Morgunblaðið - Sunnudagur - 01.11.2020, Blaðsíða 13

1.11. 2020 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13
fyrst núna finnst mér þessi speki verða áþreif-
anleg. Ég er hérna að endurlesa Epíktetus
uppi í sófa og hugsa með mér: Heyrðu, ég skil
núna hvað þú átt við, gamli!“
Það er ekkert launungarmál að bókin á und-
ir högg að sækja í samtímanum enda hefur
samkeppnin um athygli fólks ekki í annan tíma
verið harðari. „Það eru ekki bara sjónvarpið,
útvarpið og kvikmyndirnar, sem lengi hafa
barist um athygli okkar, heldur ekki síður allir
miðlarnir sem tengjast ekki endilega frásögn
og eru hannaðir til að ræna athygli fólks. Þess
vegna er ekki verra að hafa bókina grípandi;
maður verður að halda fólki við efnið, það er
svo margt annað sem togar í það. Sagan segir
að Dostojevskí hafi eitt sumarið lesið allan
Shakespeare sem er mjög vel að verki staðið.
Þegar ég las um þetta hugsaði ég með mér: Já,
Dostojevskí var líka ekki gaur með snjallsíma.
Tæki sem maður gengur með í vasanum og er
ekkert annað en samsæri gegn athyglisgáfu
manns.“
Hann brosir.
Erum það sem við hugsum
Sjálfur bíður Halldór eftir tækifæri til að halda
fyrirlestur um það að bóklestur sé hin eina
sanna róttækni í dag og hin augljósa leið til að
láta netið ekki heilaþvo sig eins og það gangi
því miður mikið út á. Að því sögðu er hann
bjartsýnn fyrir hönd bókarinnar og bók-
mennta. „Það er ekki bara vegna þess að ég vil
og vona að bókinni vegni vel. Við erum það
sem sem við hugsum um og það sem við hugs-
um um er auðvitað nátengt athygli okkar. Sí-
fellt fleiri eru að vakna upp við það að við þurf-
um sjálf að vera við stjórnina á eigin
hugsunum, athygli og lífi en ekki láta mata
okkur á einhverjum algóryþmum sem hafa
bara það hlutverk eitt að halda okkur stjörfum
og slefandi fyrir framan skjá en ekki segja
okkur neitt gáfulegt. Bið ég þá frekar um gott
bókasafn en YouTube sem segir: Halldór
minn, horfðu á þetta hér! Undirliggjandi hvöt-
in er ekki að gleðja mig eða fræða, heldur kort-
leggja mig sem persónuleika til að geta selt
mér eitthvað eða koma upplýsingunum um
mig til einhverra fyrirtækja. Þetta er mjög
eðlisólíkt þeirri menntun sem ekki er staf-
ræn.“
– Í þessum skilningi hlýtur að vera jákvætt
að fortíðin sé aftur komin á kreik, þótt því fylgi
líka einhverjar risaeðlur?
„Já, svo sannarlega,“ svarar Halldór hlæj-
andi.
– Getum við enn með góðri samvisku kallað
okkur bókaþjóð?
„Ég átta mig satt best að segja ekki á því.
Þekki það bara ekki nógu vel, svo sem með til-
liti til mælinga. Hitt veit ég þó, að ég verð ekki
mikið var við bóklestur hér heima. Maður sér
fólk ekki lesa mikið bækur í strætó eða á kaffi-
húsum og persónulega finnst mér óþægilegt
hversu oft ég hitti fólk sem segist bara lesa
eina bók á ári. Maður verður miklu meira var
við bóklestur í Berlín en sá samanburður er
ekki sanngjarn, það er svo miklu fleira fólk
þar. Það spilar líka inn í að nýjar bækur eru
mjög dýrar á Íslandi; það eiga ekki allir há-
skólastúdentar sjöþúsundkall til að tékka á
einhverri bók. Þetta er hins vegar ekkert okur,
ég þekki það vel, heldur bara íslenskur veru-
leiki. Ef það er einhver vísbending um að við
séum enn þá bókaþjóð þá eru það forn-
bókabúðirnar og virkur markaður með not-
aðar bækur á netinu.“
Með tvær í takinu
Talið berst að næstu skrefum á ferli Halldórs
og hann upplýsir að hann sé í óvenjulegri
stöðu. „Mér lætur best að einbeita mér að einu
verkefni í einu og þegar ég klára bók er ég
venjulega eins og vandlega kreist sítróna –
með alveg hreint borð. Aldrei þessu vant er ég
hins vegar farinn að huga að næstu bók og
raunar bókum. Ég stefni á að gefa út bók strax
á næsta ári. Það er þó ekki skáldskapur, held-
ur ritgerðasafn, þar sem ég nýti mér pælingar
og byggi ofan á þemu úr pistlum mínum,“ seg-
ir Halldór en hann hefur um fjögurra ára skeið
verið fastur pistlahöfundur við þáttinn Lestina
á Rás 1. „Ég hef alltaf fílað svona ritgerðasöfn
frá höfundum og að ósekju mætti vera meira
um þau. Ég er byrjaður að sigta út úr þessu
efni sem gæti átt erindi í bók og kjarninn er
nokkurn veginn til staðar. Ég er líka með hug-
mynd að næstu skáldsögu en alltof snemmt er
að segja til um hvenær ég klára hana.“
Halldór hefur vakið mikla athygli fyrir
pistla sína og upplýsir að hann hafi fengið
meiri viðbrögð við þeim en bókum sínum til
þessa. Þeir gleðji suma en reiti aðra til reiði,
eins og gengur, en þó hefur hann haft það sem
viðmið að fjalla helst ekki um pólitík – efni sem
auðveldlega getur sett heilu hópana á hliðina.
