið alveg róleg yfir því þessa dagana) eða
fólkið í Svíþjóð sem fannst það ákveðið listaverk að
nafn barnsins þeirra væri stafrófið. Svo póstar fólk
þessu og segir: Viljum við þetta?
Stutta svarið er nei. Lengra svarið er að senni-
lega getum við verið alveg róleg yfir þessu út af því
sem við köllum samfélag. Það veitir okkur ákveðið
aðhald og kemur í veg fyrir að við gerum einhverja
vitleysu. Það er til dæmis ekki bannað að mæta í
náttfötum í vinnuna en við gerum það sjaldnast.
Önnur rök eru að þá hverfi sú íslenska hefð að
kenna sig við foreldra sína. Reyndar held ég að
lausleg skoðanakönnun í hópi þeirra sem halda
þessu fram
myndi leiða í
ljós að lík-
urnar á því
væru engar.
Venjulega er
þetta eitt-
hvert annað fólk sem á að láta sér detta í hug að
varpa öllum hefðum fyrir róða. Og þótt einhverjum
detti í hug að taka upp ættarnafn, hvað með það?
Er brotið á rétti einhvers sem vill bara vera -son
áfram?
Og svo eru það rökin um að gömul og góð íslensk
nöfn týnist og deyi út. Eins og það sé líklegt að fólk
hætti að nefna börnin sín Sigríði og Jón. Það er
ekkert lagaboð um að nefna eða skíra hefð-
bundnum nöfnum. Samkvæmt úrskurði manna-
nafnanefndar gætum við rekist á systkini sem
heita Ljótur Kaktus og Hugljúf Stjarna. En ég
man svo sem ekki eftir því. En það gæti gerst sam-
kvæmt því kerfi sem er við lýði í dag.
En við höfum val. Við getum bannað allt eða
reynt að hafa skynsamlegar reglur og treyst fólki
til að gera vel við börnin sín og gefa þeim nöfn sem
þau geta borið með reisn. Við eigum ekki að þurfa
nefnd til þess.
Og ég get lofað ykkur því, sem afkomandi Kveld-
úlfs Brundbjálfasonar og Salbjargar Berðlu-
Káradóttur, að fyrr myndi ég henda í góða skúffu-
köku undir stýri en að láta barnið mitt burðast með
nafn sem það stendur ekki undir.
’En af hverju er ekki tekiðfram í lögum að það sé bann-að að setja glassúr og kókosmjölá skúffuköku undir stýri?
Á meðan ég man
Logi Bergmann
logi@mbl.is
Frelsi, skynsemi og nöfn
Ferðaþjónustan gegndi lykilhlut-verki við að reisa efnahagslífokkar við fyrir tæpum áratug
og skapa í kjölfarið eitt lengsta hag-
vaxtarskeið lýðveldissögunnar. Fjöldi
ferðamanna fjórfaldaðist á örfáum
árum sem styrkti gjaldmiðil okkar,
jók kaupmátt, fjölgaði störfum og
bætti lífskjör.
Vöxtur útflutnings og kaupmáttar
skilaði sér í aukinni neyslu og fjár-
festingu. Hagvöxtur var meiri hér á
þessu tímabili en í flestum vestræn-
um ríkjum, sem líklega má einkum
rekja til blómlegrar ferðaþjónustu.
Hún skapaði einnig þriðja hvert nýtt
starf sem varð til á Íslandi á tíma-
bilinu 2015-2019.
Ferðaþjónustan lagði í fyrra um 8%
til landsframleiðslu okkar sem er
mjög hátt hlutfall í alþjóðlegu sam-
hengi. Engin hinna Norðurlandaþjóð-
anna reiðir sig jafnmikið á ferðaþjón-
ustu. Norðmenn koma næstir með
helmingi lægra hlutfall. Mikilvægið er
enn meira þegar horft er á vinnu-
markaðinn. Hvergi innan OECD var
á liðnum árum hærra hlutfall starfa í
ferðaþjónustu en á Íslandi.
Fleiri jákvæð áhrif
Óbein jákvæð áhrif greinarinnar eru
líka mikilvæg. Dæmi um þau er hinn
mikli fjöldi áfangastaða sem Íslend-
ingum stendur alla
jafna til boða í al-
þjóðaflugi. Góðar
flugsamgöngur
gegna einnig mik-
ilvægu hlutverki í
vöruflutningum og
stuðla að auknum
viðskiptatengslum.
Byggðaáhrif eru
annað dæmi. Ferðaþjónustan hefur
stuðlað að mikilli grósku víða um
land, skapað bæði atvinnutækifæri og
fjölbreyttari þjónustu, menningu og
afþreyingu, sem eykur ekki bara lífs-
kjör heldur lífsgæði. Ferðaþjónustan
hefur því bæði lagt heiminn að fótum
Íslendinga og dregið heimsbyggðina
út á land, ef svo mætti segja.
80% tapaðra starfa eru í
ferðaþjónustu
Óhætt er að fullyrða að heimsfar-
aldur kórónuveirunnar hafi bitnað
meira á ferðaþjónustu en öðrum at-
vinnugreinum. Tekjur hennar hafa
nánast horfið í einni svipan. Fjögur af
hverjum fimm störfum sem höfðu
tapast á Íslandi um mitt ár (miðað við
sama tíma í fyrra) voru í ferðaþjón-
ustu, eða um 10.500 af alls 13.500.
Á sama tíma og réttilega var kallað
eftir sértækum aðgerðum fyrir grein-
ina var því ljóst að hún naut öðrum
greinum fremur góðs af mótvægis-
aðgerðum stjórnvalda. Til viðbótar
komu sértækar aðgerðir eins og viða-
mikið markaðsátak bæði innanlands
og erlendis, ferðagjöf og aukið fé til
framkvæmda á ferðamannastöðum.
Fleiri aðgerðir hafa verið til skoð-
unar með hliðsjón af þróun mála, ekki
síst til að stuðla að því að greinin
verði sem best í stakk búin til að taka
við sér á ný. Þá er verið að athuga
með ýmsa möguleika á móttöku fólks,
svo sem að viðurkenna Covid-skimun
frá heimalandi, taka upp hraðskimun
og mögulegt fyrirkomulag við að taka
á móti fólki með öruggum hætti þeg-
ar aðstæður leyfa.
Sóknarfæri
Engum dylst að áherslur stjórnvalda
beinast nú mjög að nýsköpun. Á sama
tíma er ljóst að þegar aðstæður leyfa
verður ferðaþjónustan sú atvinnu-
grein sem er líklegust til að skapa
störf og styðja við eftirspurn í hag-
kerfinu tiltölulega hratt. Ljóst er að
kostir Íslands sem áfangastaðar fyrir
erlenda ferðamenn eru að minnsta
kosti jafnmiklir og fyrir Covid og
sennilega meiri.
Við ætlum að vera tilbúin í nýja sókn
þegar þar að kemur. Upphaf markaðs-
átaks stjórnvalda og Íslandsstofu fyrr á
árinu vakti mikla athygli erlendis og
skilaði verulegum mælanlegum árangri
í auknum áhuga á Íslandi, þó að aðeins
einum fimmta af ráðstöfunarfénu hafi
verið eytt. Bróðurparturinn er því enn
til ráðstöfunar til að sækja kröftuglega
fram þegar sá tími kemur. Í millitíðinni
verður leitast við að kynna Ísland með
þeim leiðum sem henta við núverandi
aðstæður, eins og samstarf átaksins við
Iceland Airwaves er gott dæmi um.
Hvað gerum við öðruvísi
núna?
Ísland er miklu betur í stakk búið til
að taka við örum vexti ferðaþjónust-
unnar en fyrir nokkrum árum. Millj-
örðum hefur verið varið í að bæta inn-
viði á fjölmörgum stöðum, meðal
annars í gegnum Framkvæmdasjóð
ferðamannastaða og Landsáætlun
um uppbyggingu innviða. Allir sem
ferðast um landið hafa orðið varir við
framþróun á
þessu sviði og við
höldum áfram á
þeirri vegferð.
Þá hafa sýn og
áherslur í ferða-
þjónustu verið
mótaðar bæði á
landsvísu og
svæðisbundið.
Markvissari stýring er á dagskrá,
eins og nýlegir samningar Vatnajök-
ulsþjóðgarðs við ferðasala eru til
marks um, sem og boðað frumvarp
fjármálaráðherra um útgáfu sérleyf-
issamninga vegna afnota af landi í
eigu ríkisins. Við höfum innleitt mat á
álagi af ferðaþjónustu á margvíslega
innviði landsins en þar skiptir bæði
máli að skoða landið í heild og ein-
staka áfangastaði.
Oft er rætt um að laða hingað bet-
ur borgandi ferðamenn. Íslandsstofa
hefur greint markhópa okkar vel og
hagar landkynningu eftir því. Við
stýrum þó aldrei fullkomlega hverjir
hingað koma. Þar ræður flugframboð
miklu. Líka má nefna að verðlag á Ís-
landi hefur verið hátt í alþjóðlegum
samanburði og reynt á þolmörk
ferðamanna gagnvart verðlagningu;
við höfum því tæplega verið ofarlega
á blaði hjá þeim sem leggja mesta
áherslu á lágt verðlag.
Líklega hefur engin önnur atvinnu-
grein skilað Íslandi eins skjótum ávinn-
ingi af viðlíka stærðargráðu og ferða-
þjónustan gerði á undanförnum áratug
eða svo. Ný sókn verður þó að vera
sjálfbær, eins og nýleg framtíðarsýn
stjórnvalda og greinarinnar kveður á
um. Sú sýn er í fullu gildi. Á þeim
grunni munum við sækja fram að nýju
ásamt þeim þúsundum einstaklinga í
greininni sem hafa með þrotlausri
vinnu, hugkvæmni og metnaði hagnýtt
og auðgað þá stórkostlegu auðlind sem
er áfangastaðurinn Ísland.
Vægi ferðaþjónustu
Úr ólíkum
áttum
Þórdís Kolbrún R.
Gylfadóttir
thordiskolbrun@anr.is
’Líklega hefur enginönnur atvinnugreinskilað Íslandi eins skjót-um ávinningi af viðlíka
stærðargráðu og ferða-
þjónustan gerði á undan-
förnum áratug eða svo.
Pantið tíma í einkaskoðun
í síma 898-9396
eða á hakon@valfell.is
Kirkjubraut 2, 300 Akranesi | Sími 570 4824
hakon@valfell.is | valfell.is
STILLHOLT 21 - AKRANESI
Íbúðirnar eru tilbúnar til afhendingar
og seljast fullbúnar án gólfefna nema
forstofa, þvottahús og baðherbergi
flísalagt. Öllum íbúðum fylgir kæliskápur
og uppþvottavél í eldhúsinnréttingu.
Sýningaríbúð á 1. hæð.
Aðeins
örfáar íbúðir
eftir