Málfríður - 15.12.1994, Qupperneq 8

Ágúst Einarsson:
TUNGUMÁL í BREYTTUM
HEIMI
Erindi á ráöstefnu tungumálakennara og stofnunar í
erlendum tungumálum haldin 9. apríl 1994
Það er ef til vill við hæfi að
byrja erindi á málþingi um tungu-
málakennslu með því að tala
fyrir eflingu hennar. Er það ekki
rétt að í nútímaviðskiptum og
við alþjóðavæðingu vísinda fari
hlutverk tungumála vaxandi?
Verður ekki að mæta slíku með
aukinni áherslu á tungumála-
nám?
Ef ég væri staddur á málþingi
íslenskukennara væri þá ekki
skynsamlegt að rökstyðja að
auka þyrfti kennslu í þeim fræð-
um? Hvar á vegi er sú þjóð
stödd sem ekki kann full skil á
sögu sinni, menningu og þeirri
menntun sem felst í eigin tungu-
máli? Tungumálið er undirstaða
menningar hverrar þjóðar og í
breyttum heimi, þar sem þjóð-
irnar eru í návígi hver við aðra,
hlýtur að þurfa að leggja megin-
áherslu á kennslu þess.
Ef hér væri hins vegar mál-
þing eðlis- eða hagfræðinga þá
gæti ég einnig vafalaust fært rök
að því að breyttur heimur á
sviði raunvísinda og viðskipta
gerði það að verkum að aukin
áhersla á menntun þessara
greina væri ekki aðeins af hinu
góða fyrir menningu þjóðarinnar
heldur beinlínis nauðsynleg til
að mæta vaxandi samkeppni
þjóðríkja um bætt lífskjör.
Þessi hugsanagangur leiðir
mig til þeirrar niðurstöðu að efla
beri alla kennslu, en þetta er
ekki svona einfalt. Vissulega
ráða fjárlög miklu um það þegar
efla skal góð málefni. Þótt flestir
skólamenn glími við slík vanda-
mál, þá takmarkar tíminn mögu-
leika okkar enn frekar. Það er
tómt mál að tala um að efla
kennslu á einu sviði nema sagt
sé í hvaða námsgreinum draga
eigi saman seglin.
Er tungumálakennsla for-
gangsverkefni? Ef svo er, hvers
vegna og hvað á þá að víkja? Ég
treysti mér ekki að segja til um
það hvað eigi að víkja. Að vísu
get ég leyst þetta vandamál að
hluta með því að leyfa nemend-
um að velja fyrr og meira á
námsferli sínum, en það kostar
fé. Hvað á þá að gera til að
mynda í samræmdu námi í
grunnskólum? Því verða aðrir að
svara sem betur til þekkja en
það færir okkur lítið áleiðis að
færa rök fyrir aukningu einhvers
ef hina hlið myntarinnar, þ.e.
samsvarandi niðurskurð á öðr-
um námsgreinum, vantar. Það
þarf að útskýra vel ef námstími
er lengdur hvaða námsgreinar fá
ekki aukna kennslu. Ég tel hins
vegar að rökstyðja megi hvers
vegna skynsamlegt sé að efla
tungumálanám á íslandi. Við
erum verslunarþjóð og sú þjóð í
Evrópu sem er einna háðust
frjálsum utanríkisviðskiptum. Að
vísu finnst okkur gott, eins og
mörgum, að frelsi sé til viðskipta
út úr landinu en sérstaða eigi að
ríkja um verslun inn í landið.
Þetta er algengt viðhorf. Látum
það liggja milli hluta. Við skulum
hins vegar hafa í huga að ef við
sækjum ekki okkar hlut í aukn-
um heimsviðskiptum, og þar
með hagvexti og bættum lífs-
kjörum, þá hirða hann aðrar
þjóðir. Það myndi ekkert alvar-
legt gerast í heiminum þótt ís-
lendingar hyrfu í einu vetfangi af
yfirborði jarðar. Það væri sárt
fyrir okkur en öðrum stæði
nokkuð á sama. Ef þetta er rétt,
hvað gildir þá í viðskiptum? Þar
er einnig harður heimur. Skiptir
það ykkur nokkru máli hvort
það sé einni versluninni fleira
eða færra í Reykjavík?
Heimsframleiðsla hefur fimm-
faldast á nokkrum árum en al-
þjóðleg viðskipti hafa nífaldast á
sama tíma. Þetta segir okkur að
sífellt stærri hluti heimsvið-
skipta sé milli landa. Sú þróun
verður örari á næstu árum.
Stefna eftirstríðsáranna í Evrópu
með uppbyggingu Evrópusam-
bandsins til að koma í veg fyrir
styrjöld með auknu samstarfi á
sviði viðskipta og stjórnmála,
mun leiða til stærsta ríkjasam-
bands veraldarsögunnar. Sama
þróun er annars staðar. Þjóðir
Ameríku feta sömu brautina.
Fríverslunarsamningur Banda-
ríkjanna, Kanada og Mexíkó er í
höfn og önnur ríki bætast þar
við á næstu árum, s.s. Chile.
Meira að segja Japanir eru að
opna markað sinn fyrir erlend-
um vörum.
Hagvöxtur er hvergi meiri í
heiminum en í Austur-Asíu. Þar
er veruleg áhersla lögð á útflutn-
ing. Þjóðir heimsins hafa upp-
götvað að til að bæta lífskjör,
útrýma hungri og auka lífslíkur
þá verður að efla frjálsræði í
samskiptum og viðskiptum. Öll
GATT-umræðan snýst um þetta.
Til að ná árangri í heimsvið-
skiptum verða menn að þekkja
markaðsmál, kunna að framleiða
góða vöru og selja hana. Það er
miklu erfiðara að selja vöru en
að framleiða hana. Til að selja
vöru á heimsmarkaði þurfa
menn að þekkja markaðslöndin,
ekki einungis af afspurn og í
gegnum milliliði, heldur kunna
skil á menningu þjóða, sögu og
8