– Liggur styrkur pistla þinna ekki í því að
þú ert með ferska og frumlega sýn á tilveruna?
„Úff, það er ekki mitt að segja. Finnst þér
það? Sjálfur furða ég mig stundum á því að ég
sé að skrifa pistla enda finnst mér oft eins og
ég sé með svolitlar jaðarskoðanir. Stundum
líkjast pistlarnir líka meira skáldskap. Ég held
oft að það sé lykillinn að góðu stöffi, þessi mó-
ment í skrifum þegar maður veit ekki alveg
hvort maður er raunverulega sammála sjálfum
sér. Listamenn eiga að geta sett sig í spor ann-
arra og lýsa því sem er ekki alveg þeir sjálfir. Í
þessu tilliti bý ég að dvölinni í Berlín, þar er
mikið pönkskjól, anarkismi og „alternative“-
lífstíll. Það smitar örugglegga út frá sér í skrif-
in.“
– Sóttirðu sérstaklega í það?
„Já, ég gerði það. Það er margt fólk með
frjóa hugsun í Berlín og mikið af lífsstílum í
fleirtölu.“
Gott að sofa á hlutunum
Hann segir verklagið alltaf eins með pistlana;
hann setjist bara niður og byrji að skrifa.
Hugsunin sé í skrifunum sjálfum og fyrir vikið
hafi það engan tilgang að skipuleggja sig fyrir-
fram. „Það er bara ávísun á of mikla fyrirvara,
ofhugsun og of miklar áhyggjur.“
Halldór skilar pistlunum í hádeginu á
þriðjudögum og hefur þann sið að skrifa á að
giska helminginn á mánudagskvöldi og af-
ganginn að morgni þriðjudags. „Ég las bók
sem heitir Why We Sleep og tengi mikið við
lykilpælinguna þar; að gott sé að bókstaflega
sofa á hlutunum. Maður vaknar alltaf með eitt-
hvað nýtt.“
Í hans huga er ákveðin þversögn í starfi
pistlahöfundarins. „Það fylgir því óneitanlega
ábyrgð að vera með pistla í Ríkisútvarpinu en
um leið er formið svo ábyrgðarlaust í eðli sínu.
Það er ekkert í húfi fyrir mig; nema að ég
gangi svo hressilega fram af einhverjum að ég
verði rekinn. Tökum pistlahöfunda í Banda-
ríkjunum sem studdu innrásina í Írak sem
dæmi. Allt fór í handaskolum en það hafði eng-
ar afleiðingar fyrir pistlahöfundana. Þeir
ypptu bara öxlum og skrifuðu næsta pistil. Ég
er auðvitað ekki að bera mig saman við þetta
en þú skilur hvað ég á við. Pistlaskrif eru að
mestu leyti afþreying en samt er þetta
ábyrgðarhlutverk og getur komið róti á fólk.
Það ber manni að hafa í huga.“
Það segir hann án þess að kalla fram hin
minnstu svipbrigði hjá mér; þið munið að ég
kom grímuklæddur til leiks. Botna raunar
ekkert í því hvers vegna ég var ekki löngu
byrjaður að taka viðtöl þannig til fara. Ég
meina, árið er 2020.
„Heimurinn er eitthvað svo klikkaður í dag,
upplausnin mikil og fortíðin í vissum skilningi
vöknuð úr dvala. Fyrir vikið er við hæfi að
leita í upprunann og mannkynssöguna,“ segir
Halldór Armand Ásgeirsson rithöfundur.
Morgunblaðið/Eggert
’Og að hverju ertu að leita?spurði ég manninn sem vargrískur. Þá leit hann dreyminn ásvip í augu mín og svaraði hægt
og yfirvegað bara eins og véfrétt:
„The origins of thought are
poetical.“ [Uppruni hugsunar-
innar er skáldlegur.] Þessari
setningu mun ég aldrei gleyma